Η μάχη για τα 2,5 δισ. της αγοράς ρεύματος

Του Χάρη Φλουδόπουλου 

 

Παρά τους αργούς ρυθμούς, τα εμπόδια που βάζει ο δεσπόζων παίκτης αλλά και τη διστακτικότητα αρκετών καταναλωτών να αλλάξουν ενεργειακή στέγη, ο ανταγωνισμός στην αγορά ρεύματος γίνεται ακόμη πιο έντονος και εξελίσσεται σε καταλύτη για περαιτέρω μείωση των τιμών του ρεύματος. Μάλιστα η καθυστέρηση που παρατηρείται στο άνοιγμα της αγοράς λιανικής και ο αργός ρυθμός μείωσης του μεριδίου της ΔΕΗ, οδηγεί βάσει μνημονίου σε σημαντική αύξηση των επόμενων δημοπρασιών ρεύματος. Η εξέλιξη αυτή ενδέχεται να οδηγήσει τους παίκτες της αγοράς να βγάλουν από τα συρτάρια τους τα πλάνα για πιο επιθετική επέκταση, με ακόμα μεγαλύτερες εκπτώσεις και πιο ελκυστική εμπορική πολιτική. Αυτό, βεβαίως, προϋποθέτει ότι θα λειτουργήσουν ορθολογικά οι κανόνες της αγοράς και δεν θα υπάρξουν "παρατράγουδα" όπως συνέβη στις προηγούμενες 3 δημοπρασίες ΝΟΜΕ. 

Και, βέβαια, την ίδια στιγμή, οι εξελίξεις στην αγορά προμήθειας, όπου οι καθυστερήσεις ουσιαστικά καθιστούν ακόμα πιο οδυνηρή για τη ΔΕΗ τη διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς, κάνουν ακόμη πιο κρίσιμο το επικείμενο market test για την πώληση του 40% των λιγνιτικών μονάδων. Σε περίπτωση, δηλαδή, που δεν διαμορφωθεί ένα πραγματικά ελκυστικό πακέτο που θα τραβήξει το ενδιαφέρον των επενδυτών, τα επόμενα βήματα θα είναι πραγματικά δύσκολα για τη ΔΕΗ... 

Έρχεται δημοπρασία-μαμούθ

Στην αγορά προμήθειας, πάντως, τα βλέμματα είναι στραμμένα στη δημοπρασία του Οκτωβρίου, που πιθανόν να εξελιχθεί σε καταλύτη εξελίξεων. Αρχικά για την τέταρτη δημοπρασία του έτους προβλεπόταν να δημοπρατηθούν 246 Mwh/h. Ωστόσο η ποσότητα αυτή αυξήθηκε στο αναθεωρημένο μνημόνιο τον περασμένο Ιούνιο και συμφωνήθηκε να διατεθούν επιπλέον ποσότητες 4%, που αντιστοιχούν σε 220MWh/h. Παράλληλα, πάντα σύμφωνα με τα όσα προβλέπει η συμφωνία με τους δανειστές, σε περίπτωση που διαπιστωθεί απόκλιση από τους στόχους τότε θα υπάρξει νέα ισόποση αύξηση. Καθώς, λοιπόν, τον Ιούνιο διαπιστώθηκε ότι το μερίδιο της ΔΕΗ βρισκόταν στο 85,5%, αντί για 81% που προβλεπόταν βάσει στόχου (ώστε στο τέλος του 2017 να είναι 75,24%) καταγράφεται μια απόκλιση της τάξης των 250MWh/h, ποσότητα που θα πρέπει να προστεθεί στη δημοπρασία του Οκτωβρίου. 

Επομένως, εάν αθροιστούν όλες οι μεγαβατώρες προκύπτει ότι τον Οκτώβριο θα δημοπρατηθούν ποσότητες άνω των 700 MWh, δηλαδή θα έχουμε τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα διάθεση ενέργειας, την οποία θα διεκδικήσουν οι εταιρείες που θα συμμετάσχουν. 

Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη μέχρι στιγμής η μοναδική δημοπρασία κατά την οπoία οι τιμές παρέμειναν χαμηλά κοντά στην τιμή εκκίνησης ήταν η πρώτη, τον Οκτώβριο του 2016, όταν δημοπρατήθηκε και η μεγαλύτερη ποσότητα (465MWh/h). Έκτοτε δημοπρατούνται μικρότερες ποσότητες (145MWh/h) με αποτέλεσμα η αυξημένη ζήτηση να οδηγεί σε εκτίναξη των τιμών σε οριακά βιώσιμα επίπεδα άνω των 40 ευρώ η μεγαβατώρα. 

Αργοί ρυθμοί

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η αγορά να κινείται μέχρι σήμερα με αργούς ρυθμούς και οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ να ακολουθούν πιο συντηρητική εμπορική στρατηγική. Η κατάσταση επιδεινώθηκε και εξαιτίας της επιλογής της ΔΕΗ να εγκαινιάσει εκπτώσεις για πρώτη φορά στην ιστορία της, υπό την πίεση του ανταγωνισμού. Αυτό συνέβη όταν πέρυσι το καλοκαίρι είδε τον ρυθμό μείωσης του μεριδίου της να αυξάνει σημαντικά, με αποτέλεσμα να χορηγήσει έκπτωση 15% στους καλοπληρωτές. Στόχος της εταιρείας ήταν να καθυστερήσει τις αλλαγές στην αγορά ώστε να επιβάλει τους δικούς της όρους για το άνοιγμα της αγοράς (πώληση χαρτοφυλακίου). Τελικά, το μόνο που πέτυχε ήταν να οδηγήσει χαμηλότερα τον πήχη του ανταγωνισμού. Δηλαδή να μειώσει από μόνη της τον τζίρο και τα περιθώρια κέρδους όχι μόνο για τους ανταγωνιστές αλλά και για την ίδια τη ΔΕΗ και το μερίδιο αγοράς που θα της απομείνει. 

Τα δεδομένα της αγοράς επιδεινώθηκαν και από την πολιτική επιλογή της κυβέρνησης να επιβάλει τη χρέωση προμηθευτή (Προσαύξησης Χρέωσης Προμηθευτών Ειδικού Λογαριασμού). Η συγκεκριμένη χρέωση σύμφωνα με εσωτερική μελέτη που έχει παραγγελθεί από εξειδικευμένο οίκο από τη ΡΑΕ, οδηγεί σε εξάλειψη των περιθωρίων κέρδους για τους προμηθευτές: το μεικτό περιθώριο κέρδους κυμαίνεται στα 40 ευρώ και καλύπτει μια σειρά από κόστη της αγοράς όπως επισφάλειες, αμοιβές συνεργατών, κόστη διατήρησης δικτύου κ.λπ. Χωρίς ΝΟΜΕ η μελέτη διαπιστώνει ότι οι εταιρείες θα ήταν ζημιογόνες, ενώ μετά την επιβολή της χρέωσης προμηθευτή τα καθαρά περιθώρια κυμαίνονται στα 2 έως 3 ευρώ η μεγαβατώρα.

Καλύτερες τιμές και προσφορές 

Τι σημαίνει όμως πρακτικά για τους προμηθευτές και κατ' επέκταση για τους καταναλωτές η δημοπράτηση μεγαλύτερων ποσοτήτων τον Οκτώβριο; 

Πρώτον, οι τιμές εφόσον οι δημοπρασίες κυλήσουν ομαλά και χωρίς "παρατράγουδα" θα παραμείνουν καθηλωμένες κοντά στα χαμηλότερα επίπεδα της τάξης των 32,05 ευρώ/MWh που είναι η τιμή εκκίνησης. Σε αντίθεση με την τελευταία δημοπρασία που με εκκίνηση τα 32,05 ευρώ/MWh, τελικά η ενέργεια έφτασε να δημοπρατηθεί στα 43,05 ευρώ, 11 ευρώ πάνω. 

Δεύτερον, οι προμηθευτές θα καλύψουν τις ανάγκες τους και θα εξασφαλίσουν ποσότητες ικανές για να αυξήσουν με βάση τη στρατηγική τους το χαρτοφυλάκιό τους βελτιώνοντας και τα κόστη τους. Εάν μάλιστα δούμε ότι η μέση τιμή του ρεύματος στη χονδρεμπορική αγορά διαμορφώθηκε στο πρώτο εξάμηνο του έτους μεταξύ 44,57 και 74,6 ευρώ/MWh τότε γίνεται αντιληπτό ότι το όφελος μεγαλώνει ακόμη περισσότερο και οι προμηθευτές θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ακόμη πιο ανταγωνιστικά προϊόντα και να περάσουν στην αντεπίθεση με ακόμη πιο μεγαλύτερες εκπτώσεις έναντι του δεσπόζοντα παίκτη ΔΕΗ. 

Σημειώνεται ότι με βάση τα τελευταία στοιχεία του Ιουνίου, το μερίδιο της ΔΕΗ ήταν στο 85,5% με τους τρεις μεγαλύτερους ιδιώτες προμηθευτές (Protergia, Ήρων, Elpedison) να ελέγχουν μαζί μερίδιο αγοράς μεγαλύτερο του 10%. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 18 εταιρείες με άδεια προμήθειας που έχουν εγγραφεί και έχουν δικαίωμα συμμετοχής στις δημοπρασίες, ενώ μετρήσιμα μερίδια αγοράς έχουν 15 εταιρείες, που σήμερα ελέγχουν το 14,5% της αγοράς. Σύμφωνα με τον στόχο που έχει συμφωνηθεί με τους δανειστές μέχρι τον Δεκέμβριο του 2019, δηλαδή σε κάτι λιγότερο από 2,5 χρόνια, θα πρέπει το μερίδιο της ΔΕΗ στη λιανική αγορά να έχει περιοριστεί στο 49,24%.

Οι στόχοι των προμηθευτών

Αυτή τη στιγμή η αγορά των ιδιωτών προμηθευτών χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: τους καθετοποιημένους παίκτες, δηλαδή εκείνους που διαθέτουν εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής (θερμικά με καύση φυσικού αερίου) και τους μη καθετοποιημένους οι οποίοι είτε δεν διαθέτουν καθόλου παραγωγή είτε έχουν παρουσία μόνο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (φωτοβολταϊκά και αιολικά).

Με βάση τις δηλώσεις αλλά και τους στόχους που έχουν οριοθετήσει για τα επόμενα χρόνια οι βασικοί παίκτες της αγοράς αναμένεται σε πρώτη φάση να κινηθούν για την απόκτηση μεριδίων της τάξης του 10% ο καθένας. Πρόκειται για τις εταιρείες Protergia του ομίλου Μυτιληναίος, Ήρων –στην οποία μετέχει ο όμιλος ΓΕΚ Τέρνα, η γαλλική Engie (πρώην Gaz de France) και η Qatar Petroleum– και Elpedison στην οποία μετέχουν τα Ελληνικά Πετρέλαια, η ιταλική Edison (με βασικό μέτοχο τη γαλλική EdF), ο όμιλος ΕΛΛΑΚΤΩΡ και η Χαλκόρ. 

Εφόσον οι τρεις μεγάλοι ιδιώτες που έχουν ήδη ξεχωρίσει και ελέγχουν αυτή τη στιγμή μερίδια της τάξης του 3,5% πετύχουν τον στόχο τους τότε με δεδομένο ότι η ΔΕΗ θα χάσει μερίδιο 50% απομένει ένα κομμάτι περίπου 20% της αγοράς για τους υπόλοιπους προμηθευτές. 

Ήδη έχουν ξεχωρίσει οι εταιρείες Watt & Volt (Αναστάσιος και Χρήστος Παπαναγιώτου), NRG (Αλ. Χανδρής), Volterra (J&P ΑΒΑΞ), GREEN (Βύρων Βασιλειάδης), που έχουν ήδη χτίσει χαρτοφυλάκια πελατών που κυμαίνονται μεταξύ 0,5% και 1,2% της αγοράς και ελέγχουν αθροιστικά 3,4% της αγοράς. Οι εταιρείες αυτές έχουν ως προοπτική την απόκτηση μεριδίων της τάξης του 5%. 

Τέλος, εκτός των εταιρειών που έχουν συσταθεί από βιομηχανικούς ομίλους, υπάρχουν και 6 νεοεισερχόμενες εταιρείες που αυτή τη στιγμή διαθέτουν πολύ μικρή διείσδυση κάτω του 0,1% της αγοράς, επιδιώκουν, ωστόσο, να ενισχύσουν μέσω των δημοπρασιών τη θέση τους στην αγορά. Αυτές είναι τα ΕΛΤΑ, η εταιρεία ΚΕΝ (όμιλος Καράτζη), Novaera (όμιλος Κοπελούζου), Volton (Νίκος Μπάκος, ιδιοκτήτης της ποδοσφαιρικής ομάδας του Αστέρα Τρίπολης).

Τι έχει αλλάξει στην αγορά

Ακόμη και με σχετικά μικρή διείσδυση, πάντως, οι ιδιώτες έχουν ήδη αφήσει ισχυρό στίγμα στην αγορά και ήδη υπάρχουν αλλαγές και καινοτομίες στις οποίες προσπαθεί να προσαρμοστεί και η ΔΕΗ.

Καταρχάς, σε επίπεδο εξυπηρέτησης όπου οι ιδιώτες προσφέρουν πολύ καλύτερες υπηρεσίες, έχουν σύγχρονο δίκτυο πωλήσεων και αναπτύσσουν συνεργασίες με λιανεμπορικές αλυσίδες. 

Επίσης, έχει αλλάξει και έχει γίνει πιο διάφανη, απλή και κατανοητή η ενημέρωση του καταναλωτή ρεύματος, καθώς όλοι οι ιδιώτες προμηθευτές έχουν εισάγει πιο κατανοητούς λογαριασμούς. Επίσης, προσφέρουν δυνατότητες εξόφλησης με πάγιες εντολές που συνδυάζονται με επιπλέον εκπτώσεις. Αρκετοί πάροχοι, επίσης, δίνουν δυνατότητα μηνιαίων λογαριασμών εφόσον ο πελάτης καταχωρίζει μόνος του την κατανάλωση, ενώ κάποιες εταιρείες δίνουν κίνητρα για αποκλειστικά ηλεκτρονικούς λογαριασμούς. 

Σε επίπεδο κόστους, όπου υπάρχει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, οι εκπτώσεις των ιδιωτικών παρόχων σε σχέση με τον τιμοκατάλογο της ΔΕΗ αυτή τη στιγμή αρχίζουν από το 10% και ξεπερνούν το 30%. Ωστόσο, εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι για κάθε καταναλωτή ανάλογα με το προφίλ κατανάλωσης, το εάν έχει νυχτερινό ρεύμα και εάν είναι διατεθειμένος να έχει πάγια εντολή το όφελος διαφοροποιείται: για ένα νοικοκυριό με κατανάλωση, π.χ., 2.001 κιλοβατώρες η εξοικονόμηση μπορεί να φτάσει ετησίως τα 170 ευρώ σε λογαριασμό 650 ευρώ.

Επίσης, σημαντικές αλλαγές αναμένεται να έρθουν από το 2018 καθώς ανοίγει για τους απλούς καταναλωτές και η αγορά του φυσικού αερίου. Η εξέλιξη ανοίγει τον δρόμο ώστε οι πάροχοι ηλεκτρισμού να προσφέρουν συνδυαστικά πακέτα με φυσικό αέριο και οι εταιρείες παροχής αερίου να μπουν ως προμηθευτές ρεύματος. Ήδη η ΕΠΑ Αττικής αλλά και οι ΕΠΑ Θεσσαλονίκης και Θεσσαλίας έχουν ήδη αποκτήσει άδειες και σχεδιάζουν αρχικά την αυτόνομη είσοδό τους στην αγορά του ρεύματος, ενώ και οι πάροχοι ηλεκτρισμού έχουν έτοιμα πλάνα για να προσφέρουν συνδυαστικά πακέτα αερίου. 

Τέλος, αρκετοί ιδιώτες πάροχοι προσφέρουν και άλλες υπηρεσίες για βελτίωση του ενεργειακού προφίλ, εξοικονόμηση ενέργειας, παρακολούθησης και διαχείρισης της κατανάλωσης, Internet of things (διαχείριση ηλεκτρικών συσκευών από έξυπνα τηλέφωνα) κ.λπ. 

Market Test

Τα όσα συμβαίνουν στην αγορά προμήθειας δίνουν σαφές στίγμα και για το άλλο μεγάλο μέτωπο αυτό της πώλησης μονάδων. Μάλιστα τον Οκτώβριο συμπίπτει χρονικά και το περίφημο market test, τη διαδικασία δηλαδή που θα ερωτηθούν οι επενδυτές εάν ενδιαφέρονται να αποκτήσουν λιγνιτικές μονάδες παραγωγής που θα διατεθούν προς πώληση από τη ΔΕΗ σε συμφωνία με την κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είναι σαφές, ωστόσο, ότι η πολιτική που ακολουθείται στα πρώτα στάδια των διαπραγματεύσεων είναι παρελκυστική, καθώς προτάθηκαν από τη ΔΕΗ μονάδες παλιάς τεχνολογίας, υπό απόσυρση και μη ανταγωνιστικές (Αμύνταιο πρωτίστως και Μελίτη που έχει προβλήματα τροφοδοσίας λιγνίτη λόγω των προβλημάτων στα ορυχεία της περιοχής). Όπως έδειξε, ωστόσο, η εμπειρία με τις εξελίξεις στην αγορά προμήθειας, εάν συνεχιστεί η παρελκυστική τακτική ο κύριος χαμένος θα είναι η ίδια η ΔΕΗ και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.