Πολύ πριν τους οικολόγους, είχαμε αρχαιολόγους!

Του Γιώργου Φιντικάκη

Την δεκαετία του 1950 όταν ξεκίνησε η ανοικοδόμηση της Αθήνας και η μαζική ανέγερση πολυκατοικιών, μπήκε ένα όριο στο ύψος τους, να μην υπερβαίνουν τα 27 μέτρα, δηλαδή τους 6 ορόφους. Το επέβαλαν οι αρχαιολόγοι της εποχής προκειμένου τα κτίρια να μην κόβουν τη θέα προς τον βράχο της Ακρόπολης.

Η επίκληση στο επιχείρημα έκανε τον κανόνα αυτό, νόμο. Άσχετα αν ο πραγματικός στόχος ήταν να προστατεύσει την μικρο-ιδιοκτησία, εμποδίζοντας να κτισθεί δίπλα σε μια πολυκατοικία μια άλλη υψηλότερη, που ενδεχομένως θα μείωνε την αξία των διαμερισμάτων της πρώτης.

Κάπως έτσι η Αθήνα έφτασε σήμερα να είναι η μόνη πρωτεύουσα ανεπτυγμένης χώρας που στερείται ενός Βusiness District, δηλαδή μιας περιοχής με ένα cluster ουρανοξυστών για την στέγαση εταιρικών δραστηριοτήτων. Ο νόμος όμως έμεινε και εφαρμόσθηκε σε όλες τις ελληνικές πόλεις. Και ναι μεν στην Αθήνα το επιχείρημα του να φαίνεται η Ακρόπολη από παντού είναι λογικοφανές, όμως στην Λάρισα που δεν έχει καμία Ακρόπολη και είναι κάμπος γιατί να μην υπάρχουν ψηλά κτήρια;

Οι Αρχαιολόγοι της δεκαετίας του 1950 ήταν οι Οικολόγοι των πιο πρόσφατων ημερών. Αλλά απ' ό,τι δείχνει η υπόθεση των 2.338 ατόμων για αρχαιολογικές εργασίες που με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Λυδίας Κονιόρδου καλείται να πληρώσει η ΔΕΗ, φαίνεται πως δεν φύγαμε ποτέ από την ακαμψία του ’50.  Δεν προκύπτει από πουθενά ότι φέτος η ΔΕΗ θα σκάψει τόσα πολλά νέα λιγνιτικά πεδία στην Δυτική Μακεδονία, ώστε να χρειάζεται 319 αρχαιολόγους, 1.840 εργάτες ειδικευμένους και μη, 40 αρχιτέκτονες και μηχανικούς, και 55 συντηρητές αρχαιοτήτων, που όλοι, θα πληρωθούν από την ίδια, προκειμένου να παρίστανται κατά τις εκσκαφές, είτε βρεθούν αρχαία, είτε όχι.

Σύμφωνοι, με νόμο του 2002, η δαπάνη για αρχαιολογικές εργασίες βαρύνει τον κύριο του έργου, είτε πρόκειται για μια απλή πολυκατοικία, είτε για το Μετρό της Αθήνας. Είναι όμως διαφορετικό αυτό, και διαφορετικό η ΔΕΗ να έχει πληρώσει τα τελευταία χρόνια περίπου 60 εκατ. ευρώ στην αρχαιολογία, προκειμένου να πάρει την έγκριση για να σκάψει. Είναι σαν μια πανίσχυρη συντεχνία να καταχράται την εξουσία της προτάσσοντας ότι προασπίζεται την ιστορική μας κληρονομιά, ενώ από πίσω κρύβεται το καθαρό οικονομικό όφελος.

Είναι άραγε τυχαίο ότι περιοχές με ιδιαίτερο οικονομικό ενδιαφέρον χαρακτηρίζονται με πολύ μεγαλύτερη ευκολία και συχνότητα ως αρχαιολογικοί χώροι σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες; Τα παραδείγματα των ορυχείων της Μακεδονίας, του Ελληνικού, της Εγνατίας Οδού αλλά και του Μετρό δίνουν την απάντηση.

Τις προηγούμενες δεκαετίες η επίκληση στο σεβασμό του αρχαιολογικού θησαυρού του αθηναϊκού υπεδάφους αποτελούσε μια λογικοφανέστατη και ευρέως διαδεδομένη θέση κατά της δημιουργίας Μετρό.  Ποιος νοιαζόταν για το νέφος, τα απίθανα μποτιλιαρίσματα, την φοβερή ενεργειακή σπατάλη. Το να σκάψεις για Μετρό θεωρούνταν περίπου ως ιεροσυλία, σαν να έσκαβε κανείς σε κοιμητήριο.

Αλλά παρά τις Λουδίτικες δεισιδαιμονίες άρνησης του σύγχρονου κόσμου, το Μετρό ανέδειξε το πλούσιο αρχαιολογικό παρελθόν της Αθήνας. Οι πιο όμορφοι σταθμοί είναι και τα πιο πετυχημένα και με τους περισσότερους επισκέπτες μουσεία της Ελλάδας. Συνήθως έτσι γίνεται με την ανάπτυξη, σύντροφοι αρχαιολόγοι.  Αναπτύσσει έμπρακτα την προστασία του περιβάλλοντος, αναδεικνύει την πολιτισμική κληρονομιά, φέρνει τους πόρους προκειμένου να φτιαχτούν οι αναγκαίες υποδομές. Το βλέπει κανείς σε χώρες που ξέφυγαν από την φτώχεια και την μιζέρια, όπως στην Ιαπωνία, την Κορέα και πιο πρόσφατα στην Κίνα. Όσο πλουτίζουν, όσο ενσωματώνουν τεχνολογία στο οικονομικό τους γίγνεσθαι, τόσο καθαρότερες και πιο πολιτισμένες γίνονται.

Όχι δεν φταίνε φυσικά οι αρχαιολόγοι για την υστέρηση της ανάπτυξης, άλλες είναι οι παθογένειες και οι αιτίες που την έχουν εκτροχιάσει χρόνια τώρα. Αλλά μια και η ανάπτυξη ακόμη αργεί να έρθει, ας απαντήσει κάποιος από το υπουργείο Πολιτισμού πόσους αρχαιολόγους έχει αυτή η χώρα, πως δαπανώνται όλα αυτά τα εκατομμύρια σε αρχαιολογικές έρευνες και ανασκαφές, και τι έκταση θα σκάψει φέτος η ΔΕΗ ώστε να χρειάζεται να πληρώσει τους μισθούς 2.338 επιπλέον ανθρώπων.