Η κυκλική οικονομία στους υπό απόσυρση Ατμοηλεκτρικούς Σταθμούς (ΑΗΣ) της ΔΕΗ

 του Ξενοφώντα Κόζαρη

Η κυκλική οικονομία στους υπό απόσυρση ΑΗΣ της ΔΕΗ μπορεί να περιλαμβάνει την πώληση καλοσυντηρημένου ή ανα-κατασκευασμένου εξοπλισμού για επανάχρηση, δομικού χάλυβα μέσω της αποδόμησης (deconstruction) των δομικών κατασκευών

και είναι - σε κάποιο βαθμό- η μετεξέλιξη της ανακύκλωσης η οποία χρησιμοποιείται ως ύστατη επιλογή (ανακύκλωση scrap μετάλλων όπως χαλκού , χαλύβδινου οπλισμού, επαναθραυσμένου σκυροδέματος κ.λπ.) προς επαναχρησιμοποίηση στην παραγωγή νέων προϊόντων.

Οι -από πολλών ετών- επικρατούσες πρακτικές στους υφιστάμενους ΑΗΣ της ΔΕΗ συνάδουν πλήρως με τις προϋποθέσεις σχεδιασμού για την κυκλικότητα : τα κτίρια, οι υποδομές και ο εξοπλισμός τους έχουν σχεδιασθεί, αναπτυχθεί και κατασκευασθεί/συντηρηθεί με πολύ αυστηρές προδιαγραφές και κορυφαία ποιότητα για μακροχρόνια λειτουργία.

Στον βιομηχανικό τομέα, και ειδικότερα στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, ήδη ακολουθούνται μερικές αρχές της κυκλικής οικονομίας, εφόσον η σωστή πρακτική είναι η επισκευή, ανακατασκευή , επανάχρηση και στο έσχατο στάδιο η ανακύκλωση δηλ. τα 4R (Repair, refurbish, reuse and recycle).

Στις δευτερογενείς αγορές αναπτυσσόμενων χωρών , όλο και ο πιο συχνά επιλέγεται η χρήση ανακατασκευασμένου εξοπλισμού, διότι μειώνεται το κόστος και ο συνολικός χρόνος κατασκευής.

2. Κόστος, όφελος από εξοπλισμό και υλικά, ευκαιρίες απασχόλησης

Η προγραμματισθείσα απόσυρση των λιγνιτικών ΑΗΣ καθώς και άλλων μονάδων καύσης φυσικού αερίου και πετρελαίου, είναι δυνατόν να αποτελέσει το πρώτο "πείραμα" μεγάλης κλίμακας χρήσης της κυκλικής οικονομίας, στην χώρα μας προς όφελος της ΔΕΗ και δευτερευόντως του τεχνικού κόσμου (εργοληπτικές εταιρείες, μηχανικοί σχεδιασμού και επίβλεψης, τεχνικό προσωπικό , κατά προτίμηση αποχωρήσαντες εργαζόμενοι αμέσως ή εμμέσως από την ΔΕΗ ή από τις λιγνιτοφόρες περιοχές, κ.λπ.) της χώρας.

Κόστος απόσυρσης ΑΗΣ Α’ φάσης ( ΑΗΣ Λαυρίου μονάδες I,II, ΑΗΣ Αλιβερίου λιγνιτ. μονάδες I,II πετρελ. Μονάδες III, IV, ΑΗΣ Αγ. Γεωργ. μονάδες φ. αερίου VIII,IX ) 45 εκατ. €

Κόστος απόσυρσης ΑΗΣ Β’ φάσης (λιγνιτικές) 650 εκατ. €

Από το μικτό κόστος απόσυρσης πρέπει να αφαιρεθεί το όφελος από την πώληση του scrap που είναι της τάξης του 20% του κόστους απόσυρσης. [Η εκτίμηση είναι ακριβέστερη αν αφαιρεθεί το τίμημα από εξοπλισμό που δεν θα πωληθεί ως scrap , και προστεθεί το όφελος πώλησης  του εμπορεύσιμου εξοπλισμού  Λ.χ. αν αφαιρεθεί το 20% του τιμήματος πώλησης του scrap , λόγω της παραδοχής πώλησης του 20%  του εμπορεύσιμου εξοπλισμού  , δηλ. 20% x140,0= 28,0 εκατ. € τότε τα καθαρά έσοδα από την πώληση του εμπορεύσιμου εξοπλισμού είναι 340 - 28,0 = 312,0 εκατ. €].

Κατά τις εργασίες της απόσυρσης, των ΑΗΣ θα αυξηθούν οι άμεσες θέσεις εργασίας (μηχανικοί σχεδιασμού & επίβλεψης,  χειριστές μηχανημάτων και λοιποί εργαζόμενοι).

Δεν υπάρχουν στοιχεία για τον πολλαπλασιαστή ΑΕΠ των εργασιών της απόσυρσης των ΑΗΣ, αλλά είναι εύλογο να κυμαίνεται μεταξύ 1,8 ÷ 1,9 (πολλαπλασιαστής δημοσίων επενδύσεων σε συνθήκες ύφεσης ), αναλόγως του βαθμού κυκλικότητας των εργασιών.

3. Συμβολή του μεταποιητικού κλάδου της κυκλικής οικονομίας σε αποσυρόμενους ΑΗΣ

Οι θέσεις εργασίας είναι δυνατόν να αυξηθούν επιπλέον των άμεσων , από τις συναφείς μεταποιητικές δραστηριότητες των μεγάλων ποσοτήτων προϊόντων απόσυρσης. Εφόσον δεν είναι διαθέσιμο το masterplan του όλου έργου της απόσυρσης των ΑΗΣ , στα πλαίσια αυτού του άρθρου εκτιμηθήκαν ενδεικτικά  μόνον οι θέσεις εργασίας για την αποσυναρμολόγηση δομικού χάλυβα των ΑΗΣ για επαναχρησιμοποίηση ή/και εμπορία.

Στη συνέχεια αναφέρονται ορισμένα παραδείγματα εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας σε αποσυρόμενους ΑΗΣ (μεταποίηση και εμπορία) που θα συμβάλλουν σημαντικά :

• στην απασχόληση και στον πολλαπλασιαστή ΑΕΠ, τουλάχιστον με τα προαναφερθέντα μεγέθη του κλάδου της μεταποίησης καθώς και
• στην μείωση της σπατάλης πρωτογενούς ενέργειας και πρώτων υλών για την παραγωγή προϊόντων και της συνεπαγόμενης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, ως αποτέλεσμα ενός βιώσιμου σχεδιασμού .

I. Μονάδα διαχωρισμού καλωδίων πλαστικού/ ανάκτησης χαλκού 55000 tn . Αντιστοιχεί σε αύξηση εσόδων τουλάχιστον κατά 69,0 εκατ. €.

II. Επαναχρησιμοποίηση ηλεκτροκινητήρων (συντήρηση, έλεγχος, επισκευή αν απαιτείται και εμπορία)

Η αξία καινούργιου Η/Κ 110 kW είναι 4.500 €, Υπολογίζεται ότι Η/Κ 110 kW περιέχει 891 kg μέταλλων ως εξής (396 ηλεκτρ. χάλυβας, 77 χάλυβας, 330 χυτοσίδηρο, 22 αλουμίνιο και 66 χαλκό). Αν δοθεί για scrap ως έχει η τιμή θα προσεγγίζει τα 360 € , ενώ αν προηγηθεί η εργασία διαχωρισμού υλικών τα 1000 έως 1200 €, ενώ αν λειτουργεί μπορεί να πουληθεί περί τα 2000 €.

Εάν το 80% των Η/Κ των υπό απόσυρση ΑΗΣ (3000 MW) λειτουργούν θα πουληθούν με τίμημα 44,0 εκατ. € ενώ το υπόλοιπο 20% μπορεί να πουληθεί ως scrap χωρίς ή με διαχωρισμό υλικών έναντι 1,98 και 5,5 εκατ. €, αντιστοίχως. Η εκτίμηση είναι ακριβέστερη αν ληφθεί υπόψη ότι η ισχύς των αντλιών τροφοδοτικού νερού είναι το 25% της συνολικής , οπότε το τίμημα είναι 75%x44,0 εκατ. € = 33,0 εκατ. €, πλέον της αξίας των Η/Κ αντλιών τροφοδοτικού νερού.

III. Επεξεργασία του προκύπτοντος υλικού κατεδάφισης κατασκευών του ΑΗΣ εξ οπλισμένου σκυροδέματος/ διαχωρισμός χάλυβα οπλισμού 

Εκτιμάται 3.600.000 τόνοι οπλ. σκυροδέματος ως προϊόντα κατεδάφισης και 225.000 τόνοι χαλύβδινου οπλισμού Μόνον η  πώληση του χαλύβδινου οπλισμού ως Fraction: E3-AO HMS1 / E3 / Sorte 3 [HMS (Heavy Melting Steel] εκτιμάται ότι θα αποφέρει μικτό κέρδος τουλάχιστον 50,0 εκατ. € , με τρέχουσα τιμή (Ιαν. 2020) 233,3 €/tn

IV. Αποφυγή δαπανών μεταφοράς σκυροδέματος σε Μονάδα  Ανακύκλωσης ΑπόβλητωνΕκσκαφών Κατασκευών & Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ)

Λόγω  του υψηλού κόστους μεταφοράς του υλικού κατεδάφισης κατασκευών του ΑΗΣ εξ οπλισμένου σκυροδέματος όσο και του υψηλού τέλους διαχείρισης σε Μονάδα  Ανακύκλωσης ΑΕΚΚ, το οπλ. σκυρόδεμα θα υφίσταται διαλογή και επεξεργασία επί τόπου και θα αξιοποιείται καταλλήλως (είναι δυνατόν να ανακυκλωθεί εν μέρει, απευθείας στο γήπεδο του πρώην ΑΗΣ ή σε έργα πλησίον για διάστρωση ), ώστε να αποφευχθούν δαπάνες της τάξης των 70,0 εκατ. € .Απαιτείται σωστός προγραμματισμός με φορείς ανάθεσης έργων ώστε εντός ευλόγου χρόνου η μεγαλύτερη ποσότητα ΅θραυστών" σκυροδέματος να οδηγηθεί σε εκτελούμενα έργα πλησίον των ΑΗΣ.

V. Αποσυναρμολόγηση δομικού χάλυβα των ΑΗΣ για επαναχρησιμοποίηση ή/και εμπορία 213 χιλιάδες τόνοι, λαμβάνονται συντηρητικά 200 χιλιάδες τόνοι. 

Ήδη έχει συγκροτηθεί Συντ. Επιτροπή για την κατάρτιση και υλοποίηση του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΣΔΑΜ),όπου θα προβλεφθεί σχέδιο ανασυγκρότησης που θα περιλαμβάνει και την ανέγερση βιομηχανικών και άλλων μεταλλικών κτιρίων. Μπορεί να σχεδιαστούν και κατασκευαστούν οικονομικά κτίρια  και άλλες κατασκευές (λ.χ. γέφυρες μικρού ανοίγματος) με επαναχρησιμοποιημένο χάλυβα .  

Με την παραδοχή ότι το 40 % του δομ. χάλυβα θα αποσυναρμολογηθεί για επαναχρησιμοποίηση σε νέες κατασκευές, ενώ το υπόλοιπο 40 % θα αποσυναρμολογηθεί και θα αποθηκευτεί για εμπορία .

Η τιμή για διατομές δομικού χάλυβα με τα πιστοποιητικά τους είναι 0.37€/Kg, έναντι 0,2 έως 0,23€/Kg του scrap .    

Μεικτά έσοδα  80%X200.000x370€/tn= 59 εκατ €. 

Εντός 3 ετών οι πρόσθετες θέσεις εργασίας ανέρχονται σε 960/3=320

Υποθέτοντας ανηγμένο βάρος χαλύβδινης κατασκευής 90,0 kg/τ.μ, για βιομηχανικά κτίρια ύψους 8,5 μπορεί να κατασκευαστούν 444 κτίρια έκαστο επιφάνειας 2000 τ.μ., δηλ. 148 ανά έτος.

VI. Πώληση εμπορεύσιμου εξοπλισμού σημαντικής άξιας (δηλ. αεροστροβίλων, γεννητριών, μετασχηματιστών, συστημάτων αποθείωσης καυσαερίων, ηλεκτροκινητήρων και πολλών άλλων βοηθητικών μηχανημάτων ΑΗΣ).

Η ΔΕΗ θα πρέπει να παράσχει στοιχεία και να λειτουργεί σε δική της ηλεκτρονική πλατφόρμα ή να απευθυνθεί σε αντίστοιχες πλατφόρμες πώλησης μεταχειρισμένου εξοπλισμού ΑΗΣ στην παγκόσμια αγορά.

Υπολογίστηκε το όφελος από πώληση scrap & εξοπλισμού καθώς και το συνολικό δυνητικό όφελος (εκατ. €) για διάφορα ποσοστά πώλησης του εμπορεύσιμου εξοπλισμού  (από 0÷ 30%) στο 15 % της αρχικής άξιας του. 

Στην περίπτωση πώλησης του 30% του εμπορεύσιμου εξοπλισμού  (πολύ αισιόδοξο σενάριο) το συνολικό δυνητικό ¨όφελος είναι ίσο με συνολικό κόστος απόσυρσης των ΑΗΣ ύψους 700 εκατ. € περίπου .

Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για να υπολογιστεί η αξία πώλησης του αποθέματος ανταλλακτικών στους ΑΗΣ

Το κέρδος από την αξιοποίηση των μεταχειρισμένου εξοπλισμού των λιγνιτωρυχείων προεκτιμάται σε 100,0 εκατ. € περίπου .

Στην παραπάνω τιμή πρέπει να προστεθεί το τίμημα πώλησης καλωδίων και χάλυβα ως υλικό ανακύκλωσης (scrap).

Ο πολλαπλασιαστής ΑΕΠ στις μεταποιητικές δραστηριότητες των προϊόντων απόσυρσης είναι 2,8 (όπως στην λοιπή μεταποίηση), ενώ σε επίπεδο απασχόλησης, ο αντίστοιχος πολλαπλασιαστής είναι 3,5. 

4. Ενδεχόμενη αποζημίωση ΑΗΣ με λιγνίτη σε κατάσταση διακοπής λειτουργίας

Το 2015, η γερμανική κυβέρνηση και οι εταιρείες ενέργειας RWE, Vattenfall και Mibrag συμφώνησαν να θέσουν οκτώ (8) ΑΗΣ με λιγνίτη 2.730 MW σε 4-ετη κατάσταση διακοπής λειτουργίας (mothballing ) στο τέλος της οποίας θα ξεκινήσει η 3-ετης διαδικασία απόσυρσης. . Ως αποζημίωση για το τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής τους, οι επιχειρήσεις κοινής ωφελείας λαμβάνουν 230 εκατομμύρια ευρώ ετησίως για 7 έτη, δηλ. 0,59εκατ. €/MW

[Πηγή : Transformation pathways of phasing out coal-fired power plants in Germany ,Stefan Vögele1 , Paul Kunz, Dirk Rübbelke and Theresa Stahlke, 2018Vögele et al. Energy, Sustainability and Society (2018) 8:25 https://doi.org/10.1186/s13705-018-0166-z ]

Με τα δεδομένα της απόσυρσης όλων των λιγνιτικών ΑΗΣ , συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 4337 MW η αντίστοιχη αποζημίωση για την ΔΕΗ θα ήταν : 4337 MW x0,59εκατ. €/MW = 2560 εκατ. € περίπου.

5. Δυνατότητες άμεσης απασχόλησης κατά τις εργασίες της απόσυρσης ΑΗΣ

Κατά τις εργασίες απόσυρσης, που θα διαρκέσουν περίπου 3 έτη ανά ΑΗΣ θα απασχοληθεί μηχανικoί σχεδιασμού και επίβλεψης, χειριστές μηχανημάτων καθώς και λοιποί εργαζόμενοι.  

Με βάση τα διαθέσιμα ενδεικτικά απολογιστικά στοιχεία (βλ. πλήρες άρθρο στο linkedin) για απόσυρση τυπικού ΑΗΣ 300 MW , οι άμεσες θέσεις εργασίας εκτιμούνται ως εξής :

σχεδιασμού και επίβλεψης 5, χειριστών μηχανημάτων και λοιπών εργαζόμενων 30 ÷ 60.

Έως το τέλος της απόσυρσης των ΑΗΣ, συνολικής ισχύος 1117 MW/4337 MW (Α’/Β’ φάση) αναμένονται οι εξής θέσεις εργασίας :

σχεδιασμού κατεδάφισης/μέτρων ασφάλειας και επίβλεψης 92

χειριστών μηχανημάτων και λοιπών εργαζόμενων 546 ÷1092

Οι άμεσες θέσεις εργασίας κυμαίνονται ανάλογα με την επιλογή κατεδάφισης ή αποσυναρμολόγησης, τον εξοπλισμό και την οργάνωση των εργασιών. Οι θέσεις εργασίας είναι δυνατόν να αυξηθούν από τις συναφείς μεταποιητικές δραστηριότητες των προϊόντων απόσυρσης στα πλαίσια της κυκλικής οικονομίας.

6. Επίλογος

Αναφέρθηκαν ορισμένα παραδείγματα εφαρμογής της κυκλικής οικονομίας σε αποσυρόμενους ΑΗΣ (μεταποίηση και εμπορία) που θα συμβάλλουν σημαντικά, όχι μόνον στην απασχόληση και στον πολλαπλασιαστή ΑΕΠ, αλλά και στην μείωση της σπατάλης πρωτογενούς ενέργειας και της συνεπαγόμενης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.

Επίσης συνιστάται η αποφυγή μεταφοράς του προκύπτοντος υλικού κατεδάφισης κατασκευών του ΑΗΣ εξ οπλισμένου σκυροδέματος σε μονάδα Ανακύκλωσης ΑΕΚΚ που συνεπάγεται σημαντική οικονομική δαπάνη και περιβαλλοντική επιβάρυνση (άσκοπη πλήρωση του χώρου ΑΕΚΚ , ατμοσφαιρική ρύπανση από μεταφορά με φορτηγά , κ.λπ.)

*Ο  Ξενοφών Κόζαρης είναι Μηχανολόγος –Ηλεκτρολόγος ΕΜΠ Μελετητής 9Γ (Η/Μ  μελέτες )  &  27Β (Περιβαλλοντικές μελέτες).

Το πλήρες άρθρο είναι διαθέσιμο εδώ.