Νέους Κώδικες Αγοράς απαιτεί ο σχεδιασμός των διακριτών τμημάτων της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στη βάση του μοντέλου-στόχου (Target Model), στην προοπτική της ενσωμάτωσής της στην Ενιαία Εσωτερική Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας της ΕΕ.
Η ΡΑΕ καλείται να αναλάβει ένα μεγάλο μέρος της επεξεργασίας του νέου πλαισίου και, προς τούτο, έχει ήδη δώσει συγκεκριμένες οδηγίες και κατευθύνσεις προς τον ΑΔΜΗΕ και το ΛΑΓΗΕ για την κατάρτιση των Κωδίκων των προβλεπόμενων τεσσάρων αγορών.
Πρόκειται για τη χονδρική αγορά προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας, την αγορά επόμενης ημέρας, την ενδοημερήσια αγορά και την αγορά ισχύος και ενέργειας εξισορρόπησης.
Το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο
Βασικό ζητούμενο του κοινοτικού ρυθμιστικού πλαισίου αποτελεί η καθιέρωση εναρμονισμένου πλαισίου για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Προς τούτο εκδίδονται οι Ευρωπαϊκοί Κώδικες Δικτύου (European Network Codes), που λειτουργούν ως εργαλεία για την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών και την ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Για την επίτευξη των στόχων της διατήρησης του ασφαλούς ενεργειακού εφοδιασμού και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, κρίθηκε αναγκαίο να θεσπιστούν κατευθυντήριες γραμμές για την κατανομή της δυναμικότητας, τη διαχείριση της συμφόρησης και τις ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτές καθορίζουν τους ελάχιστους εναρμονισμένους κανόνες για την ενιαία σύζευξη επόμενης ημέρας και ενιαία ενδοημερήσια σύζευξη.
Επιπλέον, έχει θεσπιστεί ένας ενιαίος μηχανισμός διαζωνικής κατανομής δυναμικότητας στις μελλοντικές αγορές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και κοινή μεθοδολογία για τον προσδιορισμό της μακροπρόθεσμης διαζωνικής δυναμικότητας. Ο ενιαίος μηχανισμός παρέχει μακροπρόθεσμα δικαιώματα μεταφοράς και τη δυνατότητα επιστροφής μακροπρόθεσμων δικαιωμάτων μεταφοράς για μεταγενέστερη μελλοντική κατανομή δυναμικότητας ή μεταβίβασης μακροπρόθεσμων δικαιωμάτων μεταφοράς μεταξύ των συμμετεχόντων στην αγορά.
Τέλος, εκκρεμεί η έκδοση και άλλων Ευρωπαϊκών Κωδίκων, μεταξύ των οποίων και ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Εξισορρόπησης (Network Code on Electricity Balancing), για την ανάπτυξη διασυνοριακών αγορών εξισορρόπησης. Ο ENTSO-e έχει ήδη καταρτίσει τελικό σχέδιο του Κώδικα Εξισορρόπησης και ο Οργανισμός Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) έχει εισηγηθεί τη θέσπισή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα προβλήματα του υφιστάμενου πλαισίου στην Ελλάδα
Το Σύστημα Συναλλαγών Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ), όπως λειτουργεί σήμερα στην Ελλάδα, αφορά αποκλειστικά την Αγορά Επόμενης Ημέρας. Το μοντέλο της Υποχρεωτικής Κοινοπραξίας (Mandatory Pool), που χρησιμοποιείται σήμερα για την επίλυση και εκκαθάριση του ΗΕΠ δεν επιτρέπει τη σύζευξη της ελληνικής Αγοράς Επόμενης Ημέρας με τις αντίστοιχες γειτονικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες ήδη λειτουργούν υπό σύζευξη και οι οποίες αφορούν μόνο την ενέργεια.
Ένα ακόμα ζήτημα έχει να κάνει με το ότι η ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στη σημερινή της μορφή δεν περιλαμβάνει τις διακριτές αγορές της Ενδοημερήσιας Αγοράς και της Αγοράς Εξισορρόπησης Ισχύος, αγορές που ήδη λειτουργούν ανεξάρτητα επί σειρά ετών σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με το ν. 4425/2016 θεσπίστηκαν χονδρικές Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας και συγκεκριμένα η Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, η Αγορά Επόμενης Ημέρας, η Ενδοημερήσια Αγορά και η Αγορά Εξισορρόπησης και προβλέφθηκε ότι οι ειδικότεροι όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας των Αγορών θα καθοριστούν στους σχετικούς Κώδικες των Αγορών.
Σημειώνεται ότι αυτές οι χονδρικές Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας αφορούν μόνο τη διάθεση ενεργειακών προϊόντων χονδρικής, με φυσική παράδοση και όχι χρηματοπιστωτικών προϊόντων, τα οποία αφορούν τις χρηματοπιστωτικές αγορές και ρυθμίζονται από τη σχετική νομοθεσία.
Ο ίδιος νόμος προβλέπει και τη δυνατότητα των συμμετεχόντων για τη σύναψη συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, η οποία έχει κύριο στόχο τον κατά το δυνατό περιορισμό της έκθεσής τους στη διακύμανση των τιμών της Αγοράς Επόμενης Ημέρας και της Ενδοημερήσιας Αγοράς.
Βάσει του παραπάνω πλαισίου, η ΡΑΕ έχει επεξεργαστεί συγκεκριμένες κατευθύνσεις για την κατάρτιση των Κωδίκων των Αγορών αυτών, τις οποίες και έχει θέσει υπόψη των αρμοδίων διαχειριστών. Οι κατευθύνσεις αυτές, ανά αγορά, έχουν ως εξής:
Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας
Η συμμετοχή στη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι προαιρετική και οι συμμετέχοντες μπορούν να διαπραγματευτούν την αγορά και πώληση Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας εντός και εκτός αυτής.
Σύμφωνα με τη ΡΑΕ, στον Κώδικα της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη περί ανώτατου ποσοστού συναλλαγών μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, το οποίο θα οριστεί στην συνέχεια με απόφαση ΡΑΕ. Ο έλεγχος τήρησης του ποσοστού αυτού από τους συμμετέχοντες διενεργείται στο πλαίσιο της Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
Για τη συμμετοχή τους στη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, οι συμμετέχοντες υποβάλλουν εντολές συναλλαγών ανά χαρτοφυλάκιο, διακριτά για αγορά και πώληση, χωρίς σαφή αναφορά σε συγκεκριμένη μονάδα ή ζώνη φορτίου ή σύνορο. Για το σκοπό της διεπαφής της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας με την Αγορά Επόμενης Ημέρας θα πρέπει να γίνεται κατανομή (allocation) των συναλλασσόμενων ποσοτήτων, που αντιστοιχούν στις καθαρές θέσεις των συμμετεχόντων από συναλλαγές Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά μονάδα παραγωγής ή ανά ζώνη φορτίου ή ανά σύνορο, μέσω δηλώσεων χρήσης τους σε συγκεκριμένη πλατφόρμα δηλώσεων (NEMO Nomination Platform) από μέρους των συμμετεχόντων.
Την πλατφόρμα δηλώσεων χειρίζεται o ΟΔΑΗΕμ οποίος διενεργεί ελέγχους και εκτός της πλατφόρμας δηλώσεων σχετικά με την τήρηση του ανώτατου ποσοστού συναλλαγών μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Ο Διαχειριστής της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας και οι Συμμετέχοντες υποχρεούνται να παράσχουν στον ΟΔΑΗΕ τα απαιτούμενα στοιχεία των συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της ανωτέρω Αγοράς.
Στη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι δυνατή η υποβολή απλών και σύνθετων εντολών συναλλαγών. Ενδεικτικά υπάρχει η δυνατότητα για υποβολή μεμονωμένων εντολών συναλλαγών (market orders), συνδεδεμένων εντολών (linked orders), καθώς και εντολών που ενεργοποιούνται με βάση όρια χρονικά ή/και όρια ποσότητας ενέργειας. Με απόφαση ΡΑΕ μπορεί να οριστεί ανώτατο και κατώτατο όριο της τιμής των εντολών συναλλαγών.
Τα Προθεσμιακά Προϊόντα Ηλεκτρικής Ενέργειας εκκαθαρίζονται υποχρεωτικά με φυσική παράδοση. ένα ενεργειακό προϊόν χονδρικής πρέπει να εκκαθαρίζεται με φυσική παράδοση, εφόσον πληρούνται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) περιλαμβάνει διατάξεις που θα εξασφαλίζουν ότι τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν ανάλογες ρυθμίσεις ώστε να είναι σε θέση να παραδώσουν ή να λάβουν τα υποκείμενα εμπορεύματα· μια συμφωνία εξισορρόπησης με τον Διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου θεωρείται αναλογική ρύθμιση όταν τα μέρη της συμφωνίας οφείλουν να εξασφαλίζουν τη φυσική παράδοση ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου,
β) προβλέπει ανεπιφύλακτες, απεριόριστες και εκτελεστές υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών να παραδίδουν και να παραλαμβάνουν το υποκείμενο εμπόρευμα,
γ) δεν επιτρέπει σε κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη την αντικατάσταση της φυσικής παράδοσης με διακανονισμό τοις μετρητοίς,
δ) οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σύμβαση δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με υποχρεώσεις που απορρέουν από άλλες συμβάσεις μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων των συμβαλλόμενων μερών να συμψηφίζουν τις υποχρεώσεις πληρωμής τους σε μετρητά.
Σύμφωνα με τη ΡΑΕ, ο επιχειρησιακός συμψηφισμός στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως αντιστάθμιση των υποχρεώσεων που απορρέουν από μια σύμβαση έναντι των υποχρεώσεων που απορρέουν από άλλες συμβάσεις.
Τέλος, ο Διαχειριστής της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας δύναται να αναλαμβάνει την εκκαθάριση και την υποβολή δήλωσης χρήσης στην πλατφόρμα δηλώσεων των Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας τα οποία έχουν συναφθεί εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας και κατόπιν σχετικής ειδικής συμφωνίας με τα συμβαλλόμενα μέρη.
Αγορά Επόμενης Ημέρας
Η Αγορά Επόμενης Ημέρας αντικαθιστά τη λειτουργία του Ελληνικού Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού και είναι υποχρεωτική για τους Συμμετέχοντες. Στην Αγορά αυτή πραγματοποιούνται συναλλαγές αγοράς και πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας με φυσική παράδοση την επόμενη ημέρα και στην οποία περιλαμβάνεται και η φυσική παράδοση των συναλλαγών της ενέργειας μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Δικαίωμα συμμετοχής στην Αγορά Επόμενης Ημέρας έχουν οι κάτοχοι άδειας παραγωγής, κάτοχοι άδειας προμήθειας, κάτοχοι άδειας εμπορίας, Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης, Αυτοπρομηθευόμενοι Πελάτες, καθώς και Καταναλωτές. Περαιτέρω κριτήρια και διαδικασία συμμετοχής στην Αγορά θα καθοριστούν στον Κώδικα Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
H σύζευξη της Αγοράς Επόμενης Ημέρας συνεπάγεται ενιαία επίλυση της αγοράς σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Παράλληλα, θα γίνεται έμμεση κατανομή (implicit allocation) της μεταφορικής ικανότητας στις διασυνδέσεις, μέσω σύζευξης των Αγορών Επόμενης Ημέρας των Ευρωπαϊκών χωρών. Η μεταφορική ικανότητα των διασυνδέσεων υποβάλλεται καθημερινά στον ΟΔΑΗΕ από τον Διαχειριστή του Συστήματος. Η Αγορά Επόμενης Ημέρας θα επιλύεται μέσω του αλγόριθμου Euphemia, αρχικά μόνο για την εσωτερική αγορά (isolated mode) και στη συνέχεια θα ολοκληρωθεί η σύζευξη με τις λοιπές Ευρωπαϊκές αγορές. Η λειτουργία του Ελληνικού Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ) με τη συν-βελτιστοποίηση ενέργειας και εφεδρειών θα παύσει με την έναρξη επίλυσης της εσωτερικής Αγοράς Επόμενης Ημέρας μέσω του Euphemia με ταυτόχρονη έναρξη λειτουργίας της Αγοράς Εξισορρόπησης.
Οι εντολές συναλλαγών για προσφορά πώλησης και δήλωση ζήτησης θα υποβάλλονται ανά μονάδα στην περίπτωση των Παραγωγών και ανά Ζώνη Προσφορών ή σύνορο για τους υπολοίπους. Οι εντολές συναλλαγών για έγχυση ΑΠΕ και για τους Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης θα μπορούν να υποβάλλονται ανά χαρτοφυλάκιο και ζώνη φορτίου. Οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης υποβάλουν εντολές διακριτά για πώληση και αγορά. Οι Παραγωγοί υποχρεούνται να υποβάλλουν προσφορές πώλησης για το σύνολο της διαθέσιμης ισχύος μετά την αφαίρεση των ποσοτήτων που πωλήθηκαν στο πλαίσιο συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Στην Αγορά Επόμενης Ημέρας είναι δυνατή η υποβολή απλών και σύνθετων εντολών συναλλαγών.
Με απόφαση ΡΑΕ θα οριστεί το ανώτατο και κατώτατο όριο της τιμής των εντολών συναλλαγών στην Αγορά Επόμενης Ημέρας.
Οι ποσότητες που εκκαθαρίζονται βάσει χαρτοφυλακίου (portfolio-based) από τους Συμμετέχοντες δυνάμει συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, υποβάλλονται σε πλατφόρμα δηλώσεων (NEMO Nomination Platform):
α) αυτόματα για τις συναλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί εντός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας
β) από τους ίδιους τους Συμμετέχοντες, με συγκεκριμένους κανόνες, στην περίπτωση συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εφόσον δεν έχει συμφωνηθεί με τον Διαχειριστή της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας η παροχή της σχετικής υπηρεσίας.
Στην πλατφόρμα αυτή, το απόγευμα κάθε ημέρας D-2, υπολογίζονται οι καθαρές θέσεις (Net Delivery Positions - NDPs) των Συμμετεχόντων συνολικά για τις συναλλαγές που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, για όλες τις περιόδους κατανομής της ημέρας κατανομής D. Το αργότερο μέχρι το πέρας της προθεσμίας υποβολής εντολών συναλλαγών στο πλαίσιο της Αγοράς Επόμενης Ημέρας για την ημέρα κατανομής D (δηλαδή εντός της D-1), οι Συμμετέχοντες οφείλουν να υποβάλουν στην πλατφόρμα δηλώσεων (NEMO Nomination Platform) δηλώσεις χρήσης για την κατανομή (allocation) των καθαρών θέσεών τους (NDPs):
α) ανά μονάδα παραγωγής ή σύνορο (σε περίπτωση χρήσης μακροχρόνιων Φυσικών Δικαιωμάτων Μεταφοράς για εισαγωγές ή για τα μη συζευγμένα σύνορα) για τις πωληθείσες ποσότητες ενέργειας
β) ανά ζώνη ή σύνορο (σε περίπτωση χρήσης μακροχρόνιων Φυσικών Δικαιωμάτων Μεταφοράς για εξαγωγές ή για τα μη συζευγμένα σύνορα) για τις αγορασθείσες ποσότητες ενέργειας. Η εξειδίκευση της διαδικασίας μεταφοράς της καθαρής θέσης εκάστου Συμμετέχοντα από τη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Αγορά Επόμενης Ημέρας, κυρίως όσον αφορά την κατανομή των ποσοτήτων των συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων ανά μονάδα, ζώνη φορτίου και σύνορο, θα προβλεφθεί στον Κώδικα Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
Ο ΟΔΑΗΕ διενεργεί έλεγχο των προσφορών πριν από την επίλυση της Αγοράς Επόμενης Ημέρας. Στον έλεγχο αυτό περιλαμβάνεται:
α) Έλεγχος ότι το άθροισμα της προσφοράς πώλησης που υποβλήθηκε στην Αγορά Επόμενης Ημέρας και των συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, δεν υπερβαίνει τη μέγιστη δυνατότητα παραγωγής («max margin») κάθε μονάδας παραγωγής
β) Έλεγχοι («PTR-NDP margins») σχετικά με τη μέγιστη δυνατή χρήση μακροχρόνιων Φυσικών Δικαιωμάτων Μεταφοράς για την κάλυψη των ποσοτήτων Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας (καθαρών θέσεων) κατά τη δήλωση χρήσης τους από τους Συμμετέχοντες
γ) Έλεγχος περί της τήρησης του ανώτατου ποσοστού συναλλαγών μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει αυτόματα μη-τιμολογούμενες ωριαίες προσφορές (price-taking orders) στη διαδικασία εκκαθάρισης της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, εκ μέρους των Συμμετεχόντων, βάσει ακριβώς των ποσοτήτων που δηλώθηκαν από τους ίδιους ως ανωτέρω, στην πλατφόρμα δηλώσεων. H υποβολή αυτή πραγματοποιείται για λόγους φυσικής εκπλήρωσης των καθαρών θέσεων των Συμμετεχόντων. Η Εκκαθάριση της Αγοράς και η Εκκαθάριση των Συναλλαγών υπόκειται στις διαδικασίες της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, οι οποίες προβλέπονται στον Κώδικα της Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
Μετά την επίλυση της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων και την εκχωρηθείσα δυναμικότητα των διασυνδέσεων (ισχύει μετά τη σύζευξη της αγοράς με γειτονική αγορά), ενημερώνει τους Συμμετέχοντες και διενεργεί τις σχετικές Εκκαθαρίσεις.
Η Ενδοημερήσια Αγορά
Στην Ενδοημερήσια Αγορά, οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλλουν εντολές συναλλαγών, λαμβάνοντας υπόψη τις συναλλαγές επί Προθεσμιακών Προϊόντων τις οποίες έχουν συνάψει, καθώς και τα αποτελέσματα της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, είτε μέσω της εφαρμογής ενδο-ημερήσιων δημοπρασιών είτε μέσω συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών.
Η συμμετοχή στην Ενδοημερήσια Αγορά μπορεί θεωρητικά να εξομαλύνει πιθανές αποκλίσεις στις θέσεις των συμμετεχόντων από τις πωλούμενες/αγορασθείσες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο, κυρίως σε περιπτώσεις συστημάτων με μεγάλη διείσδυση μη- προγραμματιζόμενων μονάδων παραγωγής, όπως οι ΑΠΕ.
Στην Ενδοημερήσια Αγορά (Intra-Day market), οι Συμμετέχοντες δύνανται να προβαίνουν σε συναλλαγές προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την απόκλιση της καθαρής θέσης τους που προκύπτει από τις συναλλαγές σε όλες τις Αγορές, από τις πωλούμενες/αγορασθείσες ποσότητες σε πραγματικό χρόνο. Η συμμετοχή στην αγορά αυτή είναι προαιρετική.
H εξέλιξη υλοποίησης της Ελληνικής Ενδοημερήσιας Aγοράς έχει ως ακολούθως:
α) Σε πρώτο στάδιο, εφαρμογή ενδο-ημερήσιων δημοπρασιών (intra-day sessions) με διαδοχικές εκκαθαρίσεις κατά τις ημέρες D-1 και D για την εσωτερική αγορά ενέργειας ή/ και σε περιφερειακό επίπεδο με τις γειτονικές αγορές
β) Σε επόμενo στάδιo, εφαρμογή συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών (continuous intraday trading) σε συνδυασμό ή όχι με τις ενδο-ημερήσιες δημοπρασίες στο πλαίσιο της σύζευξης των Ευρωπαϊκών αγορών.
Ο Διαχειριστής του Συστήματος αποστέλλει την εκάστοτε διαθέσιμη ικανότητα μεταφοράς των διασυνδέσεων.
Για τη συμμετοχή τους στην Ενδοημερήσια Αγορά, οι Συμμετέχοντες υποβάλλουν εντολές συναλλαγών ανά μονάδα στην περίπτωση των Παραγωγών και ανά Ζώνη Προσφορών ή σύνορο για τους υπολοίπους. Ειδικώς οι εντολές συναλλαγών για έγχυση ΑΠΕ και για τους Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης δύνανται να υποβάλλονται ανά χαρτοφυλάκιο και ζώνη φορτίου. Οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης υποβάλουν εντολές διακριτά για πώληση και αγορά. Στην Ενδοημερήσια Αγορά είναι δυνατή η υποβολή απλών εντολών συναλλαγών, η οποία σε κάθε περίπτωση θα διαμορφώνεται από την εφαρμογή του τύπου των ενδοημερήσιων συναλλαγών.
Οι δηλώσεις των Συμμετεχόντων ελέγχονται:
α) από τον ΟΔΑΗΕ, ως προς την ορθότητά τους, ιδίως σχετικά με τις τεχνικές δυνατότητες των μονάδων, καθώς και εάν αντιστοιχούν στις ποσότητες που συναλλάχθηκαν συνολικά από κάθε Συμμετέχοντα, λαμβάνοντας υπόψη τις καθαρές θέσεις που προέκυψαν από την Αγορά Επόμενης Ημέρας
β) από τον Διαχειριστή του Συστήματος, ιδίως ως προς τη συμβατότητα με την ικανότητα έγχυσης ή απομάστευσης των σημείων που αναφέρονται και τη συμμόρφωσή τους με τις ποσότητες εφεδρείας που έχουν ήδη δεσμευτεί να παρέχουν οι μονάδες παραγωγής κατά τη διαδικασία του κεντρικού προγραμματισμού (Integrated Scheduling Process).
Στην περίπτωση των ενδοημερήσιων δημοπρασιών, μετά την επίλυσή τους, ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων και την τυχόν εμμέσως εκχωρηθείσα δυναμικότητα των διασυνδέσεων (για την περίπτωση που η εν λόγω αγορά συζεύγνυται με γειτονική αγορά), ενημερώνει τους Συμμετέχοντες και διενεργεί τις σχετικές Εκκαθαρίσεις. Η εκκαθάριση της Ενδοημερήσιας Αγοράς θα διαφοροποιείται στις περιπτώσεις εφαρμογής ενδο-ημερήσιων δημοπρασιών (intra-day sessions) ή συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών (continuous intra-day trading), με αποζημίωση βάσει της οριακής τιμής (marginal pricing) και της τιμής της Εντολής Συναλλαγής (pay-as-bid), αντίστοιχα.
Στην περίπτωση των συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών, μετά τη λήψη των αποτελεσμάτων, ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων και την εκχωρηθείσα δυναμικότητα των διασυνδέσεων, ενημερώνει τους Συμμετέχοντες και διενεργεί τις σχετικές Εκκαθαρίσεις.
Με απόφαση ΡΑΕ θα οριστεί το ανώτατο και κατώτατο όριο τιμών των εντολών συναλλαγών στην Ενδοημερήσια Αγορά.
Η Αγορά Ισχύος και Αγορά Εξισορρόπησης
Η Αγορά Εξισορρόπησης περιλαμβάνει την Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης, την Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης, καθώς και τη διαδικασία εκκαθάρισης αποκλίσεων. Οι συμμετέχοντες σε αυτήν έχουν υποχρέωση υποβολής προσφορών για το σύνολο της διαθέσιμης ισχύος τους, τόσο στην Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης όσο και στην Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης.
Σημειώνεται ότι ο σχεδιασμός της αγοράς αυτής θα επανεξεταστεί μελλοντικά με στόχο την εναρμόνιση με τις προβλέψεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης μετά τη θέσπισή του.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Άρθρου 8 εδάφιο Δ του ν. 4425/2016, προβλέπεται η δημιουργία Αγοράς Ισχύος Εξισορρόπησης (Balancing Capacity Market) με την υποβολή σχετικών προσφορών για την εξασφάλιση των αναγκαίων εφεδρειών και την ασφαλή λειτουργία του συστήματος σε πραγματικό χρόνο και Αγοράς Ενέργειας Εξισορρόπησης (Balancing Energy Market), με προσφορές, για αύξηση ή μείωση της εγχεόμενης ή απορροφούμενης ενέργειας, από τους Συμμετέχοντες στον Διαχειριστή του Συστήματος, ο οποίος ορίζεται ως αρμόδιος για τη διαχείριση των εν λόγω Αγορών και για την εξισορρόπηση του Συστήματος σε πραγματικό χρόνο.
Δικαίωμα συμμετοχής στην αγορά αυτή έχουν κάτοχοι άδειας παραγωγής, κάτοχοι άδειας προμήθειας, κάτοχοι άδειας εμπορίας, Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης, Αυτοπρομηθευόμενοι Πελάτες, καθώς και Καταναλωτές στο πλαίσιο της Διαχείρισης Ζήτησης, κατόπιν σχετικής αξιολόγησης (prequalification), υπογραφής σχετικής Σύμβασης Παροχής Υπηρεσιών Εξισορρόπησης και εγγραφής τους στο Μητρώο Παρόχων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης, όπως εξειδικεύεται στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι η προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης θα γίνεται με δίκαιο, αντικειμενικό και διαφανή τρόπο και ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια για την είσοδο νέων συμμετεχόντων στην αγορά. Επιπλέον, θα πρέπει να διευκολύνεται η συμμετοχή της ζήτησης και των ΑΠΕ και να εξασφαλίζεται ότι μπορούν να ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις με τους λοιπούς παρόχους υπηρεσιών εξισορρόπησης.
Η συμμετοχή στην Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης από τις επιλέξιμες μονάδες παραγωγής καθίσταται υποχρεωτική για το σύνολο της διαθεσιμότητάς τους.
Η πλήρης υλοποίηση της Αγοράς Εξισορρόπησης θα ολοκληρωθεί σε δύο φάσεις: αρχικά δημιουργείται εσωτερική Αγορά Εξισορρόπησης, η οποία στη συνέχεια θα συμμορφωθεί πλήρως με τις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης (Guidelines on Electricity Balancing), όπως θα έχει τελικώς διαμορφωθεί.
Ο κεντρικός προγραμματισμός (unit based central dispatch) και η κατανομή των μονάδων παραγωγής από τον Διαχειριστή του Συστήματος διατηρείται ως βασική αρχή για την εξισορρόπηση του Συστήματος στον νέο σχεδιασμό. Στο πλαίσιο αυτό, o κεντρικός προγραμματισμός αποτελεί μία ξεχωριστή διαδικασία (Integrated Scheduling Process) συν- βελτιστοποίησης ενέργειας εξισορρόπησης (balancing energy) και ισχύος εξισορρόπησης (balancing capacity), όπως προβλέπεται στο άρθρο 5 του ν. 4425/2016. Ο ανωτέρω προγραμματισμός λαμβάνει χώρα διαδοχικά, ξεκινώντας από την ημέρα D-1 κατόπιν της επίλυσης της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, και συνεχίζοντας με μία σειρά από διαδοχικές επαναλήψεις κατά τη διάρκεια της ημέρας κατανομής D-1 και D προκειμένου:
α) να κατανείμει τις απαραίτητες εφεδρείες στους παρόχους υπηρεσιών εξισορρόπησης, με τις οποίες θα πρέπει να συμμορφώνονται οι τελικές θέσεις των Συμμετεχόντων, έπειτα από οποιαδήποτε περαιτέρω συμμετοχή των τελευταίων στην Ενδοημερήσια Αγορά,
β) να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη διευθέτηση προβλεπόμενων ανισορροπιών του Συστήματος
γ) να παράξει ενδεικτικά προγράμματα παραγωγής (unit commitment), τα οποία μετέπειτα θα μπορούν δυνητικά να αναπροσαρμοστούν, σύμφωνα με τους κανόνες που προβλέπονται στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης, με τη συμμετοχή των παραγωγών στην Ενδοημερήσια Αγορά. Για συγκεκριμένες ώρες κατανομής, τα αποτελέσματα του προγράμματος κατανομής μπορεί να είναι δεσμευτικά σύμφωνα με τις προβλέψεις του Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης.
Ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων, όπως προέκυψαν από την Αγορά Επόμενης Ημέρας και την Ενδοημερήσια Αγορά.
Οι προσφορές των Συμμετεχόντων για ισχύ εξισορρόπησης και ανοδική/καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης υποβάλλονται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους που ορίζονται για κάθε επίλυση σε συγκεκριμένη προθεσμία, λαμβάνοντας υπόψη τις προβλέψεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης (ενδεικτικά δεν μπορεί να είναι προγενέστερη των οχτώ (8) ωρών από τον πραγματικό χρόνο παράδοσης). Οι προσφορές ενέργειας εξισορρόπησης επιτρέπεται να τροποποιηθούν στην Αγορά Εξισορρόπησης Ενέργειας πραγματικού χρόνου, και μόνο στην περίπτωση υποβολής «βελτιωμένων τιμών». Με τον όρο «βελτιωμένες τιμές» εννοούνται οι μικρότερες τιμές για προσφορές ανοδικής ενέργειας εξισορρόπησης και οι μεγαλύτερες τιμές για προσφορές καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης.
Για την επίλυση του προβλήματος κεντρικού προγραμματισμού κατανομής, η περίοδος κατανομής θα είναι μικρότερη ή ίση της μίας ώρας (60 λεπτά). Από την επίλυση προκύπτουν οι τιμές των προϊόντων ισχύος εξισορρόπησης (εφεδρειών) και η τιμολόγηση δύναται να βασίζεται στην αρχή της οριακής τιμολόγησης ή στην τιμολόγηση βάσει προσφοράς όπως θα καθοριστεί στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Η τελική εκκαθάριση για την ισχύ εξισορρόπησης γίνεται με βάση την πραγματική διαθεσιμότητα των εφεδρειών από τις μονάδες, καθώς και την ενδεχόμενη μεταφορά της ισχύος εξισορρόπησης (Transfer of Balancing Capacity) μεταξύ των Παρόχων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης.
Αναφορικά με τα προϊόντα εξισορρόπησης ενέργειας και ισχύος, αυτά σε πρώτη φάση θα καθοριστούν στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Στη δεύτερη φάση υλοποίησης της Αγοράς θα αντικατασταθούν από τα τυποποιημένα προϊόντα (standard products) όπως αυτά θα οριστούν από κοινού από όλους τους Διαχειριστές στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης. Σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο για την ασφάλεια του Συστήματος, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν και τοπικά προϊόντα εξισορρόπησης (specific products).
Αναφορικά με την Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης (Balancing Energy Market), αυτή υιοθετεί τις αποφάσεις ένταξης των μονάδων παραγωγής από την ανωτέρω διαδικασία κεντρικού προγραμματισμού. Τα προϊόντα εξισορρόπησης ενέργειας που θα χρησιμοποιεί ο Διαχειριστής του Συστήματος για να προμηθεύεται την απαραίτητη ανοδική ή/και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης και να εξισορροπεί παραγωγή και κατανάλωση σε πραγματικό χρόνο θα είναι τουλάχιστον δύο και θα συμπεριλαμβάνουν ένα προϊόν για μη αυτόματη ενεργοποίηση ισχύος αποκατάστασης συχνότητας (manual Frequency Restoration Reserve – mFRR) και ένα προϊόν για αυτόματη ενεργοποίηση ισχύος αποκατάστασης συχνότητας (automatic Frequency Restoration Reserve – aFRR). Ο Διαχειριστής μπορεί να εξετάσει τη χρήση και άλλων προϊόντων, όπως για παράδειγμα αυτό που σχεδιάζεται στο project TERRE, δηλαδή προϊόν ισχύος αντικατάστασης (Replacement Reserve - RR), προκειμένου να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της Αγοράς Εξισορρόπησης. Οι ορισμοί και οι προδιαγραφές των προϊόντων εξισορρόπησης, καθώς και ο τρόπος υπολογισμού των τιμών για την αποζημίωση κάθε υπηρεσίας και προϊόντος, θα καθοριστούν στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Σε κάθε περίπτωση, θα ληφθούν υπόψη οι ειδικότερες διατάξεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης, εφόσον θεσπιστεί.
Οι Συμμετέχοντες υποβάλλουν προσφορές ανοδικής/καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης στο πλαίσιο της κεντρικής κατανομής, οι οποίες μετατρέπονται κατάλληλα από τον Διαχειριστή για την εισαγωγή τους στην αγορά πραγματικού χρόνου, εφόσον δεν υποβληθούν νέες προσφορές από τους συμμετέχοντες.
Η τιμολόγηση της ενέργειας εξισορρόπησης βασίζεται στην αρχή της οριακής τιμολόγησης (marginal pricing). Οι προσφορές ενέργειας που ενεργοποιούνται για λόγους διαφορετικούς από την εξισορρόπηση ενέργειας (π.χ. redispatching) τιμολογούνται βάσει της τιμής προσφοράς τους (pay-as-bid) και δεν ορίζουν την οριακή τιμή εξισορρόπησης ενέργειας. Στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης καθορίζονται οι λόγοι ενεργοποίησης των προσφορών ενέργειας, ενώ η ενέργεια εξισορρόπησης που θα εκκαθαριστεί μπορεί να υπολογίζεται βάσει μετρήσεων ή/και της εντολής ενεργοποίησης. Η εκκαθάριση της Ενέργειας Εξισορρόπησης γίνεται για περίοδο που μπορεί να είναι μικρότερη ή ίση με την Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων.
Η εκκαθάριση των Αποκλίσεων πρέπει να:
παρέχει τα κατάλληλα οικονομικά σήματα ανάλογα με την κατάσταση ισορροπίας του Συστήματος,
δίνει κίνητρο στους Συμμετέχοντες να βοηθούν στην εξισορρόπηση του Συστήματος,
δίνει κίνητρο στους Παρόχους Υπηρεσιών Εξισορρόπησης να προσφέρουν και να παραδίδουν τις υπηρεσίες τους στον Διαχειριστή του Συστήματος,
προάγει τον ανταγωνισμό μεταξύ των Συμμετεχόντων,
εξασφαλίζει την ουδετερότητα του Διαχειριστή του Συστήματος ως προς το αποτέλεσμα της εκκαθάρισης.
Η Περίοδος Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (Imbalance Settlement Period) ορίζεται σε 15 λεπτά
Η ΡΑΕ καλείται να αναλάβει ένα μεγάλο μέρος της επεξεργασίας του νέου πλαισίου και, προς τούτο, έχει ήδη δώσει συγκεκριμένες οδηγίες και κατευθύνσεις προς τον ΑΔΜΗΕ και το ΛΑΓΗΕ για την κατάρτιση των Κωδίκων των προβλεπόμενων τεσσάρων αγορών.
Πρόκειται για τη χονδρική αγορά προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας, την αγορά επόμενης ημέρας, την ενδοημερήσια αγορά και την αγορά ισχύος και ενέργειας εξισορρόπησης.
Το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο
Βασικό ζητούμενο του κοινοτικού ρυθμιστικού πλαισίου αποτελεί η καθιέρωση εναρμονισμένου πλαισίου για τις διασυνοριακές ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Προς τούτο εκδίδονται οι Ευρωπαϊκοί Κώδικες Δικτύου (European Network Codes), που λειτουργούν ως εργαλεία για την εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών και την ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Για την επίτευξη των στόχων της διατήρησης του ασφαλούς ενεργειακού εφοδιασμού και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, κρίθηκε αναγκαίο να θεσπιστούν κατευθυντήριες γραμμές για την κατανομή της δυναμικότητας, τη διαχείριση της συμφόρησης και τις ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτές καθορίζουν τους ελάχιστους εναρμονισμένους κανόνες για την ενιαία σύζευξη επόμενης ημέρας και ενιαία ενδοημερήσια σύζευξη.
Επιπλέον, έχει θεσπιστεί ένας ενιαίος μηχανισμός διαζωνικής κατανομής δυναμικότητας στις μελλοντικές αγορές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και κοινή μεθοδολογία για τον προσδιορισμό της μακροπρόθεσμης διαζωνικής δυναμικότητας. Ο ενιαίος μηχανισμός παρέχει μακροπρόθεσμα δικαιώματα μεταφοράς και τη δυνατότητα επιστροφής μακροπρόθεσμων δικαιωμάτων μεταφοράς για μεταγενέστερη μελλοντική κατανομή δυναμικότητας ή μεταβίβασης μακροπρόθεσμων δικαιωμάτων μεταφοράς μεταξύ των συμμετεχόντων στην αγορά.
Τέλος, εκκρεμεί η έκδοση και άλλων Ευρωπαϊκών Κωδίκων, μεταξύ των οποίων και ο Ευρωπαϊκός Κώδικας Εξισορρόπησης (Network Code on Electricity Balancing), για την ανάπτυξη διασυνοριακών αγορών εξισορρόπησης. Ο ENTSO-e έχει ήδη καταρτίσει τελικό σχέδιο του Κώδικα Εξισορρόπησης και ο Οργανισμός Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER) έχει εισηγηθεί τη θέσπισή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα προβλήματα του υφιστάμενου πλαισίου στην Ελλάδα
Το Σύστημα Συναλλαγών Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ), όπως λειτουργεί σήμερα στην Ελλάδα, αφορά αποκλειστικά την Αγορά Επόμενης Ημέρας. Το μοντέλο της Υποχρεωτικής Κοινοπραξίας (Mandatory Pool), που χρησιμοποιείται σήμερα για την επίλυση και εκκαθάριση του ΗΕΠ δεν επιτρέπει τη σύζευξη της ελληνικής Αγοράς Επόμενης Ημέρας με τις αντίστοιχες γειτονικές αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες ήδη λειτουργούν υπό σύζευξη και οι οποίες αφορούν μόνο την ενέργεια.
Ένα ακόμα ζήτημα έχει να κάνει με το ότι η ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στη σημερινή της μορφή δεν περιλαμβάνει τις διακριτές αγορές της Ενδοημερήσιας Αγοράς και της Αγοράς Εξισορρόπησης Ισχύος, αγορές που ήδη λειτουργούν ανεξάρτητα επί σειρά ετών σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Με το ν. 4425/2016 θεσπίστηκαν χονδρικές Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας και συγκεκριμένα η Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, η Αγορά Επόμενης Ημέρας, η Ενδοημερήσια Αγορά και η Αγορά Εξισορρόπησης και προβλέφθηκε ότι οι ειδικότεροι όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας των Αγορών θα καθοριστούν στους σχετικούς Κώδικες των Αγορών.
Σημειώνεται ότι αυτές οι χονδρικές Αγορές Ηλεκτρικής Ενέργειας αφορούν μόνο τη διάθεση ενεργειακών προϊόντων χονδρικής, με φυσική παράδοση και όχι χρηματοπιστωτικών προϊόντων, τα οποία αφορούν τις χρηματοπιστωτικές αγορές και ρυθμίζονται από τη σχετική νομοθεσία.
Ο ίδιος νόμος προβλέπει και τη δυνατότητα των συμμετεχόντων για τη σύναψη συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, η οποία έχει κύριο στόχο τον κατά το δυνατό περιορισμό της έκθεσής τους στη διακύμανση των τιμών της Αγοράς Επόμενης Ημέρας και της Ενδοημερήσιας Αγοράς.
Βάσει του παραπάνω πλαισίου, η ΡΑΕ έχει επεξεργαστεί συγκεκριμένες κατευθύνσεις για την κατάρτιση των Κωδίκων των Αγορών αυτών, τις οποίες και έχει θέσει υπόψη των αρμοδίων διαχειριστών. Οι κατευθύνσεις αυτές, ανά αγορά, έχουν ως εξής:
Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών προϊόντων ηλεκτρικής ενέργειας
Η συμμετοχή στη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι προαιρετική και οι συμμετέχοντες μπορούν να διαπραγματευτούν την αγορά και πώληση Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας εντός και εκτός αυτής.
Σύμφωνα με τη ΡΑΕ, στον Κώδικα της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη περί ανώτατου ποσοστού συναλλαγών μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, το οποίο θα οριστεί στην συνέχεια με απόφαση ΡΑΕ. Ο έλεγχος τήρησης του ποσοστού αυτού από τους συμμετέχοντες διενεργείται στο πλαίσιο της Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
Για τη συμμετοχή τους στη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, οι συμμετέχοντες υποβάλλουν εντολές συναλλαγών ανά χαρτοφυλάκιο, διακριτά για αγορά και πώληση, χωρίς σαφή αναφορά σε συγκεκριμένη μονάδα ή ζώνη φορτίου ή σύνορο. Για το σκοπό της διεπαφής της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας με την Αγορά Επόμενης Ημέρας θα πρέπει να γίνεται κατανομή (allocation) των συναλλασσόμενων ποσοτήτων, που αντιστοιχούν στις καθαρές θέσεις των συμμετεχόντων από συναλλαγές Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά μονάδα παραγωγής ή ανά ζώνη φορτίου ή ανά σύνορο, μέσω δηλώσεων χρήσης τους σε συγκεκριμένη πλατφόρμα δηλώσεων (NEMO Nomination Platform) από μέρους των συμμετεχόντων.
Την πλατφόρμα δηλώσεων χειρίζεται o ΟΔΑΗΕμ οποίος διενεργεί ελέγχους και εκτός της πλατφόρμας δηλώσεων σχετικά με την τήρηση του ανώτατου ποσοστού συναλλαγών μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Ο Διαχειριστής της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας και οι Συμμετέχοντες υποχρεούνται να παράσχουν στον ΟΔΑΗΕ τα απαιτούμενα στοιχεία των συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της ανωτέρω Αγοράς.
Στη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας είναι δυνατή η υποβολή απλών και σύνθετων εντολών συναλλαγών. Ενδεικτικά υπάρχει η δυνατότητα για υποβολή μεμονωμένων εντολών συναλλαγών (market orders), συνδεδεμένων εντολών (linked orders), καθώς και εντολών που ενεργοποιούνται με βάση όρια χρονικά ή/και όρια ποσότητας ενέργειας. Με απόφαση ΡΑΕ μπορεί να οριστεί ανώτατο και κατώτατο όριο της τιμής των εντολών συναλλαγών.
Τα Προθεσμιακά Προϊόντα Ηλεκτρικής Ενέργειας εκκαθαρίζονται υποχρεωτικά με φυσική παράδοση. ένα ενεργειακό προϊόν χονδρικής πρέπει να εκκαθαρίζεται με φυσική παράδοση, εφόσον πληρούνται όλες οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) περιλαμβάνει διατάξεις που θα εξασφαλίζουν ότι τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν ανάλογες ρυθμίσεις ώστε να είναι σε θέση να παραδώσουν ή να λάβουν τα υποκείμενα εμπορεύματα· μια συμφωνία εξισορρόπησης με τον Διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου θεωρείται αναλογική ρύθμιση όταν τα μέρη της συμφωνίας οφείλουν να εξασφαλίζουν τη φυσική παράδοση ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου,
β) προβλέπει ανεπιφύλακτες, απεριόριστες και εκτελεστές υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων μερών να παραδίδουν και να παραλαμβάνουν το υποκείμενο εμπόρευμα,
γ) δεν επιτρέπει σε κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη την αντικατάσταση της φυσικής παράδοσης με διακανονισμό τοις μετρητοίς,
δ) οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σύμβαση δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με υποχρεώσεις που απορρέουν από άλλες συμβάσεις μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών, με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων των συμβαλλόμενων μερών να συμψηφίζουν τις υποχρεώσεις πληρωμής τους σε μετρητά.
Σύμφωνα με τη ΡΑΕ, ο επιχειρησιακός συμψηφισμός στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως αντιστάθμιση των υποχρεώσεων που απορρέουν από μια σύμβαση έναντι των υποχρεώσεων που απορρέουν από άλλες συμβάσεις.
Τέλος, ο Διαχειριστής της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας δύναται να αναλαμβάνει την εκκαθάριση και την υποβολή δήλωσης χρήσης στην πλατφόρμα δηλώσεων των Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας τα οποία έχουν συναφθεί εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας και κατόπιν σχετικής ειδικής συμφωνίας με τα συμβαλλόμενα μέρη.
Αγορά Επόμενης Ημέρας
Η Αγορά Επόμενης Ημέρας αντικαθιστά τη λειτουργία του Ελληνικού Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού και είναι υποχρεωτική για τους Συμμετέχοντες. Στην Αγορά αυτή πραγματοποιούνται συναλλαγές αγοράς και πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας με φυσική παράδοση την επόμενη ημέρα και στην οποία περιλαμβάνεται και η φυσική παράδοση των συναλλαγών της ενέργειας μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Δικαίωμα συμμετοχής στην Αγορά Επόμενης Ημέρας έχουν οι κάτοχοι άδειας παραγωγής, κάτοχοι άδειας προμήθειας, κάτοχοι άδειας εμπορίας, Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης, Αυτοπρομηθευόμενοι Πελάτες, καθώς και Καταναλωτές. Περαιτέρω κριτήρια και διαδικασία συμμετοχής στην Αγορά θα καθοριστούν στον Κώδικα Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
H σύζευξη της Αγοράς Επόμενης Ημέρας συνεπάγεται ενιαία επίλυση της αγοράς σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Παράλληλα, θα γίνεται έμμεση κατανομή (implicit allocation) της μεταφορικής ικανότητας στις διασυνδέσεις, μέσω σύζευξης των Αγορών Επόμενης Ημέρας των Ευρωπαϊκών χωρών. Η μεταφορική ικανότητα των διασυνδέσεων υποβάλλεται καθημερινά στον ΟΔΑΗΕ από τον Διαχειριστή του Συστήματος. Η Αγορά Επόμενης Ημέρας θα επιλύεται μέσω του αλγόριθμου Euphemia, αρχικά μόνο για την εσωτερική αγορά (isolated mode) και στη συνέχεια θα ολοκληρωθεί η σύζευξη με τις λοιπές Ευρωπαϊκές αγορές. Η λειτουργία του Ελληνικού Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ) με τη συν-βελτιστοποίηση ενέργειας και εφεδρειών θα παύσει με την έναρξη επίλυσης της εσωτερικής Αγοράς Επόμενης Ημέρας μέσω του Euphemia με ταυτόχρονη έναρξη λειτουργίας της Αγοράς Εξισορρόπησης.
Οι εντολές συναλλαγών για προσφορά πώλησης και δήλωση ζήτησης θα υποβάλλονται ανά μονάδα στην περίπτωση των Παραγωγών και ανά Ζώνη Προσφορών ή σύνορο για τους υπολοίπους. Οι εντολές συναλλαγών για έγχυση ΑΠΕ και για τους Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης θα μπορούν να υποβάλλονται ανά χαρτοφυλάκιο και ζώνη φορτίου. Οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης υποβάλουν εντολές διακριτά για πώληση και αγορά. Οι Παραγωγοί υποχρεούνται να υποβάλλουν προσφορές πώλησης για το σύνολο της διαθέσιμης ισχύος μετά την αφαίρεση των ποσοτήτων που πωλήθηκαν στο πλαίσιο συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Στην Αγορά Επόμενης Ημέρας είναι δυνατή η υποβολή απλών και σύνθετων εντολών συναλλαγών.
Με απόφαση ΡΑΕ θα οριστεί το ανώτατο και κατώτατο όριο της τιμής των εντολών συναλλαγών στην Αγορά Επόμενης Ημέρας.
Οι ποσότητες που εκκαθαρίζονται βάσει χαρτοφυλακίου (portfolio-based) από τους Συμμετέχοντες δυνάμει συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, υποβάλλονται σε πλατφόρμα δηλώσεων (NEMO Nomination Platform):
α) αυτόματα για τις συναλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί εντός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας
β) από τους ίδιους τους Συμμετέχοντες, με συγκεκριμένους κανόνες, στην περίπτωση συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εφόσον δεν έχει συμφωνηθεί με τον Διαχειριστή της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας η παροχή της σχετικής υπηρεσίας.
Στην πλατφόρμα αυτή, το απόγευμα κάθε ημέρας D-2, υπολογίζονται οι καθαρές θέσεις (Net Delivery Positions - NDPs) των Συμμετεχόντων συνολικά για τις συναλλαγές που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, για όλες τις περιόδους κατανομής της ημέρας κατανομής D. Το αργότερο μέχρι το πέρας της προθεσμίας υποβολής εντολών συναλλαγών στο πλαίσιο της Αγοράς Επόμενης Ημέρας για την ημέρα κατανομής D (δηλαδή εντός της D-1), οι Συμμετέχοντες οφείλουν να υποβάλουν στην πλατφόρμα δηλώσεων (NEMO Nomination Platform) δηλώσεις χρήσης για την κατανομή (allocation) των καθαρών θέσεών τους (NDPs):
α) ανά μονάδα παραγωγής ή σύνορο (σε περίπτωση χρήσης μακροχρόνιων Φυσικών Δικαιωμάτων Μεταφοράς για εισαγωγές ή για τα μη συζευγμένα σύνορα) για τις πωληθείσες ποσότητες ενέργειας
β) ανά ζώνη ή σύνορο (σε περίπτωση χρήσης μακροχρόνιων Φυσικών Δικαιωμάτων Μεταφοράς για εξαγωγές ή για τα μη συζευγμένα σύνορα) για τις αγορασθείσες ποσότητες ενέργειας. Η εξειδίκευση της διαδικασίας μεταφοράς της καθαρής θέσης εκάστου Συμμετέχοντα από τη Χονδρική Αγορά Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Αγορά Επόμενης Ημέρας, κυρίως όσον αφορά την κατανομή των ποσοτήτων των συναλλαγών επί Προθεσμιακών Προϊόντων ανά μονάδα, ζώνη φορτίου και σύνορο, θα προβλεφθεί στον Κώδικα Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
Ο ΟΔΑΗΕ διενεργεί έλεγχο των προσφορών πριν από την επίλυση της Αγοράς Επόμενης Ημέρας. Στον έλεγχο αυτό περιλαμβάνεται:
α) Έλεγχος ότι το άθροισμα της προσφοράς πώλησης που υποβλήθηκε στην Αγορά Επόμενης Ημέρας και των συναλλαγών που πραγματοποιήθηκαν επί Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, δεν υπερβαίνει τη μέγιστη δυνατότητα παραγωγής («max margin») κάθε μονάδας παραγωγής
β) Έλεγχοι («PTR-NDP margins») σχετικά με τη μέγιστη δυνατή χρήση μακροχρόνιων Φυσικών Δικαιωμάτων Μεταφοράς για την κάλυψη των ποσοτήτων Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας (καθαρών θέσεων) κατά τη δήλωση χρήσης τους από τους Συμμετέχοντες
γ) Έλεγχος περί της τήρησης του ανώτατου ποσοστού συναλλαγών μέσω Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας, οι οποίες έχουν πραγματοποιηθεί εντός και εκτός της Χονδρικής Αγοράς Προθεσμιακών Προϊόντων Ηλεκτρικής Ενέργειας.
Ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει αυτόματα μη-τιμολογούμενες ωριαίες προσφορές (price-taking orders) στη διαδικασία εκκαθάρισης της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, εκ μέρους των Συμμετεχόντων, βάσει ακριβώς των ποσοτήτων που δηλώθηκαν από τους ίδιους ως ανωτέρω, στην πλατφόρμα δηλώσεων. H υποβολή αυτή πραγματοποιείται για λόγους φυσικής εκπλήρωσης των καθαρών θέσεων των Συμμετεχόντων. Η Εκκαθάριση της Αγοράς και η Εκκαθάριση των Συναλλαγών υπόκειται στις διαδικασίες της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, οι οποίες προβλέπονται στον Κώδικα της Αγοράς Επόμενης Ημέρας.
Μετά την επίλυση της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων και την εκχωρηθείσα δυναμικότητα των διασυνδέσεων (ισχύει μετά τη σύζευξη της αγοράς με γειτονική αγορά), ενημερώνει τους Συμμετέχοντες και διενεργεί τις σχετικές Εκκαθαρίσεις.
Η Ενδοημερήσια Αγορά
Στην Ενδοημερήσια Αγορά, οι συμμετέχοντες μπορούν να υποβάλλουν εντολές συναλλαγών, λαμβάνοντας υπόψη τις συναλλαγές επί Προθεσμιακών Προϊόντων τις οποίες έχουν συνάψει, καθώς και τα αποτελέσματα της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, είτε μέσω της εφαρμογής ενδο-ημερήσιων δημοπρασιών είτε μέσω συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών.
Η συμμετοχή στην Ενδοημερήσια Αγορά μπορεί θεωρητικά να εξομαλύνει πιθανές αποκλίσεις στις θέσεις των συμμετεχόντων από τις πωλούμενες/αγορασθείσες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας σε πραγματικό χρόνο, κυρίως σε περιπτώσεις συστημάτων με μεγάλη διείσδυση μη- προγραμματιζόμενων μονάδων παραγωγής, όπως οι ΑΠΕ.
Στην Ενδοημερήσια Αγορά (Intra-Day market), οι Συμμετέχοντες δύνανται να προβαίνουν σε συναλλαγές προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν την απόκλιση της καθαρής θέσης τους που προκύπτει από τις συναλλαγές σε όλες τις Αγορές, από τις πωλούμενες/αγορασθείσες ποσότητες σε πραγματικό χρόνο. Η συμμετοχή στην αγορά αυτή είναι προαιρετική.
H εξέλιξη υλοποίησης της Ελληνικής Ενδοημερήσιας Aγοράς έχει ως ακολούθως:
α) Σε πρώτο στάδιο, εφαρμογή ενδο-ημερήσιων δημοπρασιών (intra-day sessions) με διαδοχικές εκκαθαρίσεις κατά τις ημέρες D-1 και D για την εσωτερική αγορά ενέργειας ή/ και σε περιφερειακό επίπεδο με τις γειτονικές αγορές
β) Σε επόμενo στάδιo, εφαρμογή συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών (continuous intraday trading) σε συνδυασμό ή όχι με τις ενδο-ημερήσιες δημοπρασίες στο πλαίσιο της σύζευξης των Ευρωπαϊκών αγορών.
Ο Διαχειριστής του Συστήματος αποστέλλει την εκάστοτε διαθέσιμη ικανότητα μεταφοράς των διασυνδέσεων.
Για τη συμμετοχή τους στην Ενδοημερήσια Αγορά, οι Συμμετέχοντες υποβάλλουν εντολές συναλλαγών ανά μονάδα στην περίπτωση των Παραγωγών και ανά Ζώνη Προσφορών ή σύνορο για τους υπολοίπους. Ειδικώς οι εντολές συναλλαγών για έγχυση ΑΠΕ και για τους Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης δύνανται να υποβάλλονται ανά χαρτοφυλάκιο και ζώνη φορτίου. Οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης υποβάλουν εντολές διακριτά για πώληση και αγορά. Στην Ενδοημερήσια Αγορά είναι δυνατή η υποβολή απλών εντολών συναλλαγών, η οποία σε κάθε περίπτωση θα διαμορφώνεται από την εφαρμογή του τύπου των ενδοημερήσιων συναλλαγών.
Οι δηλώσεις των Συμμετεχόντων ελέγχονται:
α) από τον ΟΔΑΗΕ, ως προς την ορθότητά τους, ιδίως σχετικά με τις τεχνικές δυνατότητες των μονάδων, καθώς και εάν αντιστοιχούν στις ποσότητες που συναλλάχθηκαν συνολικά από κάθε Συμμετέχοντα, λαμβάνοντας υπόψη τις καθαρές θέσεις που προέκυψαν από την Αγορά Επόμενης Ημέρας
β) από τον Διαχειριστή του Συστήματος, ιδίως ως προς τη συμβατότητα με την ικανότητα έγχυσης ή απομάστευσης των σημείων που αναφέρονται και τη συμμόρφωσή τους με τις ποσότητες εφεδρείας που έχουν ήδη δεσμευτεί να παρέχουν οι μονάδες παραγωγής κατά τη διαδικασία του κεντρικού προγραμματισμού (Integrated Scheduling Process).
Στην περίπτωση των ενδοημερήσιων δημοπρασιών, μετά την επίλυσή τους, ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων και την τυχόν εμμέσως εκχωρηθείσα δυναμικότητα των διασυνδέσεων (για την περίπτωση που η εν λόγω αγορά συζεύγνυται με γειτονική αγορά), ενημερώνει τους Συμμετέχοντες και διενεργεί τις σχετικές Εκκαθαρίσεις. Η εκκαθάριση της Ενδοημερήσιας Αγοράς θα διαφοροποιείται στις περιπτώσεις εφαρμογής ενδο-ημερήσιων δημοπρασιών (intra-day sessions) ή συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών (continuous intra-day trading), με αποζημίωση βάσει της οριακής τιμής (marginal pricing) και της τιμής της Εντολής Συναλλαγής (pay-as-bid), αντίστοιχα.
Στην περίπτωση των συνεχών ενδο-ημερήσιων συναλλαγών, μετά τη λήψη των αποτελεσμάτων, ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων και την εκχωρηθείσα δυναμικότητα των διασυνδέσεων, ενημερώνει τους Συμμετέχοντες και διενεργεί τις σχετικές Εκκαθαρίσεις.
Με απόφαση ΡΑΕ θα οριστεί το ανώτατο και κατώτατο όριο τιμών των εντολών συναλλαγών στην Ενδοημερήσια Αγορά.
Η Αγορά Ισχύος και Αγορά Εξισορρόπησης
Η Αγορά Εξισορρόπησης περιλαμβάνει την Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης, την Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης, καθώς και τη διαδικασία εκκαθάρισης αποκλίσεων. Οι συμμετέχοντες σε αυτήν έχουν υποχρέωση υποβολής προσφορών για το σύνολο της διαθέσιμης ισχύος τους, τόσο στην Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης όσο και στην Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης.
Σημειώνεται ότι ο σχεδιασμός της αγοράς αυτής θα επανεξεταστεί μελλοντικά με στόχο την εναρμόνιση με τις προβλέψεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης μετά τη θέσπισή του.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Άρθρου 8 εδάφιο Δ του ν. 4425/2016, προβλέπεται η δημιουργία Αγοράς Ισχύος Εξισορρόπησης (Balancing Capacity Market) με την υποβολή σχετικών προσφορών για την εξασφάλιση των αναγκαίων εφεδρειών και την ασφαλή λειτουργία του συστήματος σε πραγματικό χρόνο και Αγοράς Ενέργειας Εξισορρόπησης (Balancing Energy Market), με προσφορές, για αύξηση ή μείωση της εγχεόμενης ή απορροφούμενης ενέργειας, από τους Συμμετέχοντες στον Διαχειριστή του Συστήματος, ο οποίος ορίζεται ως αρμόδιος για τη διαχείριση των εν λόγω Αγορών και για την εξισορρόπηση του Συστήματος σε πραγματικό χρόνο.
Δικαίωμα συμμετοχής στην αγορά αυτή έχουν κάτοχοι άδειας παραγωγής, κάτοχοι άδειας προμήθειας, κάτοχοι άδειας εμπορίας, Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης, Αυτοπρομηθευόμενοι Πελάτες, καθώς και Καταναλωτές στο πλαίσιο της Διαχείρισης Ζήτησης, κατόπιν σχετικής αξιολόγησης (prequalification), υπογραφής σχετικής Σύμβασης Παροχής Υπηρεσιών Εξισορρόπησης και εγγραφής τους στο Μητρώο Παρόχων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης, όπως εξειδικεύεται στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Θα πρέπει να εξασφαλίζεται ότι η προμήθεια υπηρεσιών εξισορρόπησης θα γίνεται με δίκαιο, αντικειμενικό και διαφανή τρόπο και ότι δεν θα υπάρχουν εμπόδια για την είσοδο νέων συμμετεχόντων στην αγορά. Επιπλέον, θα πρέπει να διευκολύνεται η συμμετοχή της ζήτησης και των ΑΠΕ και να εξασφαλίζεται ότι μπορούν να ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις με τους λοιπούς παρόχους υπηρεσιών εξισορρόπησης.
Η συμμετοχή στην Αγορά Ισχύος Εξισορρόπησης από τις επιλέξιμες μονάδες παραγωγής καθίσταται υποχρεωτική για το σύνολο της διαθεσιμότητάς τους.
Η πλήρης υλοποίηση της Αγοράς Εξισορρόπησης θα ολοκληρωθεί σε δύο φάσεις: αρχικά δημιουργείται εσωτερική Αγορά Εξισορρόπησης, η οποία στη συνέχεια θα συμμορφωθεί πλήρως με τις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης (Guidelines on Electricity Balancing), όπως θα έχει τελικώς διαμορφωθεί.
Ο κεντρικός προγραμματισμός (unit based central dispatch) και η κατανομή των μονάδων παραγωγής από τον Διαχειριστή του Συστήματος διατηρείται ως βασική αρχή για την εξισορρόπηση του Συστήματος στον νέο σχεδιασμό. Στο πλαίσιο αυτό, o κεντρικός προγραμματισμός αποτελεί μία ξεχωριστή διαδικασία (Integrated Scheduling Process) συν- βελτιστοποίησης ενέργειας εξισορρόπησης (balancing energy) και ισχύος εξισορρόπησης (balancing capacity), όπως προβλέπεται στο άρθρο 5 του ν. 4425/2016. Ο ανωτέρω προγραμματισμός λαμβάνει χώρα διαδοχικά, ξεκινώντας από την ημέρα D-1 κατόπιν της επίλυσης της Αγοράς Επόμενης Ημέρας, και συνεχίζοντας με μία σειρά από διαδοχικές επαναλήψεις κατά τη διάρκεια της ημέρας κατανομής D-1 και D προκειμένου:
α) να κατανείμει τις απαραίτητες εφεδρείες στους παρόχους υπηρεσιών εξισορρόπησης, με τις οποίες θα πρέπει να συμμορφώνονται οι τελικές θέσεις των Συμμετεχόντων, έπειτα από οποιαδήποτε περαιτέρω συμμετοχή των τελευταίων στην Ενδοημερήσια Αγορά,
β) να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη διευθέτηση προβλεπόμενων ανισορροπιών του Συστήματος
γ) να παράξει ενδεικτικά προγράμματα παραγωγής (unit commitment), τα οποία μετέπειτα θα μπορούν δυνητικά να αναπροσαρμοστούν, σύμφωνα με τους κανόνες που προβλέπονται στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης, με τη συμμετοχή των παραγωγών στην Ενδοημερήσια Αγορά. Για συγκεκριμένες ώρες κατανομής, τα αποτελέσματα του προγράμματος κατανομής μπορεί να είναι δεσμευτικά σύμφωνα με τις προβλέψεις του Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης.
Ο ΟΔΑΗΕ υποβάλλει στον Διαχειριστή του Συστήματος τις καθαρές θέσεις των Συμμετεχόντων, όπως προέκυψαν από την Αγορά Επόμενης Ημέρας και την Ενδοημερήσια Αγορά.
Οι προσφορές των Συμμετεχόντων για ισχύ εξισορρόπησης και ανοδική/καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης υποβάλλονται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους που ορίζονται για κάθε επίλυση σε συγκεκριμένη προθεσμία, λαμβάνοντας υπόψη τις προβλέψεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης (ενδεικτικά δεν μπορεί να είναι προγενέστερη των οχτώ (8) ωρών από τον πραγματικό χρόνο παράδοσης). Οι προσφορές ενέργειας εξισορρόπησης επιτρέπεται να τροποποιηθούν στην Αγορά Εξισορρόπησης Ενέργειας πραγματικού χρόνου, και μόνο στην περίπτωση υποβολής «βελτιωμένων τιμών». Με τον όρο «βελτιωμένες τιμές» εννοούνται οι μικρότερες τιμές για προσφορές ανοδικής ενέργειας εξισορρόπησης και οι μεγαλύτερες τιμές για προσφορές καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης.
Για την επίλυση του προβλήματος κεντρικού προγραμματισμού κατανομής, η περίοδος κατανομής θα είναι μικρότερη ή ίση της μίας ώρας (60 λεπτά). Από την επίλυση προκύπτουν οι τιμές των προϊόντων ισχύος εξισορρόπησης (εφεδρειών) και η τιμολόγηση δύναται να βασίζεται στην αρχή της οριακής τιμολόγησης ή στην τιμολόγηση βάσει προσφοράς όπως θα καθοριστεί στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Η τελική εκκαθάριση για την ισχύ εξισορρόπησης γίνεται με βάση την πραγματική διαθεσιμότητα των εφεδρειών από τις μονάδες, καθώς και την ενδεχόμενη μεταφορά της ισχύος εξισορρόπησης (Transfer of Balancing Capacity) μεταξύ των Παρόχων Υπηρεσιών Εξισορρόπησης.
Αναφορικά με τα προϊόντα εξισορρόπησης ενέργειας και ισχύος, αυτά σε πρώτη φάση θα καθοριστούν στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Στη δεύτερη φάση υλοποίησης της Αγοράς θα αντικατασταθούν από τα τυποποιημένα προϊόντα (standard products) όπως αυτά θα οριστούν από κοινού από όλους τους Διαχειριστές στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης. Σε περίπτωση που κριθεί αναγκαίο για την ασφάλεια του Συστήματος, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν και τοπικά προϊόντα εξισορρόπησης (specific products).
Αναφορικά με την Αγορά Ενέργειας Εξισορρόπησης (Balancing Energy Market), αυτή υιοθετεί τις αποφάσεις ένταξης των μονάδων παραγωγής από την ανωτέρω διαδικασία κεντρικού προγραμματισμού. Τα προϊόντα εξισορρόπησης ενέργειας που θα χρησιμοποιεί ο Διαχειριστής του Συστήματος για να προμηθεύεται την απαραίτητη ανοδική ή/και καθοδική ενέργεια εξισορρόπησης και να εξισορροπεί παραγωγή και κατανάλωση σε πραγματικό χρόνο θα είναι τουλάχιστον δύο και θα συμπεριλαμβάνουν ένα προϊόν για μη αυτόματη ενεργοποίηση ισχύος αποκατάστασης συχνότητας (manual Frequency Restoration Reserve – mFRR) και ένα προϊόν για αυτόματη ενεργοποίηση ισχύος αποκατάστασης συχνότητας (automatic Frequency Restoration Reserve – aFRR). Ο Διαχειριστής μπορεί να εξετάσει τη χρήση και άλλων προϊόντων, όπως για παράδειγμα αυτό που σχεδιάζεται στο project TERRE, δηλαδή προϊόν ισχύος αντικατάστασης (Replacement Reserve - RR), προκειμένου να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της Αγοράς Εξισορρόπησης. Οι ορισμοί και οι προδιαγραφές των προϊόντων εξισορρόπησης, καθώς και ο τρόπος υπολογισμού των τιμών για την αποζημίωση κάθε υπηρεσίας και προϊόντος, θα καθοριστούν στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης. Σε κάθε περίπτωση, θα ληφθούν υπόψη οι ειδικότερες διατάξεις του Ευρωπαϊκού Κώδικα Εξισορρόπησης, εφόσον θεσπιστεί.
Οι Συμμετέχοντες υποβάλλουν προσφορές ανοδικής/καθοδικής ενέργειας εξισορρόπησης στο πλαίσιο της κεντρικής κατανομής, οι οποίες μετατρέπονται κατάλληλα από τον Διαχειριστή για την εισαγωγή τους στην αγορά πραγματικού χρόνου, εφόσον δεν υποβληθούν νέες προσφορές από τους συμμετέχοντες.
Η τιμολόγηση της ενέργειας εξισορρόπησης βασίζεται στην αρχή της οριακής τιμολόγησης (marginal pricing). Οι προσφορές ενέργειας που ενεργοποιούνται για λόγους διαφορετικούς από την εξισορρόπηση ενέργειας (π.χ. redispatching) τιμολογούνται βάσει της τιμής προσφοράς τους (pay-as-bid) και δεν ορίζουν την οριακή τιμή εξισορρόπησης ενέργειας. Στον Κώδικα Αγοράς Εξισορρόπησης καθορίζονται οι λόγοι ενεργοποίησης των προσφορών ενέργειας, ενώ η ενέργεια εξισορρόπησης που θα εκκαθαριστεί μπορεί να υπολογίζεται βάσει μετρήσεων ή/και της εντολής ενεργοποίησης. Η εκκαθάριση της Ενέργειας Εξισορρόπησης γίνεται για περίοδο που μπορεί να είναι μικρότερη ή ίση με την Περίοδο Εκκαθάρισης Αποκλίσεων.
Η εκκαθάριση των Αποκλίσεων πρέπει να:
παρέχει τα κατάλληλα οικονομικά σήματα ανάλογα με την κατάσταση ισορροπίας του Συστήματος,
δίνει κίνητρο στους Συμμετέχοντες να βοηθούν στην εξισορρόπηση του Συστήματος,
δίνει κίνητρο στους Παρόχους Υπηρεσιών Εξισορρόπησης να προσφέρουν και να παραδίδουν τις υπηρεσίες τους στον Διαχειριστή του Συστήματος,
προάγει τον ανταγωνισμό μεταξύ των Συμμετεχόντων,
εξασφαλίζει την ουδετερότητα του Διαχειριστή του Συστήματος ως προς το αποτέλεσμα της εκκαθάρισης.
Η Περίοδος Εκκαθάρισης Αποκλίσεων (Imbalance Settlement Period) ορίζεται σε 15 λεπτά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου