Ραφαήλ Μωυσής: «Πάση θυσία να αποτραπεί η κατάρρευση της ΔΕΗ»

Στο βιβλίο του, ο Ραφαήλ Μωυσής, που πέρασε όλη του τη σταδιοδρομία σε θέσεις που είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με την ενέργεια, δε δίνει ο ίδιος ευθείες απαντήσεις για το πώς έφτασε η πάλαι ποτέ κραταιά ΔΕΗ, πάνω στην οποία στηρίχθηκε η οικονομική ανάπτυξη της μεταπολεμικής Ελλάδας, να βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, ούτε υποδεικνύει ξεκάθαρα ποια είναι η λύση για τη διάσωσή της. Μέσα, όμως, από την εντυπωσιακά απλή περιγραφή του και διάφορες στιγμές από τη θητεία του στο τιμόνι της ΔΕΗ, ο αναγνώστης δίνει μόνος του τις απαντήσεις.

Από την πλευρά μας, διαβάζοντας το βιβλίο, σταθήκαμε

σε ορισμένα σημεία, που θεωρήσαμε σκόπιμο να φωτίσουμε περισσότερο, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η πυρηνική ενέργεια. Αλλά και σε μία αναφορά του στη δημιουργία του πρώτου εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρισμού στα Γιάννενα το 1914, έναν μόλις χρόνο από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τον τουρκικό ζυγό.

Ήταν πάντα στα σχέδιά σας να γράψετε ένα βιβλίο για τη ΔΕΗ ή η ανάγκη συγγραφής του «πυροδοτήθηκε» από την πορεία της επιχείρησης τα τελευταία χρόνια, που την έφτασε μέχρι και τα πρόθυρα χρεοκοπίας;

Δύο ήταν τα κίνητρα που με ώθησαν στη συγγραφή αυτού του βιβλίου: Πρώτο, μια μικρή συμβολή στην ιστορία. Δεν αποτελεί ασφαλώς το βιβλίο μια ολοκληρωμένη ιστορία της ΔΕΗ, θέλω όμως να πιστεύω ότι ο επιστήμων ιστορικός, που θα επιχειρήσει μια τέτοια σημαντική καταγραφή, θα βρει μέσα από τα μικρά παρασκηνιακά συμβάντα που περιγράφω, χρήσιμα στοιχεία που συμπληρώνουν τη μεγάλη εικόνα της ιστορίας.

Δεύτερο και πιο επίκαιρο, η ανησυχία που με διακατέχει εδώ και αρκετά χρόνια για την εξέλιξη του ενεργειακού τοπίου της χώρας και ο τομέας του ηλεκτρισμού ειδικότερα. Σκέφθηκα, παραφράζοντας την επιτύμβιο του Καζαντζάκη, ότι τώρα που «δε φοβάμαι ότι θα με απολύσουν, δεν ελπίζω ότι θα με διορίσουν, είμαι ελεύθερος να γράψω… ».

Κατονομάζετε την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ηθικό αυτουργό και τις ελληνικές κυβερνήσεις ως φυσικό αυτουργό της δεινής θέσης, που βρίσκεται η ΔΕΗ; Μόνο αυτοί έχουν την ευθύνη; Δεν υπήρχαν φαινόμενα κακοδιαχείρισης από διοικήσεις, λανθασμένες αποφάσεις, ευθύνες των συνδικαλιστών;

Θα αρχίσω από τους τελευταίους οι οποίοι, ασφαλώς, δεν έχουν καλές αναμνήσεις από εμένα….
Είναι δυνατόν να λέγεται –και έχει πράγματι λεχθεί- ότι πρέπει να διαμελιστεί η ΔΕΗ για να απαλλαγεί η Ελλάδα από τη ΓΕΝΟΠ; Ότι η απροθυμία των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν τον συνδικαλισμό, θα αποτελέσει κριτήριο για τη διαμόρφωση της ενεργειακής στρατηγικής της χώρας; Μην τρελαθούμε…..
Ναι, υπήρξαν φαινόμενα κακοδιαχείρισης, ναι υπήρξαν καλύτερες και λιγότερο καλές διοικήσεις αλλά το μεγάλο κακό δημιούργησαν οι κυβερνώντες, που μετέτρεψαν σταδιακά τη ΔΕΗ, από Δημόσια Επιχείρηση σε Δημόσια Υπηρεσία.

Πώς καταλήγετε στο συμπέρασμα ότι η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας δε θα ωφελήσει τελικά τον καταναλωτή, όπως συνέβη σε έναν βαθμό με την απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών; Είναι τελικά ακριβό ή φθηνό το ρεύμα στην Ελλάδα;

Μου αρέσει η ερώτηση. Να θυμίσω τι ακριβώς απελευθερώθηκε στις τηλεπικοινωνίες; Απελευθερώθηκε η κινητή τηλεφωνία, απελευθερώθηκε η παροχή σταθερών τηλεφωνικών υπηρεσιών αλλά το δίκτυο, τα καλώδια παραμένουν στο μονοπώλιο του ΟΤΕ. Τα καλώδια στις τηλεπικοινωνίες, όπως και στον ηλεκτρισμό, αποτελούν φυσικά μονοπώλια. Τα μονοπώλια, θα συμφωνήσω, είναι γενικά ανεπιθύμητα για τον καταναλωτή αλλά υποστηρίζω, με πολλά επιχειρήματα και παραδείγματα, ότι τα ιδιωτικά είναι πιο ανεπιθύμητα από τα δημόσια…

Το ρεύμα είναι στην Ελλάδα ακριβό για τον ιδιώτη και ακόμη περισσότερο για τον βιομηχανικό καταναλωτή. Τα αίτια έχουν κάποια σχέση με τη διαμόρφωση της αγοράς, αλλά κύριος λόγος είναι η ακριβή πρώτη ύλη της ηλεκτροπαραγωγής.

Από την πλευρά σας υποστηρίζετε ότι το μέγεθος της χώρας είναι τέτοιο που κανονικά δε θα έπρεπε να ισχύει ό,τι και για τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., αλλά να ισχύσει ένα καθεστώς διατήρησης του δημοσίου μονοπωλίου, όπως στην Κύπρο, τη Μάλτα και το Λουξεμβούργο. Την ίδια στιγμή βλέπουμε δεκάδες ιδιωτικές εταιρείες να αναπτύσσουν δραστηριότητα τόσο στην παραγωγή όσο και στην εμπορία ηλεκτρικού ρεύματος. Πώς το ερμηνεύετε;

Δεν έχω πρόβλημα ερμηνείας και την εξήγηση σας έδωσα ήδη απαντώντας στην προηγούμενη ερώτησή σας. Χαίρω ειλικρινά που δεκάδες ιδιωτικές εταιρείες, κάποιες μάλιστα επενδύοντας σημαντικά ποσά, αναπτύσσουν δραστηριότητα στην παραγωγή και στην εμπορία ηλεκτρικού ρεύματος. Το δημόσιο μονοπώλιο στο οποίο επιμένω, αφορά τα δίκτυα. Η ΔΕΗ, ως ιδιοκτήτης των δικτύων, υπό τον ρυθμιστικό έλεγχο της ΡΑΕ, μπορεί να εξυπηρετεί τους ιδιώτες δίκαια, αμερόληπτα και πιο αποτελεσματικά, όπως κάνει και ο ΟΤΕ στην τηλεφωνία.

Ήσαστε ο άνθρωπος που δώσατε την εντολή να ξεκινήσει η λειτουργία του υδροηλεκτρικού έργου στο Πουρνάρι, καθώς, όπως γράφετε, ο τότε επικεφαλής του Κλιμακίου Μελέτης Υδροηλεκτρικών φοβόταν να αναλάβει την ευθύνη. Θεωρείται ότι ΔΕΗ θα μπορούσε να έχει εκμεταλλευτεί περισσότερο τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, πριν έρθουν οι ιδιώτες να το κάνουν;

Τρία σημεία σε απάντηση στο ερώτημά σας. Πρώτο, η ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα μας καθυστέρησε, αλλά εδώ ισχύει το ουδέν κακόν αμιγές καλού. Ήταν πολύ ακριβά τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες πριν από είκοσι χρόνια και αν είχαν τότε εγκατασταθεί, δε θα είχε ποτέ επιτευχθεί η απόσβεσή τους. Δεύτερο, στον τομέα της παραγωγής από τον ήλιο, θεωρώ ως πιο χρήσιμα τα φωτοβολταϊκά στις στέγες όπου γίνεται διαχείριση της ζήτησης από τον καταναλωτή. Τρίτον, πιστεύω στις σχετικά μικρές και διάσπαρτες μονάδες ΑΠΕ, διότι με τα μεγάλα πάρκα υπάρχει κίνδυνος συμφόρησης των κεντρικών δικτύων. Για τους λόγους αυτούς πιστεύω ότι οι ΑΠΕ προσφέρονται περισσότερο για αξιοποίηση από τους ιδιώτες και δε με στεναχωρεί ιδιαίτερα η σχετικά μικρή παρουσία της ΔΕΗ σε αυτό τον χώρο, με εξαίρεση βέβαια τα μεγάλα υδροηλεκτρικά, όπως το Πουρνάρι.

Το κεφάλαιο που μου κέντρισε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον, ήταν το «Όχι στο πυρηνικό». Και σε επίπεδο πληροφοριών, αλλά και στο ότι εμφανίζεστε εκείνη την περίοδο υπέρμαχος της εγκατάστασης πυρηνικού εργοστασίου ηλεκτροπαραγωγής. Σήμερα, μετά τις τραγωδίες του Τσέρνομπιλ και της Φουκουσίμα, εξακολουθείτε να έχετε την ίδια άποψη; Και αν δεν ήταν οι δύο αυτές τραγωδίες, πόσο πιθανόν είναι να διέθετε η Ελλάδα ένα πυρηνικό εργοστάσιο;

Αρχίζω, όπως και στο σχετικό κεφάλαιο στο βιβλίο μου, τονίζοντας ότι δεν υποστηρίζω και δεν υπάρχει ενδεχόμενο εγκατάστασης πυρηνικού εργοστασίου στην Ελλάδα. Έχοντας «καθαρίσει» με αυτή την τοποθέτηση, θα μου επιτρέψετε να γίνω λίγο προκλητικός. Η στατιστική είναι αμείλικτη: Ένας Γάλλος που κατοικεί δίπλα σε ένα πυρηνικό εργοστάσιο, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να σκοτωθεί διασχίζοντας πεζή το δρόμο για να αγοράσει μια εφημερίδα, παρά να πεθάνει από ένα πυρηνικό ατύχημα. Δεύτερη στατιστική καταγραφή: Έχουν θρηνηθεί περισσότερα θύματα από κατάρρευση υδροηλεκτρικών φραγμάτων σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη πηγή ηλεκτροπαραγωγής. Για να μη θυμίσω πόσοι άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στα ανθρακωρυχεία…

Πάντα «στο επίπεδο πληροφοριών»: Το Τσέρνομπιλ υπήρξε ένα συγκλονιστικό δυστύχημα όπου από τη ραδιενέργεια έχασαν τη ζωή τους, άμεσα ή αργότερα, πολλές εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες, ψυχές. Ήταν όμως το μοναδικό τέτοιο στην ιστορία. Στη Φουκουσίμα πνίγηκαν, καταπλακώθηκαν, διαμελίστηκαν 15.000 άνθρωποι μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας από το τρομερό τσουνάμι. Η πυρηνική ενέργεια και η αξιοπιστία της υπήρξαν θύματα και όχι θύτες, στο τρομερό αυτό περιστατικό από το οποίο δεν έχουν με βεβαιότητα πιστοποιηθεί, άμεσα ή αργότερα, θάνατοι από ραδιενέργεια.
Η Τουρκία θα αποκτήσει σύντομα δύο πυρηνικά εργοστάσια και θα έχει, όπως ήδη έχει η Βουλγαρία, πιο ανταγωνιστική ενεργοβόρο βιομηχανία από ότι θα έχει ποτέ η Ελλάδα.
Και κλείνω όπως άρχισα: Δεν υποστηρίζω και δεν υπάρχει ενδεχόμενο εγκατάστασης πυρηνικού εργοστασίου στην Ελλάδα.

Τελικά, υπάρχει ελπίδα διάσωσης της ΔΕΗ ή κάποια στιγμή θα καταρρεύσει και τη θέση της θα πάρουν οι ιδιώτες; Τι θα σημαίνει μια τέτοια εξέλιξη και πώς μπορεί να αποτραπεί;

Μια τέτοια εξέλιξη θα είχε πιστεύω πολλές δυσμενείς οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Θα αναφέρω κάτι ακραίο αλλά δυστυχώς όχι εντελώς εξωπραγματικό: Ας υποθέσουμε ότι η ΔΕΗ καταρρέει και τη θέση της παίρνει κάποιος ιδιώτης. Δεύτερη υπόθεση, βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα: Μια μεγάλη καλοκαιρινή πυρκαγιά καταστρέφει μια ολόκληρη πόλη (Paradise στη Βόρεια Καλιφόρνια το πραγματικό γεγονός) με εκατοντάδες ανθρώπινα θύματα. Τα δικαστήρια κρίνουν ότι υπαίτιοι της φωτιάς ήταν σπινθήρες από τα καλώδια υψηλής τάσης και επιβάλει στην εταιρία ηλεκτροπαραγωγής τεράστια ποσά για αποζημιώσεις (η ιδιωτική PG&E στον Άγιο Φραγκίσκο που πτώχευσε από αυτή την αιτία το πραγματικό γεγονός).

Βάλτε στη θέση της Paradise κάποια ελληνική πόλη, βάλτε στη θέση της PG&E κάποια ιδιωτική ελληνική εταιρία και πιστεύω ότι θα συμφωνήσουμε ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο πρέπει πάση θυσία να αποτραπεί.

Στο βιβλίο σας κάνετε και μια μικρή αναφορά στη δημιουργία του πρώτου εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρισμού στα Γιάννενα, το οποίο ανήκε στον εμποροκτηματία Χρήστο Ζαβιτσιάνο. Μπορείτε να μας δώσετε κάποιες επιπλέον πληροφορίες;

Η Σύμβαση του Ηλεκτροφωτισμού και της Υδρεύσεως του Δήμου Ιωαννίνων υπογράφηκε στις 18 Ιουνίου 1914 ενώπιον του Συμβολαιογράφου Μιλτιάδου Ι. Δάλλα με αντικείμενο την «εγκατάστασιν εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος δια τον φωτισμόν της πόλεως των Ιωαννίνων» χωρίς να αναφέρει οποιαδήποτε τεχνική λεπτομέρεια, όπως ισχύ κ.λπ. Συμβαλλόμενοι ήταν ο εμποροκτηματίας Χρήστος Ζαβιτσιάνος και ο Δήμος Ιωαννιτών, που εκπροσωπούσαν ο Δήμαρχος Γιαχγιά Βέης και ο δημοτικός σύμβουλος τραπεζίτης Ματθαίος Λεβής, ο προπάππους μου!

Δεν ήμουν, λοιπόν, το πρώτο μέλος της γιαννιώτικης οικογένειας Λεβή που ασχολήθηκε με τον ηλεκτρισμό. Δεν ήμουν καν το δεύτερο! Δεύτερος ήταν ο αδελφός του Ματθαίου, ο «Θείος Μωρίς, ο Γιαννιώτης που ηλεκτροδότησε τη Γαλλία», όπως έγραψε στο ωραίο του αφιέρωμα στο φύλλο της 28ης Ιανουαρίου , ο δικός μας Ηπειρωτικός Αγών.

Σύντομο βιογραφικό του Ραφαήλ Μωυσή

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, αλλά αυτοχαρακτηρίζεται Ρωμανιώτης από τα Γιάννενα. Πέρασε τα μαθητικά του χρόνια στο Κολλέγιο Αθηνών και στο Wittingehame College στο Brighton της Αγγλίας, σπούδασε μηχανολόγος μηχανικός στο πανεπιστήμιο του Manchester και ολοκλήρωσε τις σπουδές του με διδακτορικό από το MIT. Ο κλάδος της ενέργειας τον συνόδεψε σε όλη του τη σταδιοδρομία άμεσα, έμμεσα ή ακόμη και μεταφορικά. Ξεκίνησε το 1960 ως έκτακτος καθηγητής στη Σχολή Μηχανολόγων του MIT με ειδίκευση στη μεταφορά ενέργειας. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, απασχολήθηκε αρχικά σε βιομηχανία που το όνομά της αναφερόταν στον μεγάλο επιστήμονα της θερμοδυναμικής, τον Λόρδο Kelvin. Η πρώτη ενεργειακή κρίση τον «επιστράτευσε» το 1975 στο Εθνικό Συμβούλιο Ενέργειας και το 1979 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής του ανέθεσε τα καθήκοντα του διοικητή της ΔΕΗ. Η κυβερνητική αλλαγή του 1981 τον υποχρέωσε να επιστρέψει στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και τότε, ως πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΑΒ Βασιλόπουλος, δεν έμεινε τελείως αποκομμένος από την ενέργεια, αφού και στα τρόφιμα σημαντική βαρύτητα έχουν οι… θερμίδες. Στη συνέχεια, πήρε κάποια απόσταση από την ενέργεια, όταν το 1993 ορίστηκε πρόεδρος της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, παρόλο ότι και εκεί ο ηλεκτρισμός αποτελεί την κινητήρια δύναμη. Σε μια άμεση σχέση με την ενέργεια επέστρεψε το 2004 ως πρόεδρος της ΔΕΠΑ και τελικά το 2006 ως πρόεδρος του Συμβουλίου Εθνικής Ενεργειακής Στρατηγικής. Σήμερα είναι επίτιμος πρόεδρος του ΙΟΒΕ, της ΑΒ Βασιλόπουλος και της Σχολής College Year in Athens και μέλος στο Ελληνο-Αμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα του Κολλεγίου Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα και μελέτες και μια ιδιότυπη αυτοβιογραφία με τίτλο «Αληθινά και Ανέκδοτα» από τις Εκδόσεις Καπόν. Η κοινωνική του δράση είναι πλούσια και ποικίλη και έχει τιμηθεί με τα παράσημα του Officier de La Legion d’honneur της Γαλλίας και του Commandeur de l’ordre de la Couronne του Βελγίου.

(του Αποστόλη Τζελέτα, Ηπειρωτικός Αγώ

ν)

energypress.gr