Η σημερινή περίοδος είναι ιδιαίτερα κρίσιµη για την ενεργειακή αγορά πανευρωπαϊκά, αλλά και πολύ περισσότερο στον ελληνικό χώρο, καθώς βρισκόµαστε εν µέσω σηµαντικών µεταβολών που συντελούνται στον ενεργειακό τοµέα, όπως είναι η ψήφιση του νέου ευρωπαϊκού ενεργειακού πακέτου για την καθαρή ενέργεια, τον ηλεκτρισµό και την αντικατάσταση της οδηγίας 2009/72, η εφαρµογή των δοµικών µετασχηµατισµών της ενεργειακής αγοράς στη χώρα µας, όπως των νέων αγορών του
Μοντέλου Στόχου - Target Model, των ήδη θεσµοθετηµένων και δροµολογηµένων µεταρρυθµίσεων στην αγορά φυσικού αερίου, καθώς και των σηµαντικών µεταβολών στις ενεργειακές υποδοµές, κυρίως στις διασυνδέσεις των νησιών και στις νέες υποδοµές φυσικού αερίου.
Μοντέλου Στόχου - Target Model, των ήδη θεσµοθετηµένων και δροµολογηµένων µεταρρυθµίσεων στην αγορά φυσικού αερίου, καθώς και των σηµαντικών µεταβολών στις ενεργειακές υποδοµές, κυρίως στις διασυνδέσεις των νησιών και στις νέες υποδοµές φυσικού αερίου.
Είναι δε αλήθεια ότι στο επίπεδο της λιανικής αγοράς αντανακλώνται όλες οι µεταβολές που συµβαίνουν στον ενεργειακό τοµέα. Υπό το πρίσµα αυτό, η λιανική αγορά µοιάζει µε το Δέλτα του ποταµού: εκβάλλει και εναποθέτει ό,τι συναντά και συµβαίνει στα ανάντη.
Κλείσαµε ήδη την πρώτη ουσιαστικά δεκαετία πλήρους ανοίγµατος της λιανικής αγοράς ηλεκτρισµού, ενώ για το φυσικό αέριο διανύουµε µόλις το δεύτερο έτος πλήρους απελευθέρωσης.
Έχει λοιπόν ήδη καταγραφεί ένα µικρό ιστορικό στη λιανική που θα µας βοηθήσει να σχεδιάσουµε το µέλλον µας. Στην κρίσιµη αυτή καµπή για την ανάπτυξη των αγορών, θα πρέπει να διερωτηθούµε ποιος είναι ο πραγµατικός µας στόχος και ποιο δρόµο θέλουµε να ακολουθήσουµε. Γι’ αυτό θα πρέπει να κατανοήσουµε σε βάθος τη διαδροµή που έχουµε διανύσει, αλλά και τις επιλογές που έχουµε µπροστά µας.
Η λιανική ρεύματος
Ξεκινώντας από τη λιανική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, µπορεί κανείς να διακρίνει δύο περιόδους προσπάθειας ανοίγµατος:
- Την πρώτη περίοδο 2008-2012, κατά την οποία χωρίς ιδιαίτερα µέτρα, τα ποσοστά της ΔΕΗ στη λιανική υποχώρησαν µέχρι το ~92,5% σε µία τριετία (ουσιαστικά µέχρι και το 2011), και η οποία δυστυχώς έληξε µε τα γνωστά προβλήµατα Energa - Hellas Power και µε επαναφορά των ποσοστών της ΔΕΗ στα επίπεδα των 96-97% ήδη από το 2012, τα οποία διατηρήθηκαν µέχρι και το 2015, και
- τη δεύτερη πρόσφατη περίοδο 2016-2018, κατά την οποία τα ποσοστά της ΔΕΗ στη λιανική µειώθηκαν σηµαντικά στο ~80%, επίσης σε µια τριετία.
Στη µείωση του µεριδίου της ΔΕΗ κατά τη δεύτερη αυτή περίοδο, σηµαντικό ρόλο διαδραµάτισε η εφαρµογή του µηχανισµού ΝΟΜΕ. Αδιαµφισβήτητα, τα προϊόντα ΝΟΜΕ, ως προθεσµιακά φυσικής παράδοσης, επέτρεψαν οριζόντια στους εναλλακτικούς προµηθευτές να αντισταθµίσουν τον κίνδυνο της απρόβλεπτης µεταβλητότητας της αγοράς και τις υψηλότερες κατά κανόνα τιµές χονδρεµπορικής (ΟΤΣ) και να προσφέρουν ανταγωνιστικά τιµολόγια στους καταναλωτές, δίνοντας έτσι σηµαντικό οικονοµικό κίνητρο για αλλαγή προµηθευτή.
Στο διάστηµα εφαρµογής του µηχανισµού, το µερίδιο της ΔΕΗ στη λιανική υποχώρησε σε πρωτοφανή για τη χώρα επίπεδα, ωστόσο, οι στόχοι που ετέθησαν µε τη θέσπιση του µέτρου αυτού, ήτοι, ταχεία µείωση εντός τετραετίας, ώστε µέχρι το τέλος του 2019 να πέσει οριακά κάτω του 50%, δεν επετεύχθησαν στο σύνολό τους.
Περιορισμένες οι δυνατότητες των NOME
Παρόλα τα µέτρα που ελήφθησαν και λαµβάνονται για την αποτελεσµατική λειτουργία του µηχανισµού, όπως ο περιορισµός των εξαγωγών στο βαθµό που αυτές δεν εξυπηρετούν το άνοιγµα της λιανικής στη χώρα µας, οι δυνατότητες του µηχανισµού είναι περιορισµένες και σε κάθε περίπτωση δεν µπορεί να αποτελέσει ούτε το µοναδικό ούτε και το µόνιµο εργαλείο για το άνοιγµα της αγοράς.
Εξάλλου, τα προϊόντα αυτά δεν έχουν αντίκτυπο σε όλες τις κατηγορίες καταναλωτών, ιδιαίτερα εκείνων µε σχετικά χαµηλά τιµολόγια.
Η εξέλιξη της αποεπένδυσης λιγνιτικών µονάδων της ΔΕΗ, αλλά και οι επόµενες δηµοπρασίες ΝΟΜΕ, θα καταδείξουν τη δυνατότητα διατήρησης της δυναµικής του µηχανισµού αυτού, λαµβάνοντας υπόψη και την αναµενόµενη αύξηση της τιµής εκκίνησης που πρόκειται να αναθεωρηθεί το ερχόµενο θέρος σε επίπεδα κατά πολύ υψηλότερα της σηµερινής, λόγω της εκτίναξης του κόστους αγοράς δικαιωµάτων ρύπων, αλλά και σε σχέση µε τις τιµές χονδρικής που θα διαµορφωθούν στη χώρα αλλά και στον ευρύτερο χώρο της ΝΑ Ευρώπης.
Η ένταση του παρεχόµενου κινήτρου προς τον καταναλωτή προφανώς εξαρτάται από το µέγεθος του οικονοµικού οφέλους που βλέπει από την αλλαγή προµηθευτή.
Η συµπίεση του περιθωρίου µεταξύ κόστους στη χονδρεµπορική για τον προµηθευτή, βάσει και των προθεσµιακών προϊόντων που κατέχει, και των τιµολογίων του δεσπόζοντος, οδηγεί σε µείωση του κινήτρου αλλά και των αντοχών των προµηθευτών στη διατήρηση, επί µακρόν, ελκυστικών τιµολογίων.
Άλλα εμπόδια
Η πεπερασµένη δυνατότητα συνεισφοράς του µηχανισµού ΝΟΜΕ δεν είναι ο µόνος λόγος µη επίτευξης των στόχων του ανοίγµατος της λιανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, πέραν βεβαίως του παράγοντα χρόνου, ο οποίος απαιτείται και έχει κρίσιµο ρόλο σε τέτοιες µεταβολές, καθώς είναι σαφές από τη καµπύλη που διαγράφει την πορεία µείωσης του µεριδίου της ΔΕΗ διατηρεί τη σηµαντική της κλίση.
Υπάρχουν και άλλα εµπόδια, όπως:
• Η δυσλειτουργία και οι καθυστερήσεις στις εφαρµοζόµενες διαδικασίες στην εξυπηρέτηση αιτηµάτων προµηθευτών από τον Διαχειριστή Δικτύου, περιλαµβανοµένης και της υποχρέωσης επικαιροποίησης πιστοποιητικού ηλεκτρικής εγκατάστασης µε αφορµή την αλλαγή προµηθευτή.
• Η ανοχή του δεσπόζοντος προµηθευτή σε ληξιπρόθεσµες οφειλές.
• Η ενσωµάτωση στους λογαριασµούς ρεύµατος µη σχετιζόµενων µε το προϊόν χρεώσεων, οι οποίες όχι µόνο επιβαρύνουν την εισπραξιµότητα, αλλά δυσκολεύουν τον καταναλωτή να διακρίνει ευχερώς το κόστος ενέργειας και να αξιολογήσει το όφελος που µπορεί να έχει από την επιλογή τιµολογίου.
• Η αδράνεια µιας πολύ µεγάλης µερίδας καταναλωτών, ως προς την αλλαγή προµηθευτή, αλλά και ο τουλάχιστον ενδοιασµός ή και δισταγµός των καταναλωτών, λόγω τόσο των γεγονότων ENERGA και HELLAS POWER, όσο και των ζητηµάτων κατανόησης και σύγκρισης των εναλλακτικών τιµολογίων και των ρητρών που αυτά εµπεριέχουν.
Η ΡΑΕ έχει ήδη επιληφθεί εφαρµόζοντας ρυθµιστικά µέτρα στο βαθµό που της επιτρέπουν οι αρµοδιότητές της.
Ζητήματα που επιλύθηκαν
Πέραν των ανωτέρω προβληµάτων έχουν εντοπιστεί και άλλα ζητήµατα που επιλύθηκαν είτε µε ρυθµιστικές αποφάσεις είτε µε εισηγήσεις προς το ΥΠΕΝ και νοµοθέτηση:
1. Εντοπίστηκε η γνωστή στρέβλωση στη χρέωση ΥΚΩ µεταξύ των κλιµακίων και διορθώθηκε νοµοθετικά µε πρόταση της Αρχής, επιφέροντας µείωση των χρεώσεων για την πλειοψηφία των οικιακών καταναλωτών. Με την ευκαιρία αυτή, να επισηµάνω µια αντίστοιχη στρέβλωση που υπάρχει σε αρκετά ανταγωνιστικά τιµολόγια, και η οποία θα πρέπει να επανεξετασθεί από τους προµηθευτές.
2. Επιβλήθηκε από τη ΡΑΕ στους αρµόδιους διαχειριστές ο επανυπολογισµός όλων των ρυθµιζόµενων χρεώσεων από το 2012 έως το 2016 προς εξορθολογισµό των λογαριασµών και οργανώθηκε καλύτερα η διαδικασία εκκαθάρισης.
3. Διευθετήθηκε νοµοθετικά (ΥΠΕΝ) κατόπιν εισήγησης της ΡΑΕ, το ακανθώδες θέµα σχετικά µε την υποανάκτηση των ανταλλαγµάτων ΥΚΩ περιόδου 2012-2015 ύψους ~380 εκ. € που οφείλονταν κυρίως στη ΔΕΗ ως κύριου παρόχου ΥΚΩ την περίοδο αυτή.
4. Βελτιώθηκε ένα ορθό µέτρο της λιανικής αγοράς που θεσπίστηκε το 2010, το Κοινωνικό Οικιακό Τιµολόγιο (ΚΟΤ), ως προς τη λειτουργικότητά του, αλλά κυρίως την ενίσχυση των πλέον οικονοµικά αδύναµων στρωµάτων, µε απόφαση ΥΠΕΝ ύστερα από γνωµοδότηση της ΡΑΕ.
5. Αντιµετωπίστηκε µε ρυθµιστικά µέτρα το ζήτηµα των ρευµατοκλοπών για το οποίο οφείλω µια ιδιαίτερη µνεία, καθώς η έξαρση του φαινοµένου που παρατηρήθηκε λόγω και της δυσχερούς οικονοµικής συγκυρίας της χώρας, επέφερε και εξακολουθεί να επιφέρει σηµαντικό βάρος στην αγορά, δεδοµένου ότι το κόστος που δηµιουργείται το πληρώνουν τελικά οι συνεπείς καταναλωτές µέσω των προµηθευτών τους.
Για τον λόγο αυτό, η ΡΑΕ, σε συνεργασία µε τον ΔΕΔΔΗΕ, θέσπισε ειδικό πλαίσιο το οποίο φέρνει ήδη απτά αποτελέσµατα που δείχνουν ανακοπή του φαινοµένου µε την έστω και οριακή µείωση των απωλειών. Η ΡΑΕ εξακολουθεί να εξετάζει πρόσθετα µέτρα, τα οποία θα έχουµε την ευκαιρία προσεχώς να συζητήσουµε, όπως την παροχή κινήτρων προς τον ΔΕΔΔΗΕ, ώστε να δραστηριοποιηθεί ακόµα πιο εντατικά, καθώς επίσης και η αντικατάσταση των µετρητών µε «έξυπνους».
Εκκαθάριση αποκλίσεων, πιστωτικά περιθώρια, ληξιπρόθεσμες οφειλές
Βεβαίως, τα ζητήµατα της λιανικής δεν εξαντλούνται µε τις ανωτέρω αναφορές. Υπάρχουν και άλλα ζητήµατα όπως:
• θέµατα βελτίωσης του ΑΔΜΗΕ στις εκκαθαρίσεις αποκλίσεων,
• το ζήτηµα που τίθεται από προµηθευτές περί του πιστωτικού περιθωρίου που οδηγεί σε σηµαντικά κεφάλαια κίνησης, τα οποία η Αρχή εξετάζει.
Παράλληλα, εντατικοποιήθηκε η παρακολούθηση και ο ρυθµιστικός έλεγχος αναφορικά µε την οµαλή έκβαση των οικονοµικών συναλλαγών των Συµµετεχόντων και των Διαχειριστών εντός της ενεργειακής αλυσίδας, µε στόχο αφενός να διευθετηθεί το ζήτηµα των ληξιπρόθεσµων οφειλών αφετέρου να αποτελέσει συνείδηση όλων ότι η τήρηση των κανόνων που εισάγονται µε τους Κώδικες και το ρυθµιστικό πλαίσιο εν γένει δεν είναι παραχώρηση αλλά υποχρέωση.
Δεν γίνεται, παγίως, αποδεκτός από τη ΡΑΕ ο συµψηφισµός απαιτήσεων, ιδίως αυτών που αφορούν σε διακριτούς λογαριασµούς, ακόµα και αν τηρούνται από τον ίδιο διαχειριστή. Κατ’ εξαίρεση µπορεί να επιτραπεί συµψηφισµός µε στενή εφαρµογή και υπό συγκεκριµένες προϋποθέσεις και εφόσον προβλέπεται ρητά στο κείµενο πλαίσιο.
Επίσης διαµορφώθηκαν οι κανόνες τήρησης Λογιστικά Διαχωρισµένων καταστάσεων από επιχειρήσεις που ασκούν παράλληλα τις δραστηριότητες προµήθειας φυσικού αερίου και ηλεκτρισµού και οι κατευθυντήριες γραµµές θα εκδοθούν εντός του επόµενου µήνα.
Μη διασυνδεδεμένα νησιά
Επιτρέψτε µου µια µικρή αναφορά στο άνοιγµα της λιανικής αγοράς στα Μη Διασυνδεδεµένα Νησιά που παρουσιάζει ειδικότερα ζητήµατα. Μετά το άνοιγµα της αγοράς αυτής, όπως είναι γνωστό για την Κρήτη και τη Ρόδο από το 2016, ενώ για όλα τα άλλα νησιά από 1.1.2018 µε αποφάσεις της Αρχής, τα ποσοστά διείσδυσης εναλλακτικών προµηθευτών είναι ήδη εντυπωσιακά, παρά τις ιδιαιτερότητες που έχει αυτή η αγορά.
Ως σηµαντικότερη αδυναµία αναδεικνύεται το γεγονός ότι δεν υπάρχουν αντίστοιχα προθεσµιακά προϊόντα για την αντιστάθµιση του κινδύνου στην αγορά των ΜΔΝ, ενώ, από την άλλη, τα τιµολόγια ανά κατηγορία καταναλωτών είναι ενιαία σε όλη την επικράτεια.
Η ΡΑΕ, έχοντας αντιληφθεί το πρόβληµα αναζητά λύσεις εξετάζοντας προτάσεις που ήδη έχουν κατατεθεί από κάποιους προµηθευτές.
Αγορά Αερίου
Η Λιανική αγορά Φυσικού Αερίου, τώρα, βρίσκεται µόλις στον δεύτερο χρόνο πλήρους απελευθέρωσης. Κατά τη διάρκεια της διετίας αυτής υπήρξε πλήρης αλλαγή του µοντέλου της αγοράς φυσικού αερίου µε µεγάλες δοµικές µεταβολές σε όλο το φάσµα του τοµέα.
Πρόκειται για πρωτόγνωρο δείγµα αναδιοργάνωσης αγοράς σε ελάχιστο χρόνο, µε κατάργηση των µονοπωλίων των ΕΠΑ και της ΔΕΠΑ στη διανοµή, και απελευθέρωση των καταναλωτών (πλην των οικιακών) από 1/1/2017 και όλων από 1/1/2018.
Ήδη, στα πρώτα στάδια της λειτουργίας της αγοράς αυτής, και µέχρι το τέλος του 2018, δραστηριοποιούνταν συνολικά 21 Προµηθευτές.
Η απελευθέρωση της αγοράς αυτής σε τόσο µικρό χρονικό διάστηµα και η καθιέρωση του αναγκαίου ρυθµιστικού πλαισίου αποτελεί άθλο για όλους τους συντελεστές της.
Η εφαρµογή της µεταρρύθµισης απαίτησε εντατική προσπάθεια τόσο της ΡΑΕ, όσο και των αρµόδιων διαχειριστών δικτύων διανοµής, αλλά και των λοιπών συµµετεχόντων που συνεργάσθηκαν για να θεσπισθεί το αναγκαίο κανονιστικό πλαίσιο (κώδικες και κανονισµοί, ρυθµιστικές αποφάσεις και ειδικές εγκρίσεις) και να δηµιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον δραστηριοποίησης των συµµετεχόντων στην αγορά αλλά και το πλαίσιο ασφαλούς τροφοδοσίας των καταναλωτών.
Στον τοµέα του φυσικού αερίου, σε αντιδιαστολή µε τον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας, η εξάπλωση του καυσίµου σε νέες περιοχές αποτελεί βασικό στόχο που συµβαδίζει µε το άνοιγµα της αγοράς. Η εξάπλωσή του, στην παρούσα συγκυρία, προς αντικατάσταση άλλων πιο ρυπογόνων και ακριβότερων καυσίµων, προβάλλει ως ανάγκη και αίτηµα πολλών τοπικών κοινωνιών.
Η ΡΑΕ ανταποκρίνεται στην κάλυψη της ανάγκης αυτής όσο καλύτερα µπορεί. Αναφέρω µια από τις πρωτοποριακές ρυθµίσεις που καθιερώθηκε µε τη συνδροµή κυρίως της ΕΔΑ ΘΕΣΣ, η οποία αφορά τη χρήση συµπιεσµένου φυσικού αερίου (CNG) µέσω εικονικού αγωγού, ως µεταβατικό µέτρο.
Επιπλέον, για την περαιτέρω διείσδυση του φυσικού αερίου στην τελική κατανάλωση, θεσµοθετήθηκε για πρώτη φορά µε τους κώδικες που εγκρίθηκαν, ισχυρό κίνητρο για την απαλλαγή των καταναλωτών από τα τέλη σύνδεσης της εγκατάστασής τους στο δίκτυο, αλλά και χρηµατοδοτικά εργαλεία στον διαχειριστή για τη διευκόλυνση της χρηµατοδότησης ακόµα και της εσωτερικής εγκατάστασης των καταναλωτών, εφόσον τα µέτρα αυτά δεν επιφέρουν περαιτέρω επιβάρυνση στα τέλη χρήσης του δικτύου για το σύνολο των καταναλωτών, όρος που συνήθως πληρούται λόγω της αύξησης της κατανάλωσης που επιφέρει η επέκταση.
Υπάρχουν ακόµα µέτρα που εξετάζονται για την παροχή περαιτέρω κινήτρων, όπως η κατασκευή µικρού µήκους αγωγών σε γειτονιές χωρίς την ανάγκη υποβολής οµαδικής αίτησης σύνδεσης επαρκούς αριθµού καταναλωτών κ.α., τα οποία θα έχουµε την ευκαιρία να συζητήσουµε µε τους διαχειριστές και να διαβουλευτούµε µε την αγορά, µε στόχο την ενεργοποίηση του εν υπνώσει δυναµικού κατανάλωσης που για πολλούς λόγους δεν ενεργοποιείται σήµερα ώστε να αυξηθεί ο βαθµός διείσδυσης ΦΑ στην τελική κατανάλωση, ιδίως εδώ στην Αττική.
Ρυθμιζόμενες χρεώσεις
Μια αναφορά και στις Ρυθµιζόµενες Χρεώσεις, οι οποίες αποτελούν, ως γνωστό, µεγάλο µέρος του τελικού τιµολογίου ηλεκτρικού ρεύµατος του καταναλωτή, και αξιόλογο µέρος του λογαριασµού φυσικού αερίου.
Στόχος είναι η σταθεροποίηση ή και µείωση των ρυθµιζόµενων χρεώσεων για καθεµιά ξεχωριστά ή και συνδυαστικά, που επιτυγχάνεται µε εντατική προσπάθεια εξορθολογισµού του προς ανάκτηση ποσού για κάθε ρυθµιζόµενη δραστηριότητα.
Ειδικότερα:
Για τις χρεώσεις που αφορούν τέλη διαχείρισης δικτύων, τόσο στον τοµέα ηλεκτρισµού όσο και στον τοµέα φυσικού αερίου, γενικά αναµένεται σχετική σταθερότητα, µε εξαίρεση µικροµεταβολές στις επιµέρους χρεώσεις µεταξύ των κατηγοριών πελατών, λόγω της µεταβολής της συνεισφοράς τους στη διαµόρφωση της ζήτησης από έτος σε έτος.
Από την άλλη, αύξηση αναµένεται στη χρέωση χρήσης Συστήµατος λόγω των έργων των διασυνδέσεων των νησιών, η οποία όµως λαµβάνεται µέριµνα από την Αρχή να εφαρµοστεί όταν θα µπορεί να αντισταθµιστεί από την ισχυρή µείωση των ΥΚΩ λόγω των διασυνδέσεων των νησιών, µε πρώτες τις διασυνδέσεις των Κυκλάδων και της Κρήτης, ώστε τελικά ο καταναλωτής να έχει µόνο σηµαντικό όφελος.
Οι σχετικές αποφάσεις για τα νέα τιµολόγια δικτύων σε ηλεκτρισµό και αέριο αναµένονται εντός του επόµενου τριµήνου.
Για τη χρέωση των ΥΚΩ, όπως ειπώθηκε, έχουν ήδη εκκαθαριστεί σε σηµαντικό βαθµό οι εκκρεµότητες του παρελθόντος, ενώ έχει προταθεί και µείωση των χρεώσεων νυχτερινής κατανάλωσης.
Οι εκτιµήσεις για την εξέλιξη των µεγεθών και οι όποιες συµπληρωµατικές εκκαθαρίσεις, δεν δηµιουργούν λόγο αύξησης των χρεώσεων επί του παρόντος. Η δε θέσπιση της συνεισφοράς του κρατικού προϋπολογισµού στην κάλυψη των αναγκών του λογαριασµού ΥΚΩ, αποτελεί σηµαντικό εργαλείο ελάφρυνσης των καταναλωτών ενέργειας και θα πρέπει να ενεργοποιείται συστηµατικά, ενώ, ως γνωστό πλέον, τον σηµαντικότερο παράγοντα ελάφρυνσης αποτελούν οι διασυνδέσεις των νησιών.
Περισσότερα για αυτό θα έχουµε την ευκαιρία να συζητήσουµε δηµόσια σύντοµα.
ΕΤΜΕΑΡ
Τέλος, για τη χρέωση που αφορά το ΕΤΜΕΑΡ, είναι σαφής η δραστική µείωση που έλαβε χώρα κατά τα τελευταία έτη, λόγω της εξάλειψης του χρόνιου προβλήµατος των µεγάλων ελλειµµάτων του ειδικού λογαριασµού.
Επίκειται η καθιέρωση της διαδικασίας επιστροφής στους εκπροσώπους φορτίου του αναλογούντος ποσού ΠΧΕΦΕΛ, η οποία, ως διαδικασία (ολοκλήρωση κώδικα κλπ), αφού ξεπεραστούν ορισµένα τυπικά εµπόδια ορθής διοικητικής πρακτικής και πιστοποιηθεί ότι ολοκληρώθηκαν οι εκκαθαρίσεις παρελθόντων ετών, αναµένεται να ολοκληρωθεί µέχρι τον προσεχή Μάιο-Ιούνιο, οπότε θα ακολουθήσει η απόφαση για τα ποσά που δικαιούται κάθε εκπρόσωπος φορτίου, και η πραγµατική ροή της επιστροφής, προφανώς βάσει των προβλέψεων του νόµου και τηρουµένων ίσων όρων σε σχέση µε όλες τις οφειλές του Ειδικού Λογαριασµού.
Ακολούθως, αφού κρατηθεί το ποσό ασφαλείας των 70 εκ.€ που προβλέπει ο νόµος, η ΡΑΕ θα προχωρήσει στην αναπροσαρµογή του ΕΤΜΕΑΡ στη βάση της νέας ΥΑ για την παροχή εκπτώσεων στους δικαιούχους, που αναµένεται σύντοµα µε βάση τη σχετική έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Οι προβλέψεις είναι θετικές για µείωση της χρέωσης βάσει των λογιστικών εγγραφών, ωστόσο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι αβεβαιότητες των εσόδων και εξόδων του λογαριασµού και δεν θα πρέπει να αγνοηθεί το ταµειακό έλλειµά του, το οποίο οδηγεί σε καθυστερήσεις στην εξόφληση των παραγωγών ΑΠΕ. Στην κρίσιµη καµπή που βρίσκεται η χώρα, δεν θα πρέπει να διασαλευθεί επουδενί η επιτευχθείσα σταθερότητα του λογαριασµού και η δραστική περιστολή των καθυστερήσεων στις πληρωµές ΑΠΕ.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι η βασική αρχή της απελευθέρωσης των τιµολογίων και το συµφέρον του καταναλωτή, επιβάλλει τη µεγιστοποίηση του ανταγωνιστικού σκέλους ως ποσοστό επί του συνολικού λογαριασµού, έναντι των ρυθµιζόµενων χρεώσεων, ώστε µέσω του ανταγωνισµού, ο καταναλωτής να απολαµβάνει το µέγιστο δυνατό όφελος. Συνεπώς, κόστη που κινούνται στην γκρίζα ζώνη, δεν θα πρέπει να µετακινούνται στις ρυθµιζόµενες χρεώσεις.
Άλλωστε, θα πρέπει να µεγεθύνεται το αντικείµενο που µπαίνει σε ανταγωνισµό και όχι να συρρικνώνεται.
Ανταγωνισμός
Η λιανική αγορά ενέργειας της χώρας µας προσπαθεί να βρει τον βηµατισµό της. Σε πανευρωπαϊκή κλίµακα, έχει τη δική της θέση, µεταξύ άλλων πιο προωθηµένων, και άλλων λιγότερο ανταγωνιστικών. Στόχος θα πρέπει να τίθεται πάντοτε η διαρκής εξέλιξή της σε µια ολοένα και πιο ανταγωνιστική και σύγχρονη αγορά.
Αναγκαία συνθήκη για ισχυρό ανταγωνισµό είναι η ύπαρξη αρκετών και αξιόπιστων προµηθευτών, ώστε ο καταναλωτής να έχει πραγµατικές εναλλακτικές επιλογές.
Υπογραµµίζω εδώ τον κρίσιµο ρόλο του ΔΕΔΔΗΕ και των έργων εκσυγχρονισµού και αναβάθµισης του δικτύου που απαιτούνται, αρκετά εκ των οποίων ήδη προγραµµατίζονται από τον Διαχειριστή, αλλά πρέπει να επιταχυνθεί η υλοποίησή τους.
Η ελαχιστοποίηση του ενεργειακού κόστους θα είναι πάντοτε ζητούµενο για την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας και τη στήριξη και ενδυνάµωση της παραγωγικής τάξης της χώρας, αλλά και την ελαχιστοποίηση του βάρους του τελικού καταναλωτή.
Η πυξίδα δείχνει ΑΠΕ, µετά την πολύ µεγάλη επιτυχία του τοµέα µε τη µείωση των τιµών στις διαγωνιστικές διαδικασίες, και φυσικό αέριο από διάφορες εναλλακτικές πηγές (αγωγών και LNG).
Επίσης, έχει τεθεί στόχος η δηµιουργία Spot αγορών και στο φυσικό αέριο, η υλοποίηση του οποίου θα ενισχύσει το ανταγωνισµό και τις εναλλακτικές επιλογές των προµηθευτών και θα µειώσει τις τιµές του καυσίµου άρα και του κόστους ενέργειας.
Το Target Model
Στην αγορά ηλεκτρισµού, η διασφάλιση όρων ισότιµης πρόσβασης σε προθεσµιακά προϊόντα σε αρκετούς προµηθευτές, χωρίς ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για κανέναν, είναι η κατεύθυνση που διασφαλίζει µια υγιή αγορά.
Ο µηχανισµός ΝΟΜΕ παρέχει στην αγορά ηλεκτρισµού έως ένα σηµείο αυτή τη δυνατότητα, όµως εισήχθη ως µεταβατικό µέτρο και νέοι µηχανισµοί θα πρέπει να τον διαδεχτούν. Και δεν είναι άλλοι από τις αγορές του Μοντέλου – Στόχου και ιδίως την προθεσµιακή µε κατάλληλη µετάβαση. Θα έχουµε σύντοµα την ευκαιρία ειδικότερων συζητήσεων στο συγκεκριµένο ζήτηµα.
Με τη νέα δοµή της αγοράς, δίνονται ευκαιρίες για προθεσµιακά συµβόλαια όχι µόνο εντός χώρας αλλά και στο διασυνοριακό εµπόριο, στις συνδεδεµένες αγορές, που κάθε προµηθευτής µπορεί να αξιοποιήσει προς όφελός του και προς όφελος των καταναλωτών που εξυπηρετεί.
Επίσης, µε τη νέα δοµή της αγοράς, διευρύνεται το πεδίο ανάπτυξης δραστηριοτήτων µε την είσοδο aggregators, τις υπηρεσίες φόρτισης ηλεκτρικών οχηµάτων, τη διαχείριση ζήτησης, τα έξυπνα δίκτυα µε διεσπαρµένη παραγωγή ΑΠΕ , αποθήκευση και αυτοδιαχείριση, καθιστώντας ενεργούς τους καταναλωτές, µεµονοµένους ή σε οµάδες (µέσω aggregators).
Προστασία των καταναλωτών
Ωστόσο, η απελευθέρωση των αγορών θα πρέπει να συµβαδίζει µε την αποτελεσµατική προστασία των καταναλωτών, τα συµφέροντα των οποίων «πρέπει να βρίσκονται στην καρδιά των ρυθµίσεων».
Άλλωστε και η τάση του νέου ευρωπαϊκού πλαισίου είναι η ενίσχυση της προστασίας του καταναλωτή, δίνοντάς του το δικαίωµα επιλογής για το αν θα είναι ενεργός ή όχι, αλλά επιβάλλοντας και υποχρεώσεις στα κράτη µέλη και στους Ρυθµιστές να προωθούν την ενεργοποίησή του, φροντίζοντας για την εγκατάσταση της αναγκαίας υποδοµής, όπως έξυπνους µετρητές και αξιόπιστα εργαλεία σύγκρισης τιµών, και επιτρέποντας στους προµηθευτές τον ελεύθερο σχεδιασµό προϊόντων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των καταναλωτών, π.χ. δυναµικά συµβόλαια.
Η ΡΑΕ σταδιακά και βάσει των προτεραιοτήτων του ενεργειακού σχεδιασµού της χώρας, θα λαµβάνει πρωτοβουλίες για την προώθηση των ανωτέρω ζητηµάτων.
Υπό το φως των ανωτέρω, η Αρχή, έχοντας γίνει αποδέκτης συστηµατικά σοβαρών παραπόνων και καταγγελιών, κυρίως οικιακών καταναλωτών σχετικά µε τους λογαριασµούς ρεύµατος, συζητά την εισαγωγή σταθερών τιµολογίων στην παρούσα φάση, τα οποία θα προσφέρονται υποχρεωτικά από κάθε προµηθευτή για κάθε κατηγορία καταναλωτών που εξυπηρετεί, τουλάχιστον σε µικρούς καταναλωτές στη ΧΤ.
Η διατήρηση, παράλληλα, των µεταβαλλόµενων τιµολογίων µε ρήτρες προσαυξήσεων θα είναι δυνατή για τους χρήστες που επιθυµούν την ανάληψη του σχετικού ρίσκου, ωστόσο, θα θεσπιστούν πρόσθετες υποχρεώσεις των προµηθευτών που θα ενισχύσουν τη διαφάνεια των χρεώσεων, την κατανόηση από τους καταναλωτές των επιπτώσεων των ρητρών και την επαληθευσιµότητα των λογαριασµών.
Άµεσα εκκινεί η σχετική δηµόσια διαβούλευση και θα ήταν χαρά µας η συνδροµή της αγοράς στη διαµόρφωση του πλέον κατάλληλου πλαισίου.
Περαιτέρω, η Αρχή δηµιουργεί ανεξάρτητο Εργαλείο Σύγκρισης Τιµών Ηλεκτρικής Ενέργειας και Φυσικού Αερίου στον τοµέα της λιανικής, δηλαδή µιας Διαδικτυακής Εφαρµογής ειδικού σκοπού, για την παρακολούθηση και σύγκριση τιµών και προϊόντων των λιανικών ενεργειακών αγορών ηλεκτρισµού και φυσικού αερίου, µε στόχο την ενδυνάµωση της ικανότητας του καταναλωτή να συγκρίνει τιµές και να προβαίνει στην επιλογή της πιο συµφέρουσας για αυτόν.
Επιπλέον, η ΡΑΕ αναλαµβάνει πρωτοβουλία για την επιτάχυνση του µεγάλου εγχειρήµατος εγκατάστασης των έξυπνων µετρητών στην τελική κατανάλωση που θα καταστήσει τον καταναλωτή πραγµατικό συµµετέχοντα στην αγορά και θα τον µετατρέψει σε παράγοντα διαµόρφωσης των τιµών και της λειτουργίας της, όπως επιτάσσει το νέο ευρωπαϊκό πακέτο, ενώ, ταυτόχρονα, θα συνδράµει στη µείωση ή και εξάλειψη της µάστιγας των ρευµατοκλοπών.
Χρόνος δεν υπάρχει για χάσιµο, καθώς η χώρα µας, µία από τις 16 ευρωπαϊκές µε θετικό CBA (µελέτη κόστους οφέλους), οφείλει πλέον την ολοκλήρωση του εγχειρήµατος µέχρι το 2024.
Η ΡΑΕ θα συνεχίσει να µεριµνά ώστε η λιανική αγορά και η διανοµή ενέργειας, να καταστούν εξαιρετικό πεδίο καινοτοµίας και ανάπτυξης νέων δραστηριοτήτων, αλλά µε τον καταναλωτή στο επίκεντρο.
Εκφράζω την πεποίθησή µου, αλλά και τη βούληση της Αρχής για συνέχιση της εντατικής προσπάθειας για µεταρρυθµίσεις µε γνώµονα την εξυπηρέτηση του δηµοσίου συµφέροντος, άρση των στρεβλώσεων της αγοράς, και δηµιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος για τον καταναλωτή.
Στο σηµείο αυτό οφείλω να επισηµάνω ότι το έργο που έχει παραχθεί τα τελευταία χρόνια είναι πραγµατικά τεράστιο και οφείλεται, όσον αφορά την Αρχή, στο ανθρώπινο δυναµικό της και στην αγαστή συνεργασία των φορέων και συµµετεχόντων της αγοράς.
Η αέναη προσπάθεια και η συνδροµή όλων των παραγόντων µε ευθύνη, είναι αναγκαία για τη διαµόρφωση της αγοράς που θέλουµε και αξίζουµε ως χώρα.
--------------
*Ο Δρ. Νίκος Μπουλαξής είναι Πρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Το κείμενο αποτελεί την Οµιλία του στο Power & Gas Supply Forum που οργάνωσε το energypress την Παρασκευή 28 Μαρτίου 2019 για τη Λιανική Ενεργειακή Αγορά. Δείτε στα Συνοδευτικά Αρχεία τη σχετική Παρουσίαση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου