Πτολεμαΐδα V: Το ακάνθινο στεφάνι της ΔΕΗ

Από το https://insidestory.gr

Μπορεί τελικά στην Ιστορία να έμεινε το περιβόητο «λεφτά υπάρχουν», αλλά δεν ήταν ούτε το μόνο σύνθημα του Γιώργου Παπανδρέου στις εκλογές του 2009, ούτε το πιο καινοτόμο. Πριν το Καστελόριζο και την υποδοχή της τρόικας στην Ελλάδα, τους πρώτους μήνες της διακυβέρνησής του, περισσότερο χώρο μεταξύ των διαφόρων εξαγγελιών του κατείχε στη δημοσιότητα ο νεολογισμός της «πράσινης ανάπτυξης», στην οποία είχε δώσει κομβική θέση. «Ή θα

προχωρήσουμε σε μία πράσινη ανάπτυξη» δήλωνε χαρακτηριστικά, τρεις μήνες πριν την ανάληψη της πρωθυπουργίας, «ή θα ζήσουμε τη βαρβαρότητα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος».

Μόλις εξελέγη ο πρώτος πρωθυπουργός με περιβαλλοντική ατζέντα, το υπουργείο Ενέργειας ανέλαβε μια φημισμένη οικολόγος, η Τίνα Μπιρμπίλη και την ηγεσία της ΔΕΗ ένας υπέρμαχος των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ο Αρθούρος Ζερβός· και μία από τις αποφάσεις που πήραν όλοι μαζί ήταν να προχωρήσουν στην κατασκευή της Πτολεμαΐδας V, της μεγαλύτερης λιγνιτικής μονάδας που θα είχε υπάρξει ποτέ στη χώρα.

Ο Αρθούρος Ζερβός με την Τίνα Μπιρμπίλη, κατά την ακρόαση του δεύτερου ως προτεινόμενου για διορισμό στη θέση του προέδρου της ΔΕΗ, 10 Δεκεμβρίου 2009. [Γιάννης Παναγόπουλος/Eurokinissi]

Λίγες μέρες πριν τις εκλογές, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης είχε χαρακτηρίσειΠροτεραιότητα του ΠΑΣΟΚ 2 νέες λιγνιτικές μονάδες | Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου 2009 «προτεραιότητα» της νέας κυβέρνησης τη διεξαγωγή των διαγωνισμών για τις δύο λιγνιτικές μονάδες για τις οποίες είχαν ήδη σχεδιαστεί τα τεύχη δημοπράτησης, την Πτολεμαΐδα V και τη Μελίτη ΙΙ στη Φλώρινα. Και δύο μήνες νωρίτερα, το ΤΕΕ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος) της Δυτικής Μακεδονίας είχε οργανώσει ημερίδα με τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης, των οικολογικών οργανώσεων και της ΔΕΗ, εν είδει διαβούλευσης για τη νέα μονάδα στην Πτολεμαΐδα.

Από όταν πρωτοδιατυπώθηκε ως ιδέα, η νέα μονάδα είχε πολλούς οπαδούς, αλλά και αρκετούς πολεμίους. Υπήρχε ένα κοινό, όμως, που μοιράζονταν –ή θα έπρεπε να μοιράζονται– αμφότερες οι πλευρές: η γνώση ότι η οικονομική απόσβεση αυτής της μονάδας θα ήταν πρακτικά αδύνατη και συνεπώς το εγχείρημα ήταν μη βιώσιμο.

Οι πρόεδροι της ΔΕΗ από το 2000 μέχρι σήμερα

Όνομα	Ανάληψη καθηκόντων
Δημήτρης Παπούλιας	Μάιος 2000
Ιωάννης Παλαιοκρασσάς	Μάρτιος 2004
Κωνσταντίνος Κυριακόπουλος	Δεκέμβριος 2005
Παναγιώτης Αθανασόπουλος	Ιανουάριος 2007
Αρθούρος Ζερβός	Δεκέμβριος 2009
Μανώλης Παναγιωτάκης	Απρίλιος 2015
Γιώργος Στάσσης	Ιούλιος 2019

Οι πρώτες νύξεις για την άνοδο του κόστους των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έγιναν ήδη την επομένη του Πρωτοκόλλου του ΚιότοΠρωτόκολλο του Κιότο. Και ήδη από το 2005, ο πρώην πρόεδρος της ΔΕΗ Ιωάννης Παλαιοκρασσάς αναφέρειΠαλαιοκρασσάς: Αν Μαζέψετε την Κατανάλωση η ΔΕΗ θα Συγκρατήσει τις Τιμές (09/08/2005) | Energia.gr ως δεδομένη την επικείμενη αύξηση του κόστους της ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη, βάσει των ευρωπαϊκών πολιτικών για την εφαρμογή του. Αντίστοιχες αναφορές γίνονται και σε επιστημονικές εκθέσειςΣυγκριτική αξιολόγηση τεχνολογιών ηλεκτροπαραγωγής από πλευράς οικονοµικής και περιβαλλοντικής απόδοσης | Διημερίδα ΤΕΕ «Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην Ηλεκτροπαραγωγή της χώρας», Αθήνα 9-10 Ιουνίου 2005 του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, οι οποίες εκφράζουν παρόμοια βεβαιότητα. Το 2009, έναν χρόνο προτού η ΔΕΗ εκκινήσει τις διαδικασίες του διαγωνισμού για την κατασκευή της Πτολεμαΐδας V και δύο χρόνια πριν την προκήρυξή του, μια ευρωπαϊκή οδηγίαΟδηγία 2009/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Απριλίου 2009, για τροποποίηση της οδηγίας 2003/87/ΕΚ με στόχο τη βελτίωση και την επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου της Κοινότητας επιτάσσει την εξαίρεση της ηλεκτροπαραγωγής από τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπών. Το 2015, όταν ξεκινάει η κατασκευή της, οι διαβουλεύσεις για τη διεκδίκηση δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών από τη ΔΕΗ αποτυγχάνουν, ενώ η Ευρώπη –και μαζί της η Ελλάδα, φυσικά– βρίσκεται στον δρόμο και για την υπογραφή της Συμφωνίας του ΠαρισιούΣυμφωνία του Παρισιού – Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή | Eur-lex, που θα περιορίσει τη λιγνιτική και λιθανθρακική ηλεκτροπαραγωγή. Την επομένη της Συμφωνίας, η Κομισιόν διατυπώνει στόχους για μεγαλύτερο περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030 και για καθολική κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050 – πράγμα που θα σημάνει το τέλος ζωής των λιγνιτικών μονάδων πανευρωπαϊκά. Παράλληλα, ο περιορισμός των δωρεάν δικαιωμάτων αυξάνει συνεχώς την τιμή των εκπομπών.

Διαμαρτυρία της Greenpeace έξω από τα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα το 2011. [Louisa Gouliamaki/AFP]

Σήμερα η Πτολεμαΐδα V, ένα φαραωνικό έργο €1,5 δισ. –αν συνυπολογίσουμε τα συνοδά έργα– βρίσκεται στα ¾ της ολοκλήρωσής της, ενώ ελαφρώς μικρότερο είναι και το ποσοστό του συνολικού ποσού που έχει ήδη εκταμιευθεί προς την ανάδοχη κοινοπραξία της ΤΕΡΝΑ του Γιώργου Περιστέρη με τη Hitachi Europe, 950 εκ. ευρώ. Με το κόστος της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής να έχει εκτιναχθεί και τον χρόνο ζωής της να εκτείνεται ως το 2050, όλες οι ενδείξεις που προμήνυαν τη μη-βιωσιμότητά της είναι σήμερα εδώ – και όλοι οι εμπλεκόμενοι που τις αγνόησαν την τελευταία εικοσαετία τις έχουν πλέον μπροστά τους ως επιτακτικό πρόβλημα.

Η ταραχώδης ιστορία

Η σύλληψη της ιδέας για την Πτολεμαΐδα V πηγαίνει πίσω στο μακρινό 2003, όταν η υποχρεωτική απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας που επιτάσσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (βλ. το Α’ μέροςΗ κλιματική αλλαγή και το αδιέξοδο του ελληνικού λιγνίτη της έρευνας), σηματοδοτεί και την είσοδο του φυσικού αερίου στον ενεργειακό χάρτη της χώρας.

Κατά πόσο, βέβαια, η υπό κατασκευή μονάδα αξίζει το ίδιο το όνομα Πτολεμαΐδα V, είναι προς συζήτηση. Εν αντιθέσει με τις μονάδες της Καρδιάς, του Αμυνταίου ή του Αγίου Δημητρίου που βρίσκονται παραταγμένες η μία δίπλα στην άλλη εντός του κάθε σταθμού παραγωγής ενέργειας, η Πτολεμαΐδα V είναι σχεδόν διπλάσιας ισχύος από τις Πτολεμαΐδα Ι-IV (που βρίσκονται μέσα στον σταθμό ΑΗΣ Πτολεμαΐδας), ενώ βρίσκεται 6,5 ολόκληρα χιλιόμετρα μακριάΔείτε το στο Google Maps από τον σταθμό όπου ανήκει. Ο Γιώργος Αδαμίδης, τότε πρόεδρος του Σωματείου Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας της ΔΕΗ «Σπάρτακος» και νυν πρόεδρος της Γενικής Ομοσπονδίας Προσωπικού ΔΕΗ (ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ) ταυτίζεται μέχρι και σήμερα με την έμπνευση για τη δημιουργία της νέας μονάδας. Καθότι η υποχρέωση της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας απαγόρευε στη ΔΕΗ να ενισχύσει το δυναμικό της και επέτρεπε μόνο την αντικατάσταση μονάδων, ο κ. Αδαμίδης, μαζί με τον Παντελή Καραλευθέρη της ΔΑΚΕ, ξεκίνησαν να διερευνούν την κατασκευή νέων μονάδων εντός των υπαρχόντων ατμοηλεκτρικών σταθμών, ενόψει της απόσυρσης λιγνιτικών μονάδων λόγω παλαιότητας.

Ο πρόεδρος της Γενικής Ομοσπονδίας Εργαζομένων της ΔΕΗ (ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ), Γιώργος Αδαμίδης.

«Τοπικά μέσα και η αντιπολίτευση στο σωματείο είχαν βγάλει το μότο “ο Αδαμίδης και ο Καραλευθέρης ψάχνουν οικόπεδο για την Πτολεμαΐδα V”, θυμάται ο ίδιος. Η ιδέα του «Σπάρτακου» να κατασκευαστούν οι μονάδες Πτολεμαΐδα V και Άγιος Δημήτριος VI στα υπάρχοντα συγκροτήματα προωθήθηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΕΗ μέσω των εκπροσώπων των εργαζομένων. Παράλληλα, τέθηκε και το ζήτημα της πιθανής κατασκευής της Πτολεμαΐδας V σε συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου της Κοζάνης όπου, σύμφωνα με τον κ. Αδαμίδη, αντιμετωπίστηκε αρνητικά από την τότε δημοτική αρχή του Πάρι Κουκουλόπουλου.

Το σχέδιο για τις νέες λιγνιτικές μονάδες, όπου στο μεταξύ η ιδέα της Άγιος Δημήτριος VI έχει αντικατασταθεί από τη Μελίτη ΙΙ, συνοδή στην τότε νεόδμητη μονάδα της Μελίτης, συναντά τις ενστάσεις της ΡΑΕ (Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας), με τις οποίες συντάσσεται και ο τότε υπουργός Ανάπτυξης, Δημήτρης Σιούφας. Η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την απελευθέρωση της αγοράς γίνεται μέσω μιας στρατηγικής που βασίζεται στη συμμετοχή στο φυσικό αέριο, προστατεύοντας τις υφιστάμενες μονάδες λιγνίτη. Τόσο το υπουργείο όσο και η ΡΑΕ διατείνονταιΠροβληματισμός για τα φθηνά τιμολόγια της ΔΕΗ | Η Καθημερινή ότι η ενίσχυση της συμμετοχής του λιγνίτη στο ενεργειακό μείγμα της χώρας θα απομάκρυνε από τη στρατηγική στροφή στο φυσικό αέριο και θα καθιστούσε δύσκολη την προσέλκυση επενδυτών.

Η συζήτηση για τις νέες μονάδες από το 2003 έως το 2008 διεξάγεται σε μια ταραχώδη περίοδο στο εσωτερικό της ΔΕΗ, αλλά και εν μέσω μιας συνολικής αναδιάταξης της εγχώριας αγοράς ενέργειας. «Το θέμα των νέων μονάδων δεν ήταν τότε το πρωτεύον ζήτημα», ισχυρίζεται ο κ. Αδαμίδης. Οι συγκρούσεις του προέδρου της ΔΕΗ Ιωάννη Παλαιοκρασσά με τον διευθύνοντα σύμβουλο Στέργιο Νέζη για τη διοίκηση της εταιρείας και τα συμβόλαια με τους ιδιώτες, οδήγησαν στην παραίτηση του δεύτερου ύστερα από καταγγελίες που αφορούσαν αδιαφανείς αναθέσεις έργων και υπόνοιες για χρηματισμό του από επιχειρηματίες. Tην παραίτηση του Στέργιου Νέζη, τον Φεβρουάριο του 2005, ακολούθησε ένα μπαράζ παραιτήσεων στελεχών, ώσπου η ανάληψη της προεδρίας της ΔΕΗ από τον Τάκη Αθανασόπουλο το 2007 να δώσει μια προσωρινή σταθερότητα στις επιτελικές θέσεις της ΔΕΗ. Την ίδια περίοδο, εντός της ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ οι επικεφαλής της μειοψηφούσας συνδικαλιστικής παράταξης προσκείμενης στη ΝΔ, ΔΑΚΕ, είχαν συστρατευθεί με τη διοικούσα προσκείμενη στο ΠΑΣΟΚ, ΠΑΣΚΕ, σε κοινό μέτωπο κατά της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας.

Εξωτερική όψη του παλιού ΑΗΣ Πτολεμαΐδας.

Αλλά και οι ιδιώτες που ηγεμόνευαν στην αγορά ενέργειας κυρίως μέσω του φυσικού αερίου, είχαν κι αυτοί να αντιμετωπίσουν νέα δεδομένα: από το 2000 και μετά, ο Όμιλος Μυτιληναίου ξεπέρασε τον Όμιλο Κοπελούζου σε αναδοχή έργωνΣυνεχίζει να μαίνεται η σύγκρουση Μυτιληναίου- Κοπελούζου | Το Βήμα, ενώ η δυναμική είσοδος του Γιώργου Περιστέρη στον χώρο της ενέργειας με όπλο τις ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) έβαλε και έναν τρίτο ανταγωνιστή στο παιχνίδι. Την ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ τους μαρτυρά και το «ηθικό δίδαγμα» του υπομνήματος«Διαχρονική η διαπλοκή στην ενέργεια» | Η Καθημερινή που κατέθεσε το 2006 ο Παλαιοκρασσάς στην εισαγγελία, σύμφωνα με τo οποίo, ο υπουργός Δ. Σιούφας του είχε εκφράσει την πεποίθηση ότι «η ΔΕΗ δεν θα ησυχάσει, αν δεν τα βρουν μεταξύ τους οι Μυτιληναίος και Κοπελούζος».

Το 2006 ιδρύεται και το Εθνικό Συμβούλιο Ενεργειακού Σχεδιασμού, το οποίο «αποτελεί όργανο υποβολής προτάσεων στην Κυβέρνηση και ιδίως στον Υπουργό Ανάπτυξης για θέματα που αφορούν στο μακροχρόνιο σχεδιασμό της ενεργειακής πολιτικής της χώρας». Στις εκθέσεις του, ωστόσο, αλλά και στις εκθέσεις της ΔΕΗ δεν φαίνεται να λαμβάνονται υπόψιν οι αναφορές του ΤΕΕ ή οι επιφυλάξεις του Παλαιοκρασσά για την αύξηση του κόστους ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη. Αντιθέτως, γίνονται ευφάνταστες εισηγήσεις για την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου ή για τη δημιουργία μονάδων από ιδιώτες που θα έκαιγαν εισαγόμενο λιθάνθρακα, ορυκτό καύσιμο μεγαλύτερης θερμικής απόδοσης από τον λιγνίτη, προοπτική για την οποία δείχνει ενδιαφέρον η αγορά. Με αιτήσεις προς τη ΡΑΕ, την κατασκευή μονάδων λιθάνθρακα διεκδικούν η κοινοπραξία της Μυτιληναίος Α.Ε. με την ισπανική Endesa στη Βοιωτία, η ΤΕΡΝΑ στην Εύβοια, η Edison στην Αιτωλοακαρνανία και η ΔΕΗ στο Αλιβέρι και τη Λάρυμνα.

Καθώς ο λιθάνθρακας θα ήταν εισαγόμενος και οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής στην πλειοψηφία τους ιδιωτικές, το σχέδιο πήρε το πράσινο φως της ΡΑΕ, η οποία είχε προβάλλει προηγουμένως τις ενστάσεις της για την κατασκευή νέων λιγνιτικών μονάδων. Ωστόσο, συνάντησε διπλή αντίσταση από ριζικά ανόμοιες πλευρές: από τη μία πλευρά, οι δήμοι και οι κοινότητες των περιοχών που θα υποδέχονταν τις ανθρακικές μονάδες συνασπίστηκαν με τη WWF Ελλάς σε μια Συμμαχία Ενάντια Στο Λιθάνθρακα Συμμαχία Ενάντια στο Λιθάνθρακα, που είχε στόχο να αποτρέψει «την περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την υπονόμευση της ευημερίας των επόμενων γενεών». Από την άλλη, η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ προέβη σε απεργιακές κινητοποιήσεις καταγγέλλοντας την εισαγωγή του λιθάνθρακα αντί του εγχώριου λιγνίτη. Τελικά, στις αρχές του 2009, στην πρώτη συνέντευξη Τύπου που έδωσε ως τότε υπουργός Ανάπτυξης ο σημερινός υπουργός Ενέργειας, Κωστής Χατζηδάκης, ανακοίνωσε επίσημαΟ λιθάνθρακας στην… πολιτική κουζίνα | Euro2Day ότι τα σχέδια για τον λιθάνθρακα δεν θα προχωρήσουν.

Εξωτερική όψη του παλιού ΑΗΣ Πτολεμαΐδας.

Στο ενδιάμεσο, όμως, η συνεδρίασηΈγκριση γιγαντιαίου επενδυτικού προγράμματος ύψους άνω των € 4 δισ. ευρώ | Δελτίο Τύπου ΔΕΗ, 13 Νοεμβρίου 2007 του ΔΣ της ΔΕΗ στις 13/11/2007, όταν η ΓΕΝΟΠ ξεκινούσε τις απεργίες της, δεν είχε δώσει πράσινο φως για τη διεκδίκηση άδειας ηλεκτροπαραγωγής μόνο στις λιθανθρακικές μονάδες που επεδίωκε να φτιάξει η ίδια στο Αλιβέρι και τη Λάρυμνα, αλλά και σε τρία ακόμα έργα, τα οποία δεν θα ακυρώνονταν με την απόφαση Χατζηδάκη: έναν σταθμό συνδυασμένου κύκλου φυσικού αερίου στη Μεγαλόπολη και δύο λιγνιτικές μονάδες: μία στη Μελίτη της Φλώρινας και μία στη ζώνη Κοζάνης-Πτολεμαΐδας.

Στον δρόμο για την Πτολεμαΐδα

Ο Πάρις Κουκουλόπουλος διατέλεσε δήμαρχος Κοζάνης για 19 συναπτά έτη, από το 1990 έως το 2009, οπότε και εξελέγη βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ. Στην τελευταία του δημαρχιακή θητεία, ο κ. Κουκουλόπουλος είχε ξεκινήσει μια καμπάνια μέσα από συζητήσεις με επιμελητήρια, συνδικαλιστές και φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης υπέρ της νέας μονάδας, την οποία μάλιστα «έκανε σημαία» στην εκστρατεία του για το βουλευτικό αξίωμα το 2009.

O τέως δήμαρχος Κοζάνης και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Πάρις Κουκουλόπουλος.

Σε αντίθεση με τη συνδικαλιστική ηγεσία, η οποία υποστήριζε την αναγκαιότητα της νέας μονάδας από νωρίς, η επιχειρηματική ηγεσία της ΔΕΗ εμφανιζόταν, σύμφωνα με τον κ. Κουκουλόπουλο, απρόθυμη. «Στην ουσία η ΔΕΗ δεν την ήθελε, λόγω του μεγάλου προϋπολογισμού» υποστηρίζει. «Όχι με δημόσιες δηλώσεις, αλλά κατ’ ιδίαν, στους διαδρόμους, υπήρχε άρνηση. Ακόμα και το 2015, όταν γύρισα στη ΔΕΗ, η μονάδα ήταν στην πλήρη αμφισβήτηση».

Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις υπέρ του ισχυρισμού του κ. Κουκουλόπουλου. Στις αρχές του φετινού καλοκαιριού, ο πρόεδρος της ΔΕΗ, Μανόλης Παναγιωτάκης, δήλωνεΏρα αποφάσεων για το μέλλον της ΔΕΗ | newmoney ότι θα ήταν προτιμότερο να είχε εκχωρηθεί η κατασκευή της Μελίτης ΙΙ στη ΔΕΗ, ισχύος 450 mW και κόστους 650 εκατομμυρίων ευρώ, αντί του υπέρογκου κόστους της Πτολεμαΐδας V. Τη Μελίτη ΙΙ προέκρινε πολλά χρόνια πριν και ο προκάτοχός του, Τάκης Αθανασόπουλος, και το δίλημμα ανάμεσα στις δύο μονάδες ήταν θέμα για μία από τις πολλές διχογνωμίες που είχε με τον τότε Διευθυντή Παραγωγής της ΔΕΗ, Αβραάμ Μιζάν, ο οποίος, σύμφωνα με τον κ. Αδαμίδη, ήταν υπέρ της Πτολεμαΐδας V. Σήμερα, έχοντας φύγει πια από τη ΔΕΗ μετά από έντονη σύγκρουση με τον κ. Αθανασόπουλο, ο κ. Μιζάν είναι «Senior Technical Advisor» της ΤΕΡΝΑAbraham Mizan | LinkedIn στο έργο της Πτολεμαΐδας V.

Απρόθυμη να υλοποιήσει το έργο ήταν, σύμφωνα με τον κ. Κουκουλόπουλο, και η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή. Σε κάθε περίπτωση, ότι το ζήτημα της Πτολεμαΐδας V αποτέλεσε μήλον της έριδος για την ενεργειακή στρατηγική μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων, την εποχή Σιούφα-Χατζηδάκη, αποτυπώνεται ίσως καλύτερα σε ένα περιστατικό που έλαβε χώρα αρκετά χρόνια μετά: στη δημόσια διένεξη που είχε το 2014 ο κ. Κουκουλόπουλος με τον συνδικαλιστή της ΔΑΚΕ ΔΕΗ, Παντελή Καραλευθέρη, ο οποίος εκείνη τη χρονιά κατέβαινε ως υποψήφιος ευρωβουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία. Η μομφή του κ. Κουκουλόπουλου κατά του κ. Καραλευθέρη ακούγεται παράξενη μακριά από την Κοζάνη και την Πτολεμαΐδα, όμως στο τοπικό ιδίωμα αποτελεί ύψιστο ανάθεμα: «κατέβηκες υποψήφιος με το κόμμα που δεν ήθελε την Πτολεμαΐδα V». Η κατηγορία δεν αφορούσε τις πράξεις του ίδιου του κ. Καραλευθέρη ή της συνδικαλιστικής παράταξής του, η οποία είχε ταχθεί στο πλαίσιο της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ υπέρ της δημιουργίας της Πτολεμαΐδας V, αλλά την τότε κυβερνώσα Νέα Δημοκρατία που, όπως λέει σήμερα, «την είχε βάλει στα συρτάρια» προς χάρη των άλλων σχεδίων που ήταν υπό συζήτηση εκείνη την εποχή.

Ο κ. Κουκουλόπουλος εργάστηκε ως μηχανικός στη ΔΕΗ από το 1985 μέχρι το 1990 και από τη λήξη των πολιτικών του καθηκόντων το 2015 μέχρι σήμερα. Παράλληλα, ως δήμαρχος και βουλευτής Κοζάνης, λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα της περιοχής, ήταν σε συχνή επικοινωνία με τα στελέχη της. Το 2007, καταμεσής των συζητήσεων για τη νέα μονάδα, ο πρόεδρος της ΔΕΗ Τάκης Αθανασόπουλος τον προειδοποίησε, λέει ο ίδιος, μαζί με το τοπικό «κίνημα» του οποίου ηγούνταν, ότι «υπάρχουν σύννεφα στο μέλλον του λιγνίτη». Η απάντηση του κ. Κουκουλόπουλου ήταν ότι η Πτολεμαΐδα V αποτελεί «κεντρική διεκδίκηση της τοπικής κοινωνίας».

Πανό της ΔΕΗ για εργατικά ατυχήματα στον δρόμο για την Πτολεμαΐδα V.

Οι συζητήσεις που είχαν ανοίξει επί της δημαρχίας του στόχευαν στην πραγματικότητα σε ευρύτερα ζητήματα, των οποίων η κατασκευή της νέας μονάδας ήταν η αιχμή. Από την πρώτη εκλογική αναμέτρηση στην τοπική αυτοδιοίκηση που είχε κερδίσει το 1990, ο κ. Κουκουλόπουλος είχε βρεθεί μπροστά σε συζητήσεις που απουσίαζαν στην υπόλοιπη Ελλάδα. Η έλευση της μεταλιγνιτικής περιόδου θεωρούνταν ήδη μάλλον δεδομένη, πράγμα που αποτυπώνεται και στην αυτόνομη συμμετοχή της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης στις δημοτικές εκλογές του 1990 και του 1994, όπου απέσπασε τα διόλου ευκαταφρόνητα ποσοστά του 7,92% και του 8,07%, τελείως αναντίστοιχα του εκλογικού αποτυπώματος των οικολογικών παρατάξεων εκείνη την εποχή. Η στρατηγική την οποία ξεκίνησε να διαμορφώνει από τότε και κλιμάκωσε κατά τη δεκαετία του 2000 η παράταξη του κ. Κουκουλόπουλου αφορούσε, όπως μας λέει και ο ίδιος, τα ανταποδοτικά οφέλη από τη λιγνιτική παραγωγή για την τοπική κοινωνία, πολλά από τα οποία ήρθαν, είτε τυπικά, όπως έγινε με τη θέσπιση του ανταποδοτικού τέλους λιγνίτη προς όφελος των περιοχών, ή άτυπα, όπως έγινε με το πρόγραμμα Τηλεθέρμανσης της Πτολεμαΐδας, που χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα ένα μικρό κομμάτι της καύσης λιγνίτη για τη θέρμανση της περιοχής και στο οποίο έχει προβλεφθεί και η συμμετοχή της νέας μονάδας.

Από το 2000 και μετά ξεκίνησαν να τον απασχολούν θέματα όπως η ανταγωνιστικότητα της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής, τι θα γίνει με τα λιγνιτωρυχεία αν και όταν εγκαταλειφθούν, αλλά και πώς θα διατηρήσει η περιοχή «το ενεργειακό της brand». Το σχέδιο στο οποίο κατέληξαν ο κ. Κουκουλόπουλος και οι συνομιλητές του εν όψει της επικείμενης απόσυρσης παλαιών μονάδων και το οποίο συζητούσαν με την ηγεσία της ΔΕΗ ήταν η μετάβαση σε λιγνιτικές μονάδες χαμηλότερης συνολικής ισχύος, οι οποίες με τη βοήθεια πιο σύγχρονων τεχνολογιών, θα παρήγαγαν ίδιες ποσότητες ρεύματος, καίγοντας μικρότερες ποσότητες λιγνίτη. Το πλάνο θα είχε ορίζοντα δεκαετίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η επιμήκυνση της ζωής των λιγνιτικών κοιτασμάτων. Το σχέδιο θα συμπληρωνόταν από πρωτοβουλίες όπως η βραχύβια σύμπραξη τοπικών φορέων «Ενεργόπολις»«ΕΝΕΡΓΟΠΟΛΙΣ» – 1η Συνάντηση Συνεργασίας του Εταιρικού Σχήματος στο Δημαρχείο Κοζάνης | Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ, η οποία θα τόνωνε τον ενεργειακό χαρακτήρα της περιοχής στη νέα εποχή, μέσα από αναπτυξιακά έργα πράσινης κατεύθυνσης.

Η Πτολεμαΐδα V ήταν απολύτως συμβατή με αυτό το σχέδιο: η απόδοσή της, δηλαδή η ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγει με την καύση ενός τόνου λιγνίτη είναι περίπου μιάμιση φορά μεγαλύτερη από αυτή των παλαιών μονάδων. Το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών λειτουργούσε ήδη, όμως η διαθεσιμότητα των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ήταν ακόμα μεγάλη και δωρεάν δικαιώματα εξακολουθούσαν να διατίθενται σε όλες τις χώρες της ΕΕ – μια κατάσταση που θα άλλαζε την επόμενη δεκαετία. «Θέμα δικαιωμάτων δεν έθετε ακόμα κανείς το 2007» λέει ο κ. Κουκουλόπουλος.

Στις 20 Αυγούστου του 2008, έξι μήνες προτού ο Κωστής Χατζηδάκης βάλει οριστικά ταφόπλακα στα σενάρια για πυρηνικό εργοστάσιο και μονάδες λιθάνθρακα, η ΔΕΗ αποφάσισε την μετεγκατάσταση του χωριού της Ποντοκώμης, η οποία θα άνοιγε τον χώρο για την επέκταση του ορυχείου στο κοίτασμα λιγνίτη που θα τροφοδοτούσε τη νέα μονάδα. Ήταν μια σιωπηρή επικύρωση της επικείμενης κατασκευής της, οι διαδικασίες για την οποία θα ξεκινούσαν με την πολιτική αλλαγή του 2009.

Αποκατεστημένος χώρος ορυχείου, με οπωροφόρες καλλιέργειες της ΔΕΗ πλησίον της Πτολεμαΐδας V.

Παράλληλα με τη διαδικασία της μετεγκατάστασης, οι διαβουλεύσεις εντός της ΔΕΗ για τη νέα μονάδα ήταν ήδη πυρετώδεις. Ο πρώην γραμματέας του συλλόγου διπλωματούχων μηχανικών της ΔΕΗ, Ξενοφών Μιχαηλίδης, είχε εντοπίσει μία τεχνολογία της γαλλικής Alstom που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην Πτολεμαΐδα V. Πολύ πριν προκηρυχθεί ο διαγωνισμός τον οποίον θα κέρδιζε η ΤΕΡΝΑ με την Hitachi –και στον οποίον η Alstom θα συμμετείχε στην αντίπαλη προσφορά– προσέγγισε τον πρώην πρόεδρο του συλλόγου και στέλεχος της ΠΑΣΚΕ, Γιάννη Τσαρούχα, για να εισηγηθεί τη χρήση της. Η απάντηση που πήρε, μας λέει ο κ. Μιχαηλίδης, ήταν αρνητική επειδή «έχουμε ήδη βρει την Hitachi να το κάνει».

Πράσινη ανάπτυξη ή βαρβαρότητα

Η Τίνα Μπιρμπίλη ανέλαβε καθήκοντα υπουργού στις 7 Οκτωβρίου του 2009 και το χαρτοφυλάκιό της μετονομάστηκε σε Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Στις 12 Νοεμβρίου δέχθηκε την πρώτη επίσημη επίσκεψη συνδικαλιστών της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ, οι οποίοι μεταξύ άλλων ζήτησαν την κατασκευή της Πτολεμαΐδας V. Η συνάντηση φαίνεται να έγινε σε φιλικό κλίμα, το οποίο δεν ήταν καθόλου ενδεικτικό των σχέσεων που θα διατηρούσαν μεταξύ τους για το επόμενο διάστημα, ιδίως από τον Ιούνιο του 2010 και μετά, όταν η Τίνα Μπιρμπίλη μαζί με τον Αρθούρο Ζερβό ανακοίνωσαν το κλείσιμο της λιγνιτικής μονάδας Πτολεμαΐδα Ι, ηλικίας 51 ετών, αλλά και το συνολικό πρόγραμμα απόσυρσης των παλαιών μονάδων μαζί με μια αφηρημένη δέσμευση για την κατασκευή της Πτολεμαΐδας V.

Συνδικαλιστές της ΔΕΗ εξαπολύουν φραστικές επιθέσεις κατά της ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, στο 34ο Έκτακτο Απολογιστικό Συνέδριο της ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ τον Οκτώβριο του 2010. [Γιάννης Παναγόπουλος/Eurokinissi]

Η σχεδόν ταυτόχρονη είσοδος στο μνημόνιο έφερε μαζί και την απαίτηση των δανειστών για πληρέστερη συμμόρφωση της Ελλάδας με την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και μία από τις ιδέες που έθεσαν επί τάπητος οι δανειστές ήταν η πώληση του 40% των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ. Τον Νοέμβριο του 2010, η ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ πραγματοποίησε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το ΥΠΕΚΑ εν ώρα συνάντησης της υπουργού με τους δανειστές με σαφή θέση κατά της εισόδου των ιδιωτών στη λιγνιτική παραγωγή. Λίγες ημέρες αργότερα, ξεκίνησε η μεγάλη διένεξη της Τίνας Μπιρμπίλη με τη ΓΕΝΟΠ στη βάση ενός δανείου €500.000 που είχε χορηγηθεί από τη ΔΕΗ στο συνδικάτο. Η υπουργός ζήτησε από τον Αρθούρο Ζερβό τα στοιχεία για όλες τις χρηματοδοτήσεις που είχε λάβει το συνδικάτο από την εταιρεία, συνολικού ύψους 27 εκ. ευρώ. Τα στοιχεία αυτά διαβίβασε στην εισαγγελία την άνοιξη του 2011, ανοίγοντας έτσι μια πολύκροτη δίκη η οποία έληξε τον Μάιο του 2018 με 51 αθωώσεις και 7 καταδίκες συνδικαλιστών για το αδίκημα της απάτης.

«Η Τίνα δεν έκανε προσωπική πολιτική στα ζητήματα αυτά, ακολουθούσε τη γραμμή της κυβέρνησης» μας λέει σήμερα ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, που τη διαδέχθηκε στην ηγεσία του υπουργείου τον Ιούνιο του 2011, τρεις μήνες μετά την αποστολή του πορίσματος στην εισαγγελία. Η κ. Μπιρμπίλη είναι σήμερα εκτελεστική γραμματέας της Ozone Secretariat των Ηνωμένων Εθνών, δηλαδή της υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για την τήρηση των διεθνών συμφωνιών για την προστασία του όζοντος, που εδρεύει στο Ναϊρόμπι. Στην επικοινωνία μας με το γραφείο της λάβαμε την απάντηση ότι τα στελέχη του ΟΗΕ «δεν ενθαρρύνονται να δίνουν συνεντεύξεις σχετικά με προηγούμενα αξιώματα ή ρόλους».

Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου πριν την τελετή παράδοσης-παραλαβής του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας από την Τίνα Μπιρμπίλη, 17 Ιουνίου 2011. [Βάιος Χασιαλής/Eurokinissi]

Ο διαγωνισμός για την κατασκευή της Πτολεμαΐδας V διεξήχθη τον Νοέμβριο του 2011, επί των ημερών του κ. Παπακωνσταντίνου. Ακολούθησαν η συμβολαιοποίηση του έργου, η έκδοση της περιβαλλοντικής άδειας και η εξεύρεση της χρηματοδότησης από τη γερμανική αναπτυξιακή τράπεζα KFW. Δύο ήταν οι προτάσεις που κατατέθηκαν στον διαγωνισμό για τη νέα μονάδα· μειοδότησεΗ χαμηλότερη προσφορά για την Πτολεμαΐδα | Η Καθημερινή με €1,4 δισ. η κοινοπραξία της ΤΕΡΝΑ του Γιώργου Περιστέρη με την ιαπωνική Hitachi, έναντι μιας απρόσμενης κοινοπραξίας των πάλαι ποτέ ανταγωνιζόμενων ομίλων Μυτιληναίου και Κοπελούζου υπό την ομπρέλα της γαλλικής Alstom.

«Είχαμε βάλει την πράσινη ανάπτυξη ως στόχο, αλλά είχαμε στο μυαλό μας και ότι στη χώρα υπάρχει εξάρτηση από τον λιγνίτη, ότι υπάρχει μια ολόκληρη περιοχή της Ελλάδας στην οποία ο λιγνίτης έχει μεγάλο βάρος ως προς το ΑΕΠ και τις θέσεις εργασίας, καθώς επίσης και τη στρατηγική σημασία του να έχει κανείς εναλλακτικές πηγές ενέργειας» λέει ο κ. Παπακωνσταντίνου. «Δεν μπορεί να αφήσει κανείς απ’ έξω τον λιγνίτη. Κι αυτό είναι που οδηγεί τότε τη θέση μας γύρω από την Πτολεμαΐδα V».

Στην υπογραφή της σύμβασης από την ΤΕΡΝΑ και τη Hitachi, περίπου δύο χρόνια αργότερα, τα ΜΜΕ έπαιξαν τον δικό τους ρόλο: ορισμένα δημοσιεύματα επισήμαναν τη συμμετοχή γερμανικών εταιρειών στο ευρωπαϊκό τμήμα της Hitachi, επιχειρώντας να συνδέσουν την υπογραφή της σύμβασης με την επίσκεψη της Άνγκελα Μέρκελ στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2012. ΆλλαΟσμή σκανδάλου από την εσπευσμένη υπογραφή της σύμβασης ΔΕΗ- ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ | Πρώτο Θέμα σκιαγραφούσαν διαδρομές που συνέδεαν τον Γιώργο Περιστέρη με τη διοίκηση της ΔΕΗ, του ΥΠΕΚΑ, αλλά και του ΠΑΣΟΚ, επί της διακυβέρνησης του οποίου προκηρύχθηκε ο διαγωνισμός. Άσχετα με την ακρίβειά τους, τα δημοσιεύματα είχαν το αντικειμενικό αποτέλεσμα να διαταχθεί έρευνα από την εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Η έρευνα πυροδότησε νέο κύκλο εντάσεων, με το σωματείο «Σπάρτακος» να απευθύνει ανοιχτή επιστολήΔΕΗ: Πιθανή ΓΣ για Πτολεμαΐδα 5 | Euro2Day προς τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά στην οποία έκανε λόγο για «”επιχειρηματικά συμφέροντα” – αυτά που χρόνια τώρα ταλανίζουν την αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας οδηγώντας την στα σημερινά αδιέξοδα», τα οποία «επιδιώκουν διακαώς (με μεθοδικότητα και συστηματικότητα) ακόμα και την ύστατη αυτή ώρα που βρισκόμαστε μία ανάσα από τη υπογραφή της σύμβασης, να παρεμποδίσουν την πραγματοποίηση της μεγαλύτερης Επένδυσης που έγινε ποτέ στον Ενεργειακό Τομέα». Την υπογραφή της σύμβασης στις 9 Μαρτίου 2013 θα ακολουθήσει ένας νέος κύκλος δημοσιευμάτωνΟι «αθώες περιστέρες» της ΔΕΗ | Πρώτο Θέμα, αντίστοιχος με τον πρώτο, που θέτουν το ερώτημα πώς γίνεται να υπεγράφη η σύμβαση της ΔΕΗ με την ΤΕΡΝΑ και τη Hitachi ενόσω η εισαγγελική έρευνα βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη – παρότι ήταν εκείνα τα ίδια που την πυροδότησαν.

Της Αριστεράς, των κινημάτων και της οικολογίας

Λίγους μήνες μετά την υπογραφή, η WWF σε έκθεσή τηςΠτολεμαΐδα 5 και Μελίτη 2: Έκθεση οικονομικής βιωσιμότητας των νέων λιγνιτικών μονάδων | WWF Κείμενο Πολιτικής 2013 κατέθεσε για πρώτη φορά τον προβληματισμό ότι η Πτολεμαΐδα V, πέραν του να διαιωνίζει την ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη, μπορεί και να μην είναι οικονομικά βιώσιμη. Το τέλος των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπώνTransitional free allocation to electricity generators | European Commission και του μεριδίου της Ελλάδας σε αυτά βρήκε τη χώρα ηττημένη. Οι τριγμοί της κυβέρνησης Σαμαρά άρχισαν να εντείνονται, η αξιωματική αντιπολίτευση, ωστόσο, παρά τις οικολογικές ιδέες που την χαρακτήριζαν και παρά τις ολοένα αυξανόμενες τότε πιθανότητες να κληθεί να τις εφαρμόσει ως κυβερνητική πολιτική, τηρεί επαμφοτερίζουσα στάση. Από τη μία, στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2014 ο ΣΥΡΙΖΑ δίνει τη στήριξή του στον Λευτέρη Ιωαννίδη, μέλος της Οικολογικής Κίνησης Κοζάνης, που διεκδικεί και κερδίζει τον δήμο. Από την άλλη, ήδη από τα τέλη του 2012, ο Αλέξης Τσίπρας έχει δημιουργήσει εσωκομματικό ζήτημα, αποκλίνοντας από την επίσημη γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ για σταδιακή απεξάρτηση από την εκμετάλλευση λιγνιτικών κοιτασμάτων, με δηλώσεις από το βήμα της ΔΕΘΟμιλία του προέδρου της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, Αλέξη Τσίπρα, στη ΔΕΘ, 15/9/2012 | Συνασπισμός της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας ότι δεν μπορεί να εγκαταλειφθεί ο λιγνίτης.

Την εξήγηση για τις παλινωδίες του αρχηγού της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης και μετέπειτα πρωθυπουργού ως την έναρξη των εργασιών για την Πτολεμαΐδα V, δίνει λιτά σήμερα ο πρώην υπουργός Ενέργειας της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, Παναγιώτης Λαφαζάνης: «Ήταν οι προεκλογικές ανάγκες και η άγρα ψήφων» μας λέει.

Επίσκεψη του υπουργού Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Παναγιώτη Λαφαζάνη σε μονάδες της ΔΕΗ στην Κοζάνη την Τρίτη 24 Μαρτίου 2015. [Eurokinissi]

Μπορεί ο συνολικός πολιτικός προσανατολισμός της κυβέρνησης Τσίπρα να άλλαξε από το καλοκαίρι του 2015, όμως η θητεία του κ. Λαφαζάνη υπήρξε καθοριστική τόσο για την κατασκευή της Πτολεμαΐδας V όσο και για τα δεσμευτικά αποτελέσματα που θα είχε αυτή για τη ΔΕΗ και τη Δυτική Μακεδονία. Επί των ημερών του στο υπουργείο και με προσωπική του παρέμβαση, ύστερα από επίσκεψη στην περιοχή της Κοζάνης και της Πτολεμαΐδας, λύθηκε το θέμα της άδειας δόμησης και ξεκίνησαν οι εργασίες για τη νέα μονάδα, όχι όμως προτού επιχειρήσει να επαναδιαπραγματευτεί το κόστος της νέας μονάδας με τους αναδόχους του έργου.

Στις τρεις συναντήσεις που είχε στο υπουργείο με εκπροσώπους των εταιρειών, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης ζήτησε τη μείωση του κόστους, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο ακύρωσης του έργου. «Αυτοί έδειχναν μια σκληρότητα: “Κάναμε το καλύτερο δυνατό, υπάρχει η σύμβαση κι αυτή η σύμβαση δεν μπορεί να αλλάξει”» υποστηρίζει. «Θεωρούσαν πως ό,τι άλλο θα έκαναν πέρα απ’ αυτήν θα ήταν επιζήμιο, ακόμα και μπροστά στην προοπτική ακύρωσης της κατασκευής της μονάδας». Οι εταιρείες παρέμεναν αμετάπειστες. «Έλεγαν: “Κάναμε την καλύτερη προσφορά και είναι θέμα αρχής για εμάς να μην αναθεωρούμε τις συμβάσεις που έχουμε υπογράψει”. Κι εκεί έληξε άδοξα η υπόθεση» λέει ο κ. Λαφαζάνης.

Η προοπτική ακύρωσης του έργου αποτελούσε έναν αδύναμο μοχλό πίεσης. «Μία ακύρωση του έργου θα δημιουργούσε και σ’ εμάς πρόβλημα» μας λέει ο πρώην υπουργός Ενέργειας της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. «Θα χρειαζόταν επανασχεδιασμός όλου του συστήματος. Το σύστημα είχε σχεδιαστεί με την προοπτική ότι θα εισερχόταν αυτή η μονάδα. Αν πήγαινες απ’ την αρχή, να κάνεις νέο διαγωνισμό για νέα μονάδα, θα ήταν τα πράγματα πολύ σκληρά». Το ίδιο συνέβαινε και με τις άδειες δόμησης: «Όλοι [οι προκάτοχοί του] θετικοί ήταν, δεν ξέρω γιατί δεν έβγαζαν τις άδειες. Αν δεν έβγαιναν τότε όμως, το έργο θα πήγαινε χαμένο κι αυτό θα είχε συνέπειες».

«Απ’ την πλευρά της ΔΕΗ, εγώ δεν είχα κανένα σχέδιο που να έδινε μια εναλλακτική δυνατότητα» λέει ο κ. Λαφαζάνης. «Μπορεί να υπήρχαν κι άλλες επιλογές, τις οποίες όμως δεν βλέπω τόσο άμεσες. Θα τις έβλεπα σε έναν ευρύτερο σχεδιασμό, ο οποίος όμως θέλει χρόνο και γνώση. Εγώ ήμουν πνιγμένος μέσα σ’ ένα εξάμηνο σε ένα κάρο προβλήματα που δεν προλάβαινες να κάτσεις να σχεδιάσεις. Έπρεπε να κάνεις γρήγορες κινήσεις και ό,τι προλάβεις να περισώσεις».

Η απουσία εναλλακτικού σχεδίου εξηγείται και από τις εντάσεις που προκαλούσε κάθε ένσταση απέναντι στην Πτολεμαΐδα V. Τις μέρες που ο κ. Λαφαζάνης ως υπουργός Ενέργειας βρισκόταν στην Πτολεμαΐδα, προκειμένου να συζητήσει με τους εργαζόμενους της ΔΕΗ για τη νέα μονάδα, ο βουλευτής των ΑΝΕΛ Νίκος Νικολόπουλος κατέθετε ερώτηση στη Βουλή για την Πτολεμαΐδα V την οποία χαρακτήριζε «άκρως ρυπογόνα και κοστοβόρα», ενώ έκανε αναφορά στη «γερμανικών συμφερόντων KfW» και σε «στελέχη της ΔΕΗ, περιέργως “κολλημένα” στον λιγνίτη», καλώντας εν τέλει τον αρμόδιο υπουργό να μην υποστηρίξει την κατασκευή της. Η ερώτηση πυροδότησε την οργισμένη αντίδραση στελεχών των ΑΝΕΛ που του θύμισαν ότι «ο λιγνίτης είναι το εθνικό μας καύσιμο» και τον ανάγκασαν να αποσύρει την ερώτηση και να προχωρήσει σε δημόσια απολογίαΗ επίσημη τοποθέτηση του Ν. Νικολόπουλου για το θέμα της μονάδας «Πτολεμαΐδα 5» | Kozanilife.gr γι’ αυτήν.

Εξωτερική όψη του παλιού ΑΗΣ Πτολεμαΐδας.

Με αντίστοιχο προβληματισμό επανήλθαν την επόμενη χρονιά τέσσερις βουλευτές του Ποταμιού, απευθύνοντας ερώτημαΕρώτηση υπ’ αριθμόν 6361, με θέμα: «Οικονομική βιωσιμότητα της λιγνιτικής μονάδας της ΔΕΗ ‘Πτολεμαΐδα V’» προς τον τότε υπουργό Ενέργειας Πάνο Σκουρλέτη σχετικά με την οικονομική βιωσιμότητα της Πτολεμαΐδας V. Στην απάντησήΑπάντηση στην ερώτηση με αριθμό πρωτ. 6361/22-6-2016 του, ο Πάνος Σκουρλέτης καταλήγει ότι «βασικός πυλώνας της ενεργειακής στρατηγικής του ΥΠΕΝ είναι η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί το γεγονός ότι το εγχώριο καύσιμο (λιγνίτης) συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή, πέρα των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται στον τομέα εξόρυξής του».

Τη στιγμή που μπαίνει η πρώτη μπουλντόζα στο εργοτάξιο της Πτολεμαΐδας V, αγνοούνται τα σημάδια ετών που συνηγορούν στην άποψη ότι η κατασκευή της αποτελεί ένα λάθος. Ήδη από το 2010, η Οικολογική Κίνηση Κοζάνης είχε προβλέψειΗ έξοδος από το τούνελ της βρόμικης ενέργειας απαιτεί συγκρούσεις κι όχι συνθήματα | Οικολόγοι Πράσινοι επιτυχώς ότι «αν εμείς δεν σχεδιάσουμε το μεγάλο άλμα από τη βρόμικη στην πράσινη ενέργεια, θα μας υποχρεώσουν να το κάνουμε τα βαρύτατα πρόστιμα και οι νέες αυστηρές ευρωπαϊκές οδηγίες. Και τότε θα παρακαλούμε πάλι για νέες εξαιρέσεις και παρατάσεις, αγοράζοντας χρόνο, διογκώνοντας τα “περιβαλλοντικά spreads” και μεταθέτοντας τα χρέη –όπως και στην οικονομία– στους επόμενους». Όπως τελικά έγινε.

Το αδιέξοδο

Οι κοκκινόλευκες ρίγες που κοσμούν τη μονάδα ψύξης της Πτολεμαΐδας V φαίνονται από πολύ μακριά. Το δε εργοτάξιο φυλάσσεται πολύ πιο καλά από τους υπόλοιπους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς της ΔΕΗ στην περιοχή. Εντός του απασχολούνται 1.700 άτομα, μέρος των οποίων εργάζεται για τις 93 τοπικές εταιρείες που έχουν αναλάβει εργολαβικά τμήματα του έργου. Η κατασκευή του, όπως και η χρηματοδότησή του, έχουν πλέον αμφότερες περάσει τη μέση της διαδρομής και η μονάδα προβλέπεται να μπει σε λειτουργία το 2020. Θα παράγει 660 mW ηλεκτρικής ενέργειας και 150 mW για την τηλεθέρμανση της περιοχής. Ο υψηλός βαθμός απόδοσης στα 41,5% (το ποσοστό της εισερχόμενης θερμικής ενέργειας που μετατρέπεται σε ηλεκτρική) θα περιορίσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ενώ τα φίλτρα της θα μειώσουν το θείο, το άζωτο και την τέφρα που πλήττουν την περιοχή. Θα καίει λιγνίτη, «το εθνικό μας καύσιμο», διασφαλίζοντας έτσι έστω και μερικώς την αυτονομία από τα εισαγόμενα καύσιμα και τη σταθερότητα απέναντι στην αβεβαιότητα που ακόμη συνοδεύει τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Είναι κατά πολύ καλύτερη από τις υπάρχουσες λιγνιτικές μονάδες· όμως εν έτει 2019, αυτό δεν την καθιστά πια πλεονέκτημα στην ενεργειακή στρατηγική της ΔΕΗ και της χώρας.

Η Πτολεμαΐδα V όπως φαίνεται από το εγκαταλελειμμένο χωριό της Μαυροπηγής, που μετεγκαταστάθηκε για να διευρυνθεί το ορυχείο.

«Όταν πάρθηκαν οι αποφάσεις για την Πτολεμαΐδα V, δεν ήταν γνωστό ότι θα έρθει η κρίση» μας λέει ο καθηγητής του ΕΜΠ Κώστας Μαθιουδάκης, ο οποίος ως γενικός γραμματέας ενέργειας πέντε διαδοχικών υπουργών Ενέργειας, από το 2009 έως το 2015, έζησε από πρώτο χέρι τις επιπτώσεις του 2010 στον ενεργειακό σχεδιασμό. Οι εκθέσεις του Συμβουλίου Εθνικού Ενεργειακού Σχεδιασμού και της ΔΕΗ που άνοιξαν τις συζητήσεις για τη διεύρυνση του ενεργειακού χάρτη από το 2007 προέβλεπαν την αναπτυσσόμενη πορεία της ελληνικής οικονομίας που θα αύξανε τις ανάγκες σε ρεύμα· αντ’ αυτού ήρθε μια απότομη κατακρήμνιση της ζήτησης ρεύματος η οποία ανέτρεψε κάθε σχεδιασμό, είτε αφορούσε τον λιγνίτη, το φυσικό αέριο ή τις ΑΠΕ. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα, δεν θεωρεί ότι η κατασκευή της νέας μονάδας αποτελεί λάθος: «Συζητάμε συχνά για την Πτολεμαΐδα V σκεπτόμενοι ότι όλα θα είναι πάντα μια χαρά. Έχουμε όμως ζήσει κρίσεις π.χ. μέσα στο καταχείμωνο, που ο κόσμος δεν είχε να ζεσταθεί και δεν είχαμε φυσικό αέριο».

Η Πτολεμαΐδα V θα μπει στο σύστημα ως μονάδα βάσης. Θα βρίσκεται δηλαδή σε αδιάκοπη λειτουργία και θα συμμετέχει καθημερινά στον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό. Θα εκπληρώσει τον αρχικό στόχο της να αντικαταστήσει έστω και μερικώς τις παλαιές λιγνιτικές μονάδες που αποσύρονται. Όμως η άνοδος του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη (βλ. το Α’ μέροςΗ κλιματική αλλαγή και το αδιέξοδο του ελληνικού λιγνίτη της έρευνας) καθιστά απίθανη την απόσβεση του έργου από τη ΔΕΗ, η οποία σημειώνει μεγάλα οικονομικά προβλήματα και βρίσκεται σε πτωτική πορεία, επιβεβλημένη από τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιδιώξει την απώλεια της δεσπόζουσας θέσης που κατέχει στην αγορά ενέργειας.

Πολλές είναι οι ενστάσεις για το τι θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά. Κι ενώ στην απάντηση που έδωσε στο Ποτάμι το 2016 ο επικεφαλής της ΔΕΗ Μανόλης Παναγιωτάκης ισχυριζόταν ότι η αξιολόγηση της οικονομικής βιωσιμότητας της μονάδας προνόησε ώστε να υπολογίσει άνοδο του κόστους των δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε 20 ευρώ/τόνο το 2020 και 30 ευρώ/τόνο το 2030, το ενδεχόμενο να φτάσει το κόστος των δικαιωμάτων τα 25 ευρώ/τόνο από το 2019 δεν είχε προβλεφθεί.

Ο Μανώλης Παναγιωτάκης (Α) εξελέγη πρόεδρος της ΔΕΗ την 1η Απριλίου 2015 και αντικαταστάθηκε από τον Γιώργο Στάσση τον Ιούλιο του 2019. Εδώ κατά την εκλογή του νέου προέδρου, 22 Αυγούστου 2019. [Χρήστος Μπόνης/Eurokinissi]

Τα μαθηματικά για τη νέα μονάδα δεν είναι ευοίωνα. Οι υπολογισμοί που έχει κάνει ο αναλυτής της οργάνωσης Green TankThe Green Tank, Νίκος Μάντζαρης, δείχνουν ότι ακόμα και οι προσπάθειες για τη διεκδίκηση των Αποδεικτικών Διαθεσιμότητας Ισχύος (την αμοιβή που εισπράττουν οι παραγωγοί ηλεκτρισμού για τη διατήρηση των μονάδων τους σε ετοιμότητα), ελάχιστα θα βελτίωναν τα οικονομικά της Πτολεμαΐδας V. Πέραν του ότι ούτως ή άλλως θα καταργούνταν το 2025, τα €42 εκατ. των ΑΔΙ ετησίως, τα οποία ενδεχομένως να δικαιούνταν η νέα μονάδα αν συμφωνούσε η Κομισιόν, ωχριούν μπροστά στα €108-123 εκατ. που θα κοστίζουν τα δικαιώματα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Την άποψή του ότι η νέα μονάδα δεν θα είναι βιώσιμη εξέφρασε στην πρόσφατη απολογία του στο δικαστήριο για την εμπλοκή με τον Στέργιο Νέζη και ο Ευάγγελος Μυτιληναίος. Ο πάλαι ποτέ διεκδικητής του έργου της Πτολεμαΐδας V, σύμφωνα με προηγούμενο ρεπορτάζ του inside storyΤι είπαν στις απολογίες τους οι Στ. Νέζης και Ευ. Μυτιληναίος «έκανε κριτική για την απόφαση της ΔΕΗ το 2014 να προχωρήσει σε μία μεγάλη επένδυση ύψους €1,5 δισ. για λιγνιτική παραγωγή, όταν το κόστος των ρύπων ήταν 3-4 ευρώ ο τόνος», που σημαίνει, όπως είπε, «ότι το εργοστάσιο που είναι να τεθεί σε λειτουργία το 2022, μπορεί να μην λειτουργήσει ποτέ». Αντιπαρέβαλε, δε, το υπέρογκο κόστος της μονάδας με την κατασκευή της μονάδας φυσικού αερίου που ανέλαβε η εταιρεία του, ΜΕΤΚΑ, για λογαριασμό της ΔΕΗ, ίδιας ισχύος και υποπολλαπλάσιου κόστους (400 εκ. ευρώ). Ωστόσο, μπορεί το φυσικό αέριο να αποτελεί μια προσωρινή εναλλακτική στον λιγνίτη, αλλά οι υπερασπιστές του φαίνεται να ξεχνούν ότι αποτελεί και το ίδιο ορυκτό καύσιμο, οι μονάδες του εκπέμπουν κι αυτές διοξείδιο του άνθρακα και σε κάθε περίπτωση οφείλουν κι αυτές να σταματήσουν τη λειτουργία τους μέχρι το 2050.

Προκειμένου να αποκτήσουμε όσο το δυνατόν πιο ακριβή εικόνα για το αν το έργο της Πτολεμαΐδας V έχει τη δυνατότητα να είναι βιώσιμο, η ερευνητική μας ομάδα συνέλεξε όλα τα απαραίτητα στοιχεία και πραγματοποίησε ανάλυση χρηματοροών. Σε αυτήν την ανάλυση αποφασίσαμε να εξετάσουμε τις καλύτερες –τις ιδανικές, θα έλεγε κανείς– συνθήκες εξέλιξης της επένδυσης. Το σκεπτικό μας είναι απλό: αν σε ιδανικές συνθήκες, που προφανώς είναι πολύ πιο ευνοϊκές από αυτές που ισχύουν, η επένδυση αποδεικνύεται μη βιώσιμη, τότε είναι απολύτως απίθανο να είναι βιώσιμη σε συνθήκες πραγματικές. Κάναμε τις εξής εξαιρετικά αισιόδοξες παραδοχές: Πρώτον, ότι η νέα μονάδα θα καταφέρει να πάρει τα ΑΔΙ και ότι θα τα διατηρήσει ως το 2049 (μολονότι γνωρίζουμε ότι από το 2026 πιθανότατα θα διακοπούν)· ότι θα περάσει και τα 30 χρόνια ζωής της με αδιάλειπτη παραγωγή, όπως περιγράφεται στη σύμβαση της ΔΕΗ (χωρίς, δηλαδή, απρογραμμάτιστες διακοπές ή άλλους λόγους μείωσης της παραγωγής)· ότι θα συμμετέχει στη χονδρική αγορά ενέργειας με υψηλή τιμή· και ότι το κόστος των δικαιωμάτων εκπομπών δεν θα αυξηθεί πάνω από τα 24,9 € ανά τόνοEuropean Emission Allowances (EUA) | European Energy Exchange AG στα οποία βρίσκεται σήμερα. Ακόμη, όμως, και με αυτές τις παραδοχές, που ούτε ο πιο αισιόδοξος αναλυτής δεν θα τολμούσε να θεωρήσει βάσιμες, η ανάλυσή μας αποδεικνύει ότι οι δείκτες Καθαρής Παρούσας ΑξίαςΚαθαρή Παρούσα Αξία (Net present value, NPV)… τι είναι, τι μετράει και πως μετριέται | bankingnews και IRRΕσωτερικός βαθμός απόδοσης που προσμετρούν τη βιωσιμότητα της επένδυσης βγαίνουν αρνητικοί. Επειδή οι συνθήκες στην πραγματικότητα θα είναι πολύ χειρότερες από αυτές που έχουμε προβλέψει στην ανάλυση, η πραγματική ζημία θα είναι πολύ μεγαλύτερη. Με τα σενάρια ανόδου της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 στα €50 ανά τόνο –που συζητούνται ήδη από το 2014– η ετήσια χρηματοροή για την Πτολεμαΐδα V βγαίνει καθαρά αρνητική, αφήνοντας εκτός πλαισίου οποιαδήποτε συζήτηση απόσβεσης της μονάδας, πολλώ δε μάλλον κερδοφορίας της.

Δείτε εδώΔείτε εδώ το πλήρες spreadsheet το πλήρες spreadsheet.

Η ανάλυση αυτή φυσικά αφορά το σήμερα. Ωστόσο, όπως έχουμε δείξει σε αυτό το κείμενο, η ανοδική τάση στην τιμή δικαιωμάτων εκπομπών είναι ορατή εδώ και τουλάχιστον την τελευταία εικοσαετία. Με αυτό το δεδομένο, μια αντίστοιχη ανάλυση θα έδειχνε το ανέφικτο της βιωσιμότητας της επένδυσης ήδη την περίοδο που αποφασίστηκε το έργο και πάντως σίγουρα τη στιγμή της έναρξης των εργασιών. Και το εύλογο ερώτημα είναι: κανένας από τους καθ’ ύλην αρμόδιους δεν θεώρησε απαραίτητο να την πραγματοποιήσει προτού δεσμεύσει €1,4 δισ. δημοσίου χρήματος σε ένα ζημιογόνο εγχείρημα;

«Από το 2010 μέχρι το 2019 έχουν αλλάξει πολλές παραδοχές», λέει σήμερα ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου. «Δεν είμαι σίγουρος αν ξεκινούσε κανείς σήμερα από την αρχή τι απόφαση θα έπαιρνε. Σίγουρα έχουμε μετακινηθεί όλοι μας στα ζητήματα αυτά». Ο ίδιος τοποθετεί εν γένει τις προσωπικές του απόψεις στο ενδιάμεσο των περιβαλλοντικών οργανώσεων και αυτές των ένθερμων υποστηρικτών του λιγνίτη, ισχυριζόμενος ότι φαινόμενα όπως η ραγδαία αύξηση του κόστους των δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ή η μείωση του κόστους των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά, δεν είχαν διαφανεί.

«Το μόνο που μπορεί να πει κανείς σήμερα υπέρ της μονάδας, είναι ότι ο λιγνίτης έχει μια σταθερότητα τιμής που δεν έχει το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο. Και άρα εκεί κάνεις ένα είδος hedging έχοντας ένα εργοστάσιο παραγωγής με βάση τον λιγνίτη, σε περίπτωση μιας πολύ μεγάλης κρίσης, σε περίπτωση που έχεις μεγάλα προβλήματα με τις άλλες πηγές ενέργειας».

Εξωτερική όψη του παλιού ΑΗΣ Πτολεμαΐδας.

Το γεγονός ότι η απολύτως άστοχη εκτίμηση της βιωσιμότητας της Πτολεμαΐδας V έχει οδηγήσει σε πανικό φαίνεται από την αντίδραση της πολιτικής ηγεσίας. Μία από τις τελευταίες πράξεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν να θέσει προς ψήφιση στις 7 Ιουνίου τη δημιουργία ενός εγχώριου μηχανισμού που θα εξασφάλιζε τη δυνατότητα να πάρει τις επιδοτήσεις των ΑΔΙ για επαρκές διάστημα η νέα μονάδα. Έτσι, θεσπίστηκε μονομερώςΤο ΦΕΚ του νόμου 4618, με αριθμό 89/Α’/10-6-2019 ένας Μηχανισμός Επάρκειας Συστήματος χωρίς να αναμένεται η έγκριση (ή απόρριψη) του αιτήματος από την Επιτροπή Ανταγωνισμού της Κομισιόν για τη συμπερίληψη της νέας μονάδας στους δικαιούχους των ΑΔΙ. Ήταν μια πρώτη κίνηση για την πιθανότητα να μπορέσει να πάρει η μονάδα τη μοναδική επιδότηση που θα αντιστάθμιζε –έστω και ελάχιστα– το υπέρογκο οικονομικό κόστος της κατασκευής της και της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής.

Στην απάντησή του στα ερωτήματα που θέσαμε για τη συνέχεια του έργου και τη βιωσιμότητα της επένδυσης, το υπουργείο Ενέργειας δηλώνει ότι «η σταδιακή απεξάρτηση της ΔΕΗ από τον λιγνίτη αποτελεί βασική προτεραιότητα της νέας πολιτικής ηγεσίας». Σύμφωνα με την ίδια απάντηση, δεν έχουν ληφθεί ακόμα οι αποφάσεις για το αν θα διατηρηθεί ο Μηχανισμός Διαθεσιμότητας Ισχύος ή ακόμα και αν θα ολοκληρωθεί η κατασκευή της Πτολεμαΐδας V, καθώς η εξειδίκευση της πολιτικής θα γίνει από τη ΔΕΗ στο νέο business plan της επιχείρησης, το οποίο θα εκπονήσει η νέα διοίκηση.

Συνάντηση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη με το προεδρείο της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ, την Τετάρτη 17 Ιουλίου 2019. [Στέλιος Μίσινας/Eurokinissi]

Στη νέα διοίκηση της ΔΕΗ θέσαμε το εξής ερώτημα: η ανάλυση της ερευνητικής μας ομάδας δείχνει ότι ακόμη και στις ιδανικότερες συνθήκες, η επένδυση της Πτολεμαΐδας V προκύπτει μη βιώσιμη. Ποιο επενδυτικό σχέδιο δικαιολογεί συνεπώς την υλοποίηση αυτού του ζημιογόνου έργου; Απευθύναμε τα ερωτήματά μας στον πρόεδρο της ΔΕΗ Γιώργο Στάσση, αλλά δεν πήραμε απάντηση.

Το αμφίβολο μέλλον

Ο απερχόμενος δήμαρχος Κοζάνης, Λευτέρης Ιωαννίδης, θυμάται την εποχή που ενστάσεις απέναντι στην κατασκευή της νέας μονάδας προέβαλλαν μόνο οι οικολογικές οργανώσεις. «Έχουμε μια επένδυση που πλέον καταδεικνύεται απ’ όλους ως προβληματική» μας λέει. «Δεν ξέρω αν μπορεί να σταματήσει η κατασκευή της τώρα, αλλά σίγουρα πρέπει να αρχίσουμε να αναζητούμε εναλλακτικές λύσεις. Σίγουρα, στο τέλος του έργου, θα έχουμε δαπανήσει 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ σε ένα λάθος. Η ΔΕΗ πρέπει να δει σήμερα τι εναλλακτικές υπάρχουν».

Ο ίδιος έχει δεχθεί πολλάκις αυτά τα χρόνια τα πυρά των υπερμάχων της Πτολεμαΐδας V: η αντιπολίτευση στον δήμο, οι συνδικαλιστές της ΔΕΗ και ο απερχόμενος περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας έχουν όλοι προβεί σε δημόσιες τοποθετήσεις εναντίον του. Μία απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο δείχνει το εύρος αυτής της κριτικής: ακόμα και τον περασμένο Μάιο, στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας, ο κύριος αντίπαλός του για τη δημαρχία ανακάλεσε την επίσκεψη Λαφαζάνη στην Κοζάνη το 2015, κατά τη διάρκεια της οποίας ο απερχόμενος δήμαρχος ήταν ο μόνος που διαφοροποίησε τη θέση του από το κλίμα ομοψυχίας για την Πτολεμαΐδα V, καθώς «διατύπωσε αμφιβολίες για τη βιωσιμότητά της […] και επίσης την άποψη ότι δεν είναι εθνικά επωφελής». Ο νέος δήμαρχος Λάζαρος Μαλούτας, προεκλογικά τόνισε τη στράτευσή του επισκεπτόμενος το Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας όπου σχολίασε την απόσυρση των παλαιών μονάδων κάνοντας λόγο για ένα «εφιαλτικό μέλλον» που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί «ούτε κατ’ ελάχιστον με λύσεις τύπου “ταμείου δίκαιης μετάβασης” όπως διακινείται από τον κ. Ιωαννίδη».

Ο Λάζαρος Μαλούτας κατά την προηγούμενη θητεία του ως δήμαρχος Κοζάνης (2009-2014) με την κ. Μπιρμπίλη το 2011, σε εκδήλωση του υπουργείου της για την αναπτυξιακή πορεία της Δ. Μακεδονίας στον ενεργειακό τομέα. [Βασίλης Βερβερίδης/Eurokinissi]

Η «δίκαιη μετάβαση», ωστόσο, δηλαδή το πέρασμα μιας οικονομίας που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα σε ένα νέο, καθαρό μοντέλο ενεργειακής παραγωγής με τις μικρότερες δυνατές τριβές στις θέσεις εργασίας και τους κατοίκους, είναι ένα ζήτημα που θα απασχολήσει και τον ίδιο. Ως νέος δήμαρχος, ο κ. Μαλούτας, θα κληθεί να διαχειριστεί αυτός τη συμμετοχή της πόλης του στο πιλοτικό πρόγραμμα Coal PlatformCoal regions in transition | European Commission της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τη συνδρομή της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου η Κοζάνη αποτελεί μία από τις τέσσερις πιλοτικές περιφέρειες της Ευρώπης για τον σχεδιασμό ενός μοντέλου «δίκαιης μετάβασης» στη μεταλιγνιτική και μετανθρακική εποχή. Ο κ. Ιωαννίδης σημειώνει μια σειρά κινήσεων που στρέφονται προς αυτήν την κατεύθυνση: την ευρεία συμμετοχή τοπικών φορέων στην αντιπροσωπεία, τη δημιουργία του Δικτύου Ενεργειακών Δήμων, τη συνεργασία με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Αλλά ζητά επίσης να καταρτιστεί το χρονοδιάγραμμα εξόδου από τον λιγνίτη. «Δεν είμαι ούτε αισιόδοξος, ούτε απαισιόδοξος», λέει. «Ο βαθμός αισιοδοξίας θα εξαρτηθεί από την αποφασιστικότητα και τη βούληση σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Προφανώς νιώθω ότι βρισκόμαστε σε μία δύσκολη κατάσταση».

Παράλληλα με τη διαχείριση του Coal Platform, ο κ. Μαλούτας είναι κι αυτός που θα υποδεχθεί την έναρξη της λειτουργίας της Πτολεμαΐδας V, αν το σχέδιο προχωρήσει κανονικά. Το ξεκίνημα της λειτουργίας της θα σηματοδοτήσει και την αποτυχία της ΔΕΗ, του ελληνικού κράτους και εν μέρει της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να χαραχτεί εγκαίρως μια στρατηγική που θα μπορούσε να συμβιβάσει την ενεργειακή επάρκεια και αυτονομία της χώρας με τη στροφή στην καθαρή ενέργεια. Η Πτολεμαΐδα V είναι το πλέον αυθεντικό τέκνο της προσήλωσης του εγχώριου ενεργειακού σχεδιασμού στον λιγνίτη και πιθανότατα και η μεγαλύτερη αποτυχία του.

Τα αίτια της προσήλωσης στον λιγνίτη, η θέση του στον ενεργειακό σχεδιασμό εφεξής, και τα άλυτα προβλήματα που αφήνει πίσω η αποτυχία χάραξης βιώσιμης ενεργειακής στρατηγικής, θα εξηγηθούν στις προσεχείς δημοσιεύσεις της έρευνας.