Η Αποκάλυψη του Ενεργειακού Μείγματος και οι Εγγυήσεις Προέλευσης στην Ελλάδα

Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας σημαίνει για τον τελικό καταναλωτή ότι έχει το δικαίωμα επιλογής παρόχου ηλεκτρικής ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη την τιμή της ενέργειας, τις προσφερόμενες υπηρεσίες αλλά και την προέλευση της.

Στο παραπάνω πλαίσιο, οι εταιρείες-πάροχοι ηλεκτρισμού μπορούν να οδηγηθούν σε έναν υγιή ανταγωνισμό, προσφέροντας

ένα περισσότερο «πράσινο» ενεργειακό μείγμα, προσελκύοντας περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένους καταναλωτές και βιομηχανίες, καθώς και τιμολογιακές χρεώσεις παράλληλα με υπηρεσίες υψηλού επιπέδου που συμβάλλουν στη προστασία του περιβάλλοντος και στην αειφορία.

Ο ηλεκτρισμός δε μπορεί να παρακολουθηθεί και να διαχωριστεί στο δίκτυο μεταφοράς και διανομής του. Έτσι, οι καταναλωτές δεν μπορούν να έχουν την εγγύηση ότι πραγματικά έχουν προμηθευτεί ηλεκτρική ενέργεια από συγκεκριμένο προμηθευτή/παραγωγό ή από μια συγκεκριμένη ηλεκτροπαραγωγική μονάδα. Όλη η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από διαφορετικές πηγές εισέρχεται και «αναμειγνύεται» στον ίδιο αγωγό/καλώδιο.

Για λόγους προστασίας των καταναλωτών, καθώς και για περιβαλλοντικούς λόγους, είναι χρήσιμο να δίνεται στους καταναλωτές η δυνατότητα της επιλογής. Για το σκοπό αυτό έχουν αναπτυχθεί συστήματα «book and claim». Μέσα από βάσεις δεδομένων οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας δηλώνουν τη ποσότητα της παραγόμενης ενέργειας, το χρόνο που αυτή παρήχθη αλλά και την ενεργειακή πηγή. Προμηθευτές και καταναλωτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις βάσεις δεδομένων και να αποφασίσουν «τι είδους» ενέργεια θέλουν να χρησιμοποιήσουν.

Όταν χρησιμοποιούμε τον όρο «ανίχνευση ηλεκτρισμού (tracking of electricity)» εννοούμε όλους εκείνους τους μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη για συγκεκριμένες ποσότητες ηλεκτρισμού, οι ιδιότητες της όπως η χρησιμοποιούμενη ενεργειακή πηγή και η τεχνολογία ηλεκτροπαραγωγής, οι εκπομπές CO2, τα ραδιενεργά απόβλητα κ.ά.. Οι κύριοι σκοποί του tracking of electricity είναι οι ακόλουθοι:

1. H παροχή πληροφορίας στους τελικούς καταναλωτές για την αποκάλυψης του χρησιμοποιηθέντος ενεργειακού μείγματος σύμφωνα με τις Οδηγίες 2003/54/EC, και την 2009/72/EC αλλά και την εθνική νομοθεσία. Αποκάλυψη του ενεργειακού μείγματος στον ηλεκτρισμό σημαίνει ότι όλοι οι πάροχοι αποκαλύπτουν στους καταναλωτές την προέλευση της ηλεκτρικής ενέργειας που παρέχουν, αναφορικά με τη τεχνολογία και την ενεργειακή πηγή που χρησιμοποιούν καθώς και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της (εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ραδιενεργών αποβλήτων). Λόγω της αυξημένης ζήτησης ενέργειας προερχόμενης από μονάδες ανανεώσιμων πηγών, ο τομέας της ανίχνευσης της πράσινης ενέργειας εξελίχθηκε εντονότερα.
2. Ορισμένα συστήματα οικονομικής στήριξης ΑΠΕ (quota systems) βασίστηκαν σε πιστοποιητικά που αποδείκνυαν την προέλευση της παραγόμενης ενέργειας (green certificates).
3. Συνεργασία μεταξύ Ευρωπαϊκών χωρών για την επίτευξη των ποσοτικών εθνικών στόχων τους για την διείσδυση των ΑΠΕ στην συνολική ενεργειακή κατανάλωση.

Η αποκάλυψη του ενεργειακού μείγματος που προσφέρουν οι πάροχοι ηλεκτρισμού, είναι σε θέση να ενεργοποιήσει τους τελικούς καταναλωτές ώστε να είναι ενήμεροι για τη προέλευση της ενέργειας που χρησιμοποιούν αλλά και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της.

Οι εγγυήσεις προέλευσης (ΕΠ) είναι το πιο διαδεδομένο και σημαντικό σύστημα ανίχνευσης ηλεκτρισμού στην Ευρώπη, που υλοποιείται με τη μορφή των ηλεκτρονικών μεταβιβαζόμενων πιστοποιητικών, αποσυνδεδεμένα από την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (electricity market – trade).

Οι πάροχοι ηλεκτρισμού είναι υποχρεωμένοι να παρέχουν στους πελάτες τους πληροφορίες σχετικά με τη συνεισφορά κάθε ενεργειακής πηγής αλλά και των περιβαλλοντικών παραμέτρων που έχει το προσφερόμενο μείγμα. Η αποκάλυψη του ενεργειακού μείγματος του κάθε προμηθευτή συμβάλει στη διαφάνεια της αγοράς και είναι συμβατή με το δικαίωμα της ενημέρωσης των καταναλωτών ώστε να επιλέγουν έχοντας και αυτή ως κριτήριο. Επιπλέον, οι ενημερωμένοι καταναλωτές μπορούν να οδηγήσουν την ενεργειακή παραγωγή (σε δρόμους ανανεώσιμους ή μη) συμβάλλοντας στην ενεργειακή ασφάλεια και την αειφορία.

Σχήμα 1. Το ετήσιο ενεργειακό μείγμα (4/2014-3/2015) για τον πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας Ecotricity και το μέσο μείγμα για το Ηνωμένο Βασίλειο.

Πηγή: http://www.electricityInfo.org

Η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από μια συγκεκριμένη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας πιστοποιείται ως ανανεώσιμη ενέργεια μέσω του Συστήματος ΕΠ (Guarantees of Origin/GOs). Οι Εγγυήσεις Προέλευσης εκδίδονται ηλεκτρονικά για μια συγκεκριμένη ποσότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (1 GO ανά 1 MWh) και έχουν το ρόλο μιας ετικέτας ενός μπουκαλιού κρασιού συγκεκριμένης ποσότητας (όγκου).

Ως αποτέλεσμα του εθελοντικού σχήματος των ΕΠ, στα πλαίσια της αποκάλυψης του ενεργειακού μείγματος οι πάροχοι ηλεκτρισμού έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν ΕΠ από παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας και αυτοί με τη σειρά τους να τα ακυρώνουν (χρησιμοποιούν) για λογαριασμό τελικών καταναλωτών.

Ο πρωταρχικός ρόλος των ΕΠ είναι η χρήση τους ως βάση - εργαλείο για την αποκάλυψη του ενεργειακού μείγματος ενημερώνοντας του τελικούς καταναλωτές για τη προέλευση της ενέργειας που καταναλώνουν και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που αυτή έχει. Η αυξανόμενη ζήτηση πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας από τελικούς καταναλωτές οδηγεί στην αυξανόμενη αγορά ΕΠ από τους παρόχους, τα οποία προέρχονται από παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας από μονάδες ΑΠΕ. Με αυτό τον τρόπο οι παραγωγοί από ΑΠΕ έχουν αυξημένα έσοδα με αποτέλεσμα και λόγω της αυξανόμενης ζήτησης ΕΠ να προχωρούν σε υλοποίηση νέων έργων ΑΠΕ και να απομακρύνονται από τη συμβατική ηλεκτροπαραγωγή.

Μακροπρόθεσμα, η αγορά των ΕΠ από ΑΠΕ συμβάλλει στην ενίσχυση των επενδύσεων σε νέες μη-συμβατικές μονάδες και αυξάνει την δύναμη των τελικών καταναλωτών.

Σχήμα 2. Η σχέση της αποκάλυψης του μείγματος και των ΕΠ.

Συνοπτικά, οι χρήσεις των ΕΠ είναι οι ακόλουθες:

• O πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας αποδεικνύει τη προέλευση του ετήσιου ενεργειακού μείγματος που παρέχει
• Ενίσχυση των παραγωγών ενέργειας μέσω της πώλησης των ΕΠ στους παρόχους.
• Σχεδίαση πράσινων τιμολογίων
• Περιβαλλοντικές εκθέσεις – εταιρική υπευθυνότητα – Scope 2 GHG accounting, CDP Reporting
• Υπολογισμοί ανθρακικού αποτυπώματος και κύκλου ζωής (LCA reports)
• Βάση του συστήματος οικονομικής στήριξης των πράσινων πιστοποιητικών (quota system)
• Βάση για περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις και labels προϊόντων (Ecolabel, Windmade κα.)

Οι ΕΠ διαπραγματεύονται και εξαγοράζονται στα διεθνή χρηματιστήρια ενέργειας, όπως το ΕΕΧ, καθώς και σε δευτερογενείς αγορές, προκειμένου οι πάροχοι να τις χρησιμοποιήσουν ως αποδεικτικά στοιχεία προς τους πελάτες τους, για την προέλευση και την ποιότητα της παρεχόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω ενός φορέα ΑΙΒ (Association of Issuing Bodies) αναπτύσσει και προωθεί ένα τυποποιημένο σύστημα ΕΠ, το ονομαζόμενο «European Energy Certificate System» (EECS-GO), έτσι ώστε να υπάρξουν οι δομές και οι διαδικασίες που διασφαλίζουν την αξιόπιστη λειτουργία των Ευρωπαϊκών Συστημάτων ΕΠ. Για την περαιτέρω διευκόλυνση της διεθνούς ανταλλαγής και διαπραγμάτευσης των ενεργειακών πιστοποιητικών, η AIB λειτουργεί ένα ηλεκτρονικό μητρώο (Hub) όπου ηλεκτρονικά ακυρώνονται (cancellation) άμεσα οι ΕΠ υπέρ του τελικού χρήστη-καταναλωτή.

Στην Ελλάδα υπάρχουν τρεις φορείς έκδοσης των ΕΠ, ο ΛΑΓΗΕ για το ηπειρωτικό σύστημα, ο ΔΕΔΔΗΕ για το μη διασυνδεδεμένο σύστημα και το ΚΑΠΕ για τα αυτόνομα συστήματα, ενώ φορέας ελέγχου είναι η ΡΑΕ. Το Ελληνικό Σύστημα ΕΠ (GO registry) τηρείται από τον ΛΑΓΗΕ που είναι υπεύθυνος για την λειτουργία και τη συντήρηση του.

Η Ελλάδα, αν και έχει εναρμονιστεί με τις Ευρωπαϊκές Ανανεώσιμες Οδηγίες (Ν.3468/2006) και με την Εφαρμογή του Συστήματος Εγγυήσεων Προέλευσης Ηλεκτρικής Ενέργειας από Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. καθώς και του Μηχανισμού Διασφάλισής τους, δεν είναι ακόμη πλήρες μέλος (υποβολή αίτησης τον Ιούλιο 2015) του ΑΙΒ, καθιστώντας τις ελληνικές ΕΠ μη διαπραγματεύσιμες στην Ευρώπη. Επιπλέον, δεν υπάρχει το κατάλληλο λογισμικό πακέτο για να διασυνδεθεί με τo ΕΕCS.

Στις 27 Απριλίου τέθηκε από τη ΡΑΕ σε δημόσια διαβούλευση η πρόταση του ΛΑΓΗΕ για τη τροποποίηση του Κώδικα Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΚΣΗΕ) για την εισαγωγή νέων διατάξεων για τον υπολογισμού του ενεργειακού μείγματος Προμηθευτή αλλά και του Υπολειπόμενου Ενεργειακού Μείγματος της χώρας, θέτοντας τις βάσεις για την ολοκλήρωση της λειτουργίας της αγοράς των ΕΠ. Ο ΛΑΓΗΕ θα υπολογίζει ετήσια το υπολειπόμενο ενεργειακό μείγμα και το μείγμα εκάστου προμηθευτή, λαμβάνοντας στοιχεία από τους τρείς φορείς έκδοσης ΕΠ. Θα υπολογίζει και θα κοινοποιεί στον κάθε προμηθευτή/πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας τη συνεισφορά κάθε ενεργειακής πηγής στο ενεργειακό μείγμα του, αναδεικνύοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ώστε να λαμβάνει γνώση ο τελικός καταναλωτής.

Ευελπιστούμε σύντομα να ολοκληρωθεί η διαβούλευση και να προχωρήσουν οι αλλαγές στον ΚΣΗΕ, ενώ παράλληλα να γίνει ο ΛΑΓΗΕ πλήρες μέλος της ΑΙΒ, έχοντας και το λογισμικό διασύνδεσης. Με αυτό τον τρόπο οι ελληνικές ΕΠ θα μπορούν να διαπραγματευτούν στα διεθνή χρηματιστήρια ενέργειας και να αποτελέσουν βάση για την ενίσχυση της διείσδυσης των ΑΠΕ αλλά και της προστασίας του περιβάλλοντος.

* Ο Kωνσταντίνος Γκαράκης είναι Ενεργειακός Μηχανικός, ΜSc, MA.

Το άρθρο αυτό στηρίζεται στη διπλωματική εργασία με θέμα: «Guarantees of Origin (GOs) from Renewable Energy Sources: A tool for diffusion green electricity in the society», που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Ενέργεια: Στρατηγική, Δίκαιο και Οικονομία» του Πανεπιστήμιου Πειραιά.