Τουλάχιστον 1,5 εκατ. ευρώ για αρχαιολογικές ανασκαφές θα πληρώσει φέτος η ΔΕΗ – Ερωτηματικά προκαλεί απόφαση του ΥΠΠΟ

Δημήτρης Κοιλάκος

Τη διάθεση του ποσού του 1,5 εκατ. ευρώ για τη συνέχιση κατά το έτος 2017 των ανασκαφικών εργασιών διάσωσης και προστασίας αρχαιολογικών ευρημάτων αποφάσισε πρόσφατα το Συμβούλιο Διεύθυνσης της ΔΕΗ.

Λίγες μέρες αργότερα και συγκεκριμένα χθες, είδε το φως της δημοσιότητας μια απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Λυδίας Κονιόρδου, η οποία αφορά την πρόσληψη 2.338 αρχαιολόγων με έξοδα της ΔΕΗ.

Η εμπλοκή με τις αρχαιολογικές υπηρεσίες αποτελεί γνώριμη κατάσταση για τη ΔΕΗ, καθώς αρκετές από τις περιοχές όπου βρίσκονται ορυχεία λιγνίτη στα οποία δραστηριοποιείται η εταιρεία έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικές από τις τοπικές εφορίες αρχαιοτήτων, με αποτέλεσμα η ΔΕΗ να καλείται να πληρώσει το κόστος για τις ανασκαφικές εργασίες.

Βάσει του νομοθετικού πλαισίου που ισχύει από το 2002, όσες εταιρείες πραγματοποιούν εργασίες σε χώρους που χαρακτηρίζονται ως αρχαιολογικοί από τις τοπικές εφορίες αρχαιοτήτων, θα πρέπει να πληρώσουν τα κόστη για την πραγματοποίηση σωστικών ανασκαφών. Η υποχρέωση αυτή περιλαμβάνεται και στους περιβαλλοντικούς όρους των αδειών που δίνονται για τα έργα και αποτελεί προϋπόθεση για την έναρξη των εργασιών από τις εταιρείες, καθώς προτού αυτές ξεκινήσουν οι χώροι θα πρέπει να έχουν αποχαρακτηριστεί.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το κόστος των αρχαιολογικών ανασκαφικών εργασιών που έχει πληρώσει η ΔΕΗ τα τελευταία 12 χρόνια, καθώς χρηματοδοτεί το σύνολο των αρχαιολογικών ανασκαφών, ξεπερνά τα 60 εκατ. ευρώ. Εξ αυτών, τα περίπου 20 εκ. ευρώ είναι για την Εφορία Αρχαιοτήτων Κοζάνης, ενώ για την περιοχή της Φλώρινας έχει εκταμιευτεί ποσό άνω των 40 εκ. ευρώ.

Χαρακτηριστικά, για το 2016 το Συμβούλιο Διεύθυνσης της ΔΕΗ είχε αποφασίσει τη διάθεση 4,7 εκατ. ευρώ για τη διενέργεια ανασκαφικών εργασιών από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας, με στόχο τον εντοπισμό και τη διάσωση ευρημάτων στις θέσεις «Ανάργυροι XIIIa», «Ανάργυροι IXb» και «Ανάργυροι VIIf», που βρίσκονται εντός της ζώνης εκσκαφών του μετώπου του Ορυχείου Αμυνταίου, καθώς και στο Ορυχείο Λακκιάς.

Όπως είναι φυσικό, δεδομένης και της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης, το κόστος αυτό προβληματίζει. Εξ ου και έχει ζητηθεί από τη ΔΕΗ να υπάρξει μια εκλογίκευση στο κόστος των αρχαιολογικών ανασκαφών.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, από τη μεριά της ΔΕΗ τονίζεται ότι η επιχείρηση τηρεί με συνέπεια τα όσα ορίζονται στον αρχαιολογικό νόμο και διατηρεί αμείωτη την προσοχή της για την προστασία και ανάδειξη της αρχαιολογικής ιστορίας της Δυτικής Μακεδονίας.

Απορίες γεννά η απόφαση Κονιόρδου

Η προαναφερθείσα απόφαση που υπέγραψε η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου προβλέπει την πρόσληψη 2.338 ατόμων με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου και συμβάσεις διάρκειας μέχρι 8 μήνες σε υπηρεσίες αρμοδιότητας της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς και συγκεκριμένα τις Εφορείες Αρχαιοτήτων Φλώρινας και Κοζάνης.

Οι προσλήψεις αφορούν 1.840 εργάτες, 319 αρχαιολόγους καθώς και αρχιτέκτονες, πολιτικούς μηχανικούς, συντηρητές αρχαιοτήτων, τοπογράφους, φύλακες κ.λπ.

Από τη ΔΕΗ, πάντως, εκφράζονται αρκετές απορίες, τόσο για το χρόνο έκδοσης, όσο και για το περιεχόμενό της συγκεκριμένης απόφασης.

Κι αυτό γιατί, όπως είδαμε, έχει ήδη αποφασιστεί η διάθεση των απαιτούμενων ποσών για τις προγραμματισμένες εργασίες στην περιοχή αρμοδιότητας της Εφορίας Αρχαιοτήτων Κοζάνης, για τη Μαυροπηγή.  Όμως, μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν έχει υπάρξει αντίστοιχη απόφαση από το Συμβούλιο Διεύθυνσης της επιχείρησης για αντίστοιχες εργασίες φέτος στις περιοχές αρμοδιότητας της Εφορίας Αρχαιοτήτων Φλώρινας, η οποία επίσης αναφέρεται στην απόφαση Κονιόρδου.

Εκτιμάται ότι η απόφαση ενδέχεται να αφορά προέγκριση για να υπάρξει η δυνατότητα πρόσληψης του μέγιστου προβλεπόμενου αριθμού υπαλλήλων (2338), οι οποίοι όμως στην πραγματικότητα θα απασχοληθούν για όσο διάστημα απαιτηθεί ανάλογα με τις ανάγκες των εργασιών που πρέπει να γίνουν.

Πρόκειται δηλαδή, όπως εκτιμούν κύκλοι της ΔΕΗ, για δυνητικές προσλήψεις, οι οποίες δεν είναι σίγουρο ότι θα πραγματοποιηθούν. Εξάλλου, αρκετές είναι και οι σχετικές προσλήψεις που έχουν ήδη γίνει, καθώς αφορούν εργασίες που ήδη λαμβάνουν χώρα.

Πηγές του ΥΠΠΟ, πάντως, χωρίς να αμφισβητείται ο αριθμός των προσλήψεων, ισχυρίζονται ότι ο στόχος των προσλήψεων είναι η παράλληλες εργασίες από τα συνεργεία, προκειμένου να κερδίζεται χρόνος για την ταχύτερη ολοκλήρωση του έργου.  

Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα στη Μαυροπηγή

Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Διεύθυνσης της ΔΕΗ αφορά ευρήματα που εκτιμάται ότι είναι πιθανό να προκύψουν από τις εργασίες σε θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, οι οποίες βρίσκονται μπροστά από το μέτωπο εκσκαφής του Ορυχείου Μαυροπηγής και ανήκουν στα διοικητικά όρια της Τ.Κ. Μαυροπηγής του Δήμου Εορδαίας.

Εντός των ορίων ανάπτυξης των λιγνιτωρυχείων στην περιοχή γύρω από το ζωτικό χώρο της Μαυροπηγής βρίσκονται, σύμφωνα με τους αρχαιολογικούς χάρτες, δεκάδες αρχαιολογικοί χώροι,

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εργασίες για την επέκταση των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ στο ορυχείο της Ποντοκώμης και της Μαυροπηγής, έφεραν πέρυσι στο φως ένα νεολιθικό οικισμό που χρονολογείται γύρω στα 6.500 π.Χ.

Συγκεκριμένα, εντοπίστηκαν ευρήματα που καταδεικνύουν κατοίκηση και ταφική χρήση την ύστερη εποχή χαλκού και σιδήρου, αλλά και κατά τα ελληνιστικά-ρωμαϊκά χρόνια. Τα ευρήματα της εποχής σιδήρου ήταν εντυπωσιακά, καθώς βρέθηκαν αποθηκευτικοί χώροι με πάνω από 15 πιθάρια, κάποια από τα οποία διασώθηκαν με το πώμα τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ομαδικές ταφές ζώων που βρέθηκαν στον χώρο. 

Μάλιστα, η ΔΕΗ και η Εφορία Αρχαιοτήτων Κοζάνης διοργάνωσαν από κοινού τον Δεκέμβριο του 2016 ημερίδα με τίτλο «Φως και Αρχαιότητες» στο ΛΚΔΜ.

Όπως είχε δηλώσει τότε η προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Κοζάνης Αρετή Χονδρογιάννη, «με βάση τα ευρήματα που έχουμε μπορούμε να μιλήσουμε για ένα οργανωμένο οικισμό που οι κάτοικοι του ήταν αγρότες και κτηνοτρόφοι, καλλιεργούσαν την γη τους και έτρεφαν κοπάδια με αιγοπρόβατα».

Από την πλευρά της ΔΕΗ, ο Κωνσταντίνος Μαχτής, Διευθυντής Ορυχείου Καρδιάς και αναπληρωτής διευθυντής εκμετάλλευσης του Λιγνιτικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας, είχε τότε δηλώσει, μεταξύ άλλων, ότι: «Η Εφορία Αρχαιοτήτων Κοζάνης προσπαθεί να αναδείξει το έργο των σωστικών αρχαιολογικών ανασκαφών τα τελευταία 15 χρόνια, στην περιοχή ανάπτυξης των ορυχείων στο Νότιο Πεδίο, στο Ορυχείο Καρδιάς και στο Ορυχείο Μαυροπηγής. Θα πρέπει η ΔΕΗ να τηρεί όσα ορίζει ο νόμος και η Εφορία Αρχαιοτήτων από την πλευρά της θα πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να μη φέρει εμπόδια στην ομαλή εξέλιξη των ορυχείων. Μέχρι στιγμής η συνεργασία μας με την Εφορία Αρχαιοτήτων Κοζάνης ήταν απόλυτα αρμονική, τα τελευταία 12 χρόνια».

Άλλωστε, η περιοχή της Μαυροπηγής είναι εδώ και πολλά χρόνια γνωστή για τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν κατά καιρούς ανακαλυφθεί εκεί. Ήδη από τη δεκαετία του 1980 η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα στο λόφο με την επωνυμία Κάστρο.

Σημαντικές περισυλλογές έγιναν και τη δεκαετία του 1990, κατά τη διάρκεια των σωστικών ανασκαφών για την κατασκευή του δρόμου Κοζάνης-Πτολεμαΐδας, αλλά και το 2005-2006 στον νεολιθικό οικισμό της θέσης Φυλλοτσαΐρι. Μάλιστα, ο συγκεκριμένος οικισμός συγκαταλέγεται στους αρχαιότερους της Ελλάδας και των Βαλκανίων με ένταξη στα μέσα της 7ης χιλιετίας π.Χ.

Το 2011, η σωστική ανασκαφή στη θέση Μικρό Λιβάδι αποκάλυψε νεκροταφείο με ενταφιασμούς έντεκα ανθρώπων και δεκαέξι ζώων. 

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι προϊστορικοί οικισμοί της Μαυροπηγής, εντάσσονται στην ευρύτερη περιοχή του οικιστικού συμπλέγματος της λεκάνης της Κίτρινης Λίμνης, στην οποία ο αριθμός συνολικά φθάνει τους 37.

Επίσης, το 2013 η σωστική ανασκαφή στη θέση “Δάσος” της Μαυροπηγής έφερε στο φως λακκοειδείς τάφους, οι οποίοι εκτιμάται ότι ανήκουν σε μια νεκρόπολη της ρωμαϊκής εποχής.

Σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα έχουν έρθει στο φως και από τις σωστικές ανασκαφές στα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ στην περιοχή του Κλείτου και της Ποντοκώμης, όπως και στην παραλίμνια ζώνη της τεχνητής Λίμνης Πολυφύτου και πέριξ του φράγματος στον Ιλαρίωνα, καθώς και σε άλλες περιοχές όπου δραστηριοποιείται η ΔΕΗ.