Ηλεκτρική αγορά: Απορίες ενός Καταναλωτή

Του Κώστα Μαθιουδάκη*

Πολλά λέγονται και γράφονται τις τελευταίες μέρες για την οικονομική κατάσταση της ΔΕΗ και εκφράζονται έντονες ανησυχίες για το μέλλον της. Την εικόνα αυτή φαίνεται να συμμερίζονται και τα ίδια τα στελέχη της εταιρείας, τουλάχιστον απ’ ό,τι προκύπτει από τις δημόσιες τοποθετήσεις τους. Οι πιο σημαντικές πρόσφατες εξελίξεις, που αφορούν στην εταιρεία, σχετίζονται με την πραγματοποίηση των πρώτων δημοπρασιών ΝΟΜΕ και την ανάδειξη πλειοδότη για το 24% του ΑΔΜΗΕ.

Είναι επίσημη κυβερνητική θέση πώς ανάμεσα στα επιτεύγματα της κυβέρνησης  βρίσκεται, πλέον, η « …διαδικασία σταδιακής προσαρμογής της ΔΕΗ στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, μέσω των δημοπρασιών ΝΟΜΕ…». Μέλος της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας σε δημόσια τοποθέτηση πρόσφατα δήλωσε πως η επιτυχής διεξαγωγή των δημοπρασιών  καταδεικνύει την ορθότητα του σχεδιασμού τους, υποθέτω τόσο ως προς τη διαδικασία, όσο και ως προς την τιμή εκκίνησης. Την ίδια ώρα η ΔΕΗ ανακοινώνει δημόσια πώς «η μέση τιμή της δημοπρατηθείσας ενέργειας είναι σαφώς κάτω από το κόστος παραγωγής της» και «η Επιχείρηση επιφυλάσσεται για την προάσπιση των συμφερόντων της προς κάθε κατεύθυνση».

Αν αυτά που λέει η ΔΕΗ είναι ακριβή, τότε ποιούς ωφελεί το μοντέλο αυτό; Μήπως, εκείνους που αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια σε «σαφώς κάτω του κόστους» τιμή, όφελος που πιθανά  δε θα απολάμβαναν αν την παρήγαγαν οι ίδιοι (αν πχ είχε εφαρμοστεί το μοντέλο της «Μικρής ΔΕΗ»); Γιατί να επενδύσει κάποιος σε μονάδες παραγωγής αν μπορεί να έχει το προϊόν σε ακόμη χαμηλότερη τιμή, ενώ τα ρίσκα της παραγωγής παραμένουν στην εταιρεία του κράτους;

Θα ωφεληθεί όμως ο καταναλωτής; Τα στοιχεία των δυο τελευταίων ετών δείχνουν πως παρά την πτώση της τιμής χονδρικής (ΟΤΣ), οι τιμές λιανικής δεν έχουν μειωθεί αντίστοιχα. Θα περάσει άραγε τώρα το όποιο μειωμένο κόστος των προμηθευτών στον καταναλωτή; Και αν η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού ζημιώνεται πουλώντας κάτω του κόστους, ποιος θα πληρώσει τη ζημιά; Μήπως τελικά ο ίδιος ο καταναλωτής; Μόνο που δεν θα είναι μέσω των λογαριασμών του ρεύματος! Θα κληθεί να επουλώσει τις οικονομικές πληγές που άνοιξε το το κράτος-ιδιοκτήτης της εταιρείας, με αυξημένο ΦΠΑ, μειωμένες συντάξεις, αυξημένες εισφορές και τα άλλα γνωστά πια σε όλους μέτρα . Ναι, η τιμή του ρεύματος ίσως θα έχει μειωθεί αλλά θα έχει μειωθεί, μάλλον περισσότερο, η δυνατότητα του να το αγοράσει.

Επίσημη κυβερνητική θέση είναι και ότι το τίμημα που επετεύχθη για τον ΑΔΜΗΕ δικαιώνει την πολιτική της κυβέρνησης στο θέμα αυτό. Την ιδία ώρα, το δημόσιο οφείλει να καταβάλει στη ΔΕΗ ένα μεγαλύτερο τίμημα, για την απόκτηση «τουλάχιστον 25% του μετοχικού  κεφαλαίου»  του ΑΔΜΗΕ με τιμή μετοχής όση κατέβαλε ο πλειοδότης ιδιώτης, όπως προβλέπει ο σχετικός νόμος της κυβέρνησης, N. 4389, Άρθρο 145 , παρ 2, απ’ ευθείας είτε μέσω συμψηφισμών. Και φαντάζομαι κανένας δεν εύχεται να εφαρμοστεί η πρόβλεψη δυνατότητας που υπάρχει στο ίδιο άρθρο, η απόκτηση να γίνει με δανεισμό, την ώρα που η κυβέρνηση παλεύει για τη μείωση του δημόσιου χρέους. Μήπως  και το κόστος αυτό αυξάνει την ανάγκη για τα επώδυνα μέτρα που παραπάνω αναφέρθηκαν;

Θεωρώ πως δεν είναι εύκολο να καταλάβει κάποιος ποιες είναι οι πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης. Ανακοινώνει πώς ανάμεσα στα επιτεύγματα της είναι ότι «ακυρώσαμε τον νόμο για την ιδιωτικοποίηση του 66% ΑΔΜΗΕ», δηλαδή το μοντέλο με το οποίο το κράτος θα ασκούσε έλεγχο κατέχοντας το  34% της εταιρείας. Στη ίδια ανακοίνωση αναφέρεται για τα ΕΛΠΕ ότι «αυτές οι επιχειρήσεις  έχουν καίριο ρόλο να διαδραματίσουν στην προσπάθεια της κυβέρνησης για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας». Μα το υπάρχον μοντέλο των ΕΛΠΕ (Ελληνικό Δημόσιο 35,5%) είναι το ίδιο με αυτό που σχεδιαζόταν για τον ΑΔΜΗΕ! Ήταν άραγε αυτό γνωστό σ΄ εκείνους που κατήργησαν τον προηγούμενο νόμο για τον ΑΔΜΗΕ. Υποθέτω ότι έγινε αντιληπτό αργότερα, αλλιώς γιατί προτίμησαν ένα μοντέλο που συμβάλλει στη χειροτέρευση των δημοσιονομικών σε μια τόσο κρίσιμη για τη χώρα περίοδο;  Είναι γνώμη του γράφοντος πως το μοντέλο που επιλέχθηκε έχει κι άλλα επιβλαβή για το δημόσιο συμφέρον χαρακτηριστικά.

Η ενέργεια αποτελεί κρίσιμο τομέα της οικονομίας και οι καταναλωτές προσδοκούν προσιτά και αξιόπιστα ενεργειακά αγαθά. Με χειρισμούς όπως τους παραπάνω, ανταποκρίνεται άραγε η σημερινή κυβερνητική πολιτική στην προσδοκία αυτή;

* Ο κ. Κώστας Μαθιουδάκης είναι καθηγητής του ΕΜΠ και πρώην Γενικός Γραμματέας Ενέργειας