Τα χαμηλά επίπεδα των νερών ενδέχεται να οδηγήσουν σε νέα ενεργειακή κρίση το καλοκαίρι

 

Χάρης Αποσπόρης

               

Σε χαμηλά επίπεδα βρίσκονται τα νερά των υδροηλεκτρικών σε πολλές χώρες της Ευρώπης αυτή την εποχή, γεγονός που ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα με την ηλεκτροδότηση το προσεχές καλοκαίρι μέσω αλυσιδωτών αντιδράσεων. Ως εκ τούτου, δεν αποκλείεται να έχουμε μια επανάληψη της χειμερινής ενεργειακής κρίσης αν
επικρατήσουν υψηλές θερμοκρασίες και άλλα έκτακτα ζητήματα.

Όπως αναφέρει σε άρθρο του το Argus, οι ελλείψεις των νερών αλλάζουν τη δυναμική των αγορών στην Ευρώπη και η κατάσταση αναμένεται να συνεχιστεί βραχυπρόθεσμα. Θυμίζουμε ότι το δριμύ ψύχος που επικράτησε στη Γηραιά Ήπειρο το Δεκέμβριο και Ιανουάριο οδήγησε σε ενεργειακές ελλείψεις και αυξημένη χρήση των υδροηλεκτρικών, γεγονός που περιόρισε τα αποθέματά τους σε σημαντικό βαθμό. Το γεγονός αυτό ίσως επηρεάσει την κατάσταση το καλοκαίρι, οδηγώντας σε νέες αλυσιδωτές αντιδράσεις από τη μια αγορά στην άλλη.

Ας δούμε όμως ποια είναι η κατάσταση από περιοχή σε περιοχή:

Στη Γαλλία, τα νερά αναπληρώθηκαν σε ένα βαθμό τον Απρίλιο και ανέκαμψαν ελαφρώς από τα ιστορικά χαμηλά των προηγουμένων εβδομάδων, ενώ πλέον η χώρα αύξησε τις εξαγωγες ηλεκτρικού ρεύματος προς την Ισπανία. Πάντως, η Γαλλία αύξησε τις συνολικές της εισαγωγές στις 1,69 τεραβατώρες το Μάρτιο, δηλαδή σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Επίσης, η χαμηλή διαθεσιμότητα των νερών ενδέχεται να οδηγήσει σε περιορισμό των διαθέσιμων ποσοτήτων για την ψύξη των πυρηνικών αντιδραστήρων της χώρας.

Τα αποθέματα στα υδροηλεκτρικά της Ισπανίας υποχώρησαν στις αρχές Απριλίου στα χαμηλότερα επίπεδα από το 2008, δηλαδή στις 10,2 τεραβατώρες έναντι μέσου όρου πενταετίας 14,5 τεραβατωρών. Ως αποτέλεσμα, ενδέχεται το καλοκαίρι να αυξηθεί η ζήτηση για ηλεκτροπαραγωγή με φυσικό αέριο, ένα σενάριο που γίνεται ακόμη πιο πιθανό αν αναλογιστεί κανείς ότι η πυρηνική μονάδα Αλμαράζ θα τεθεί εκτός λειτουργίας από τις 20 Ιουνίου ως τις 31 Ιουλίου λόγω συντήρησης.

Αντίστοιχα, στην Ιταλία τα αποθέματα υποχώρησαν σε χαμηλό επταετίας, τη στιγμή που οι υδροηλεκτρικές μονάδες καλύπτουν το 15% των αναγκών για ηλεκτρισμό. Η Ρώμη εμφανίζεται ανήσυχη για την κατάσταση που θα διαμορφωθεί το καλοκαίρι και δήλωσε ότι ίσως στραφεί σε εφεδρικές θερμικές μονάδες ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες. Σημειώνεται ότι η υδροηλεκτρική παραγωγή στην Ιταλία αυξήθηκε κατά 20% τον φετινό Ιανουάριο προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αυξημένη ζήτηση που έφερε το δριμύ ψύχος, γεγονός που απομείωσε τα διαθέσιμα νερά.

Καθώς η Ιταλία διαθέτει διασυνδέσεις με τα Βαλκάνια, η κατάστασή της είναι λογικό να έχει επίδραση και στην άλλη πλευρά της Αδριατικής. Σύμφωνα με το Argus, οι ασθενείς υδρολογικές συνθήκες αναμένεται να επηρεάσουν και τις αγορές των Βαλκανίων, καθώς η Ιταλία πιθανώς θα χρειαστεί να ανταγωνιστεί την Ουγγαρία και τη Σερβία για ποσότητες ρεύματος μέσω της Κροατίας και της Σλοβενίας το προσεχές καλοκαίρι.

Σχετικά με τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα αποθέματα και η υδροηλεκτρική παραγωγή έχουν μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με το 2016, αναστρέφοντας πλήρως τη θετική εικόνα που επικρατούσε πέρυσι. Οι ροές ηλεκτρισμού έχουν αλλάξει κατεύθυνση σε ορισμένα από τα σύνορα της Ουγγαρίας. Για παράδειγμα, εξάγει ρεύμα στη Σερβία φέτος, όπως και στη Ρουμανία, η οποία ενδέχεται να αυξήσει ακόμα περισσότερο τις εισαγωγές της τον επόμενο μήνα αν επιμείνουν οι ασθενείς άνεμοι που περιορίζουν την αιολική παραγωγή.

Στην Κροατία, η Hep προχώρησε τον περασμένο μήνα σε δημοπρασία για αγορά ποσοτήτων ηλεκτρισμού τον Ιούνιο, τον Ιούλιο και στο γ’ τρίμηνο, καθώς προετοιμάζεται για ένα δύσκολο καλοκαίρι.

Η κατάσταση στις πυρηνικές μονάδες των Βαλκανίων έχει ως εξής: Ο σταθμός των 696 μεγαβάτ στο Σλοβενία δεν πρόκειται να τεθεί σε συντήρηση φέτος. Αντιθέτως, μια μονάδα 1 γιγαβάτ του Κοζλοντούι στη Βουλγαρία θα τεθεί εκτός λειτουργίας από τις 22 Απριλίου ως τις 22 Ιουνίου. Το ίδιο θα ισχύσει για μια μονάδα 700 μεγαβάτ του Τσερναβόδα στη Ρουμανία από τις 6 Μαΐου ως τις 5 Ιουνίου και για μονάδα 500 μεγαβάτ στο Παξ της Ουγγαρίας από τις 31 Ιουλίου ως τις 27 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα, πάντα, με το Argus, «η συντήρηση των πυρηνικών σταθμών θα ενισχύσει την προοπτική για αυξήσεις των τιμών στο β’ και γ’ τρίμηνο, ιδίως αν η υδροηλεκτρική παραγωγή παραμείνει χαμηλή και ο καιρός είναι ζεστός».

Τέλος, όσον αφορά την Τουρκία, σημειώθηκε αυξημένη υδροηλεκτρική παραγωγή πρόσφατα και η διαχειρίστρια Teias δεν στράφηκε σε εισαγωγές στα σύνορα με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία για τον Απρίλιο και το Μάιο. Πάντως, λόγω της καθυστερημένης τήξης του χιονιού φέτος, η υδροηλεκτρική παραγωγή της χώρας παρέμεινε μειωμένη κατά 1,4 γιγαβάτ το Μάρτιο στα 7,6 γιγαβάτ και έφτασε τα 7,7 γιγαβάτ τον Απρίλιο, έναντι 9,7 γιγαβάτ πέρυσι τον ίδιο μήνα. Ο προγραμματισμός της Euas, που διαχειρίζεται τα 13,2 από τα 27 γιγαβάτ υδροηλεκτρικών της χώρας, ήταν για 3,1 και 3 γιγαβάτ το Μάρτιο και Απρίλιο, καθώς προσπαθεί να αναπληρώσει τα αποθέματα στα φράγματα μετά την υπερκατανάλωση του χειμώνα.

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Όπως συνέβη και σε αρκετές αγορές του εξωτερικού, η ενεργειακή κρίση που εκδηλώθηκε στην Ελλάδα κατά το διάστημα 19 Δεκεμβρίου έως 13 Φεβρουαρίου είχε ως αποτέλεσμα την απομείωση των αποθεμάτων στα υδροηλεκτρικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι τον Ιανουάριο οι υδροηλεκτρικές μονάδες της χώρας αύξησαν την παραγωγή τους κατά 66%, φτάνοντας τις 658 GWh από 396 GWh πέρυσι. Παράλληλα, οι εισροές ήταν χαμηλότερες κατά τους χειμερινούς μήνες.

Σύμφωνα με τα όσα έγραψε η Νεκταρία Καρακατσάνη, μέλος της ΡΑΕ, σε άρθρο της που φιλοξένησε το energypress, στα τέλη Νοεμβρίου τα υδατικά αποθέματα βρίσκονταν σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο (2116 GWh), ωστόσο οι δύο μήνες που ακολούθησαν εμφάνισαν εξαιρετικά περιορισμένες εισροές, με μια μικρή διόρθωση τον Φεβρουάριο.

Αναλυτικότερα, ιδιαίτερα μειωμένες ήταν οι εισροές τον Ιανουάριο του 2017, καθώς δεν υπερέβησαν τις 282 GWh έναντι εκτιμήσεων κατά τον Δεκέμβριο για επίπεδα από 304 έως 574 GWh. Η σύγκριση με τον ίδιο μήνα των τριών προηγούμενων ετών αναδεικνύει μια σημαντική υποχώρηση των εισροών, καθώς τα ιστορικά επίπεδα ήταν 905, 536, 337 GWh αντίστοιχα για τα έτη 2016, 2015 και  2014. Για τον Φεβρουάριο του 2017, οι εισροές ανήλθαν στις 600 GWh, ένα επίπεδο μάλλον μέτριο, όπως αναδεικνύει η σύγκριση με τον ίδιο μήνα των τριών προηγούμενων ετών (1243, 743, 346 GWh αντίστοιχα).

Επιπλέον, τον Δεκέμβριο 2016, οι μηνιαίες εισροές υποχώρησαν στις 185 GWh (έναντι των σεναρίων που δημοσιεύτηκαν τον Νοέμβριο και κυμαίνονταν στις 360-579 GWh). Η σύγκριση με τον ίδιο μήνα προηγούμενων ετών αναδεικνύει αισθητή υποχώρηση σε σχέση με όλα τα προηγούμενα έτη (207, 527, 317 GWh αντίστοιχα). Πιο συγκεκριμένα, κατά την 23η Δεκεμβρίου, δηλαδή την πρώτη ουσιαστικά ημέρα που κλιμακώθηκε η ενεργειακή κρίση, τα υδατικά αποθέματα εκτιμήθηκαν στα 1786 GWh και εν τέλει διαμορφώθηκαν στις 1810 GWh. Τα επίπεδα αυτά ήταν αισθητά μειωμένα συγκριτικά με τα αναμενόμενα επίπεδα (σενάρια) τον μήνα Νοέμβριο (2046 έως 2178 GWh), όπου οι προβλέψεις είχαν αναθεωρηθεί προς τη «λάθος» (όπως διαφαίνεται εκ των υστέρων) κατεύθυνση συγκριτικά με τα πιο συντηρητικά σενάρια που είχαν καταρτιστεί τον Οκτώβριο (1929-2084 GWh). Αν θεωρήσουμε ότι επαληθεύτηκε το σενάριο χαμηλής υδραυλικότητας, τότε η απόκλιση από την πρόβλεψη του Οκτωβρίου είναι της τάξης των 100 GWh.

Έν τέλει, τον Φεβρουάριο του 2017, τα επίπεδα των αποθεμάτων ανήλθαν στα 1815 GWh.

«Τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν την καταλυτική σημασία των περιορισμένων εισροών κατά τους χειμερινούς μήνες, ειδικά για τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο, και δίνουν ένα συμπληρωματικό πρίσμα στον τρόπο χρησιμοποίησης των νερών στη διάρκεια της κρίσης. Επρόκειτο όντως για υπερεκμετάλλευση των υδροηλεκτρικών μονάδων ή και για αποτύπωση σε σημαντικό βαθμό των περιορισμένων εισροών; Στο πλαίσιο αυτό, θα ήταν χρήσιμο να αξιολογηθούν και τα επίπεδα διαθεσιμότητας των υδροηλεκτρικών, όπως δηλώθηκαν στην αγορά», αναφέρει η κα Καρακατσάνη.

Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι με βάση τις πιο πρόσφατες προβλέψεις του ΑΔΜΗΕ για τα υδατικά αποθέματα το φετινό καλοκαίρι, στο σενάριο χαμηλής υδραυλικότητας γίνεται λόγος για 2.011 γιγαβατώρες τον Ιούλιο και 1.705 γιγαβατώρες τον Αύγουστο. Τη μέχρι τώρα εικόνα αποτυπώνει ο ΑΔΜΗΕ στο ακόλουθο διάγραμμα:

Επίσης, βάσει του προγραμματισμού του ΑΔΜΗΕ, η μέγιστη εβδομαδιαία αιχμή στη ζήτηση για ηλεκτρισμό το καλοκαίρι αναμένεται να σημειωθεί στα τέλη Ιουλίου-αρχές Αυγούστου με 8.510 μεγαβατώρες. Όπως είναι φυσικό, οι πραγματικές συνθήκες αναμένεται να διαμορφωθούν με βάση παράγοντες όπως ο καιρός και η θερμοκρασία.

Σχετικά με τις προγραμματισμένες συντηρήσεις μονάδων, ο σχετικός κατάλογος του ΑΔΜΗΕ δεν προβλέπει καμία για το μήνα Ιούλιο. Στις αρχές Ιουνίου θα βρίσκονται εκτός λειτουργίας οι Καρδιά-3 και η μονάδα Κόρινθος Power, ενώ στα τέλη Αυγούστου οι Αμύνταιο-1 και Καρδιά-4, οπότε δεν αναμένεται να υπάρχει πρόβλημα κατά τη διάρκεια των πιο «θερμών» εβδομάδων.

Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι μια νέα ενεργειακή κρίση το καλοκαίρι δεν αποτελεί το επικρατέστερο σενάριο, αλλά μια σειρά αστάθμητων παραγόντων, όπως η κατάσταση στις χώρες του εξωτερικού και οι καιρικές συνθήκες, σημαίνει ότι ούτε μπορεί να αποκλειστεί. Ως εκ τούτου, οι αρμόδιοι φορείς και το σύνολο της αγοράς θα πρέπει να παραμείνουν σε ετοιμότητα.