Ενεργειακές επιδοτήσεις στα χρόνια της κρίσης (του Κωνσταντίνου Φαϊτατζόγλου)

 

Η επιδότηση των ΑΠΕ έχει πυροδοτήσει τελευταία κύμα αντιδράσεων για το μεγάλο οικονομικό βάρος που προσθέτουν στους λογαριασμούς ρεύματος. Κανείς όμως δεν αναφέρεται στο πολύ σημαντικό οικονομικό βάρος της επιδότησης των συμβατικών μονάδων στα νησιά.

Η επιδότηση είναι η οικονομική ενίσχυση μίας δραστηριότητας από μία κυβέρνηση ή έναν οργανισμό, όπως

η Ευρωπαϊκή Ένωση, για την υποστήριξη δραστηριοτήτων στρατηγικής σημασίας ή μείωσης του κόστος παραγωγής και τη διατήρηση των τιμών ορισμένων βασικών αγαθών σε χαμηλά επίπεδα, χωρίς όμως να επηρεάζεται ο ανταγωνισμός!

Η ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες χώρες στον κόσμο, επιδοτήθηκε τα τελευταία 20 χρόνια μέσω υβριδικών χρηματοδοτικών εργαλείων, που περιλάμβαναν κρατικές ενισχύσεις ή φοροαπαλλαγές σε συνδυασμό με το Ειδικό Τέλος Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ). Αυτά τα εργαλεία, χρησιμοποιήθηκαν για να βοηθήσουν τις τεχνολογίες ΑΠΕ να εξελιχθούν και να ωριμάσουν ώστε να γίνουν ανταγωνιστικές με τις συμβατικές μορφές ενέργειας και κάποια στιγμή οι επόμενες γενιές να απαλλαγούνε από αυτές!

Οι επιδοτήσεις προήλθαν, ως επί το πλείστον, από τον κρατικό προϋπολογισμό αλλά και από κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διατέθηκαν για αυτόν τον σκοπό, καθώς ο στρατηγικός στόχος της Ευρωπαϊκής κοινότητας είναι η ενεργειακή απεξάρτηση από τις «βρώμικες» μορφές ενέργειας, όπως ο λιγνίτης και το πετρέλαιο.

To ΕΤΜΕΑΡ, σε συνάρτηση με την χονδρεμπορική τιμή του ηλεκτρισμού, καλύπτει το κόστος της «ταρίφας» βάσει της οποίας πληρώνονται οι ΑΠΕ. Είναι ένα τέλος που πληρώνει ο κάθε καταναλωτής ενέργειας με τον λογαριασμό ρεύματος, μέσω του οποίου συμμετέχει στην επιδότηση και προώθηση των φιλικών προς το περιβάλλον ενεργειακών επενδύσεων - αν θεωρείται το κόστος του υψηλό, μπορούν να εφαρμοστούν πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας και να μειωθεί άμεσα.

Για τα επόμενα 15 περίπου χρόνια, κάθε χρόνο οι έλληνες καταναλωτές θα πληρώνουν μέσω του ΕΤΜΕΑΡ περίπου €1 δις για τα 4,5GW -έως σήμερα- εγκατεστημένης ισχύς ΑΠΕ. Από αυτό το ποσό λιγότερα από €30εκ. επιδοτούν τις ΑΠΕ στα νησιά (εξαιτίας των καθυστερήσεων στις πληρωμές του ΔΕΔΔΗΕ ούτε αυτό το ποσό κατευθύνεται στις ΑΠΕ των ΜΔΝ) και το υπόλοιπο επιδοτεί τις ΑΠΕ στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα (ΔΣ). Θεωρητικά, αυτό το ποσό θα έχει μικρές διακυμάνσεις για τα επόμενα 15 χρόνια οπότε και θα εξανεμιστεί σταδιακά, καθώς η ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών ΑΠΕ σε όλο τον κόσμο οδήγησε τα κόστη τους σε επίπεδα που πλέον δεν χρειάζονται επιδοτήσεις και ανταγωνίζονται το πετρέλαιο, το Φ.Α., αλλά ακόμα και τον λιγνίτη!

Παρακάτω βλέπουμε το παράδειγμα των φωτοβολταϊκών που είχαν την ποιο θεαματική μεταβολή κόστους τα τελευταία χρόνια και από την ποιο ακριβή μορφή ενέργειας πλέον ανταγωνίζεται τις ποιο φθηνές.

Εδώ και λίγο καιρό λοιπόν βρισκόμαστε στο σημείο καμπής οπού οι τεχνολογίες ΑΠΕ δεν χρειάζονται κάποιο είδος επιδότησης, απλά μία σταθερή, για όλη την διάρκεια της επένδυσης, τιμή συμβολαίου πώλησης, ούτος ώστε να μπορούν να χρηματοδοτηθούν.

Συνεπώς, ο σκοπός των επιδοτήσεων στις ΑΠΕ επιτεύχθηκε!

Είναι εντυπωσιακό το ότι πριν λίγους μήνες ανατέθηκε σε κοινοπραξία στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων 25ετές συμβόλαιο προμήθειας ενέργειας από φωτοβολταϊκό σταθμό 800MW στην τιμή των μόλις 2,99 $c/kWh (26,6€/MWh)!

Υπάρχει, όμως, και μία άλλη μορφή επιδότησης υπό τον τίτλο «Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας» ή εν συντομία ΥΚΩ. Η επιδότηση αυτή δεν πληρώνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό ή κάποιο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα, αλλά, όπως και το ΕΤΜΕΑΡ, από κάθε καταναλωτή ενέργειας στην επικράτεια της χώρας και σκοπό έχει τη διατήρηση της τιμής της καταναλισκόμενης ενέργειας στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά (ΜΔΝ) στα ίδια επίπεδα με το Διασυνδεμένο Σύστημα (ΔΣ).

Έμμεσα, λοιπόν, οι ΥΚΩ επιδοτούν την κατανάλωση πετρελαίου, καθώς οι μονάδες παραγωγής των 32 αυτόνομων συστημάτων που ηλεκτροδοτούν τα Ελληνικά νησιά καταναλώνουν αποκλειστικά πετρέλαιο, και αντίθετα με τον σκοπό του ΕΤΜΕΑΡ -που είναι να αναδείξουμε τεχνολογίες που μακροπρόθεσμα θα μας απαλλάξουν από το πετρέλαιο και άλλες συμβατικές, ακριβές και «βρώμικες» μορφές ενέργειας- η επιδότηση αυτή στοχεύει στην ήπια ενσωμάτωση της συμβατικής παραγωγής στην οικονομία.

Στο παρακάτω διάγραμμα βλέπουμε το πλήρες κόστος παραγωγής σε κάθε αυτόνομο νησιωτικό σύστημα για το έτος 2013, όπου η συμβατική ηλεκτρική παραγωγή στα ΜΔΝ επιδοτήθηκε με €771 εκ.

Τα €771 εκ. θα έμπαιναν ούτος ή άλλως στο σύστημα από τους καταναλωτές των ΜΔΝ. Η διαφορά είναι πως αν δεν υπήρχαν οι ΥΚΩ, οι καταναλωτές των ΜΔΝ θα είχαν εμπορικό ανταγωνιστικό μειονέκτημα με την υπόλοιπη Ε.Ε. Βέβαια, παράλληλα θα είχαν και μεγαλύτερο κίνητρο για εξοικονόμηση ενέργειας!

Το πλήρες κόστος συμβατικής παραγωγής (ΠΚΣΠ) των νησιών περιλαμβάνει (α) το κόστος κατασκευής των ΑΗΣ, (β) το κόστος ενοικίασης, μεταφοράς και εγκατάστασης Η/Ζ για την κάλυψη έκτακτων αναγκών στα ΜΔΝ, (γ) το κόστος συντήρησης και λειτουργίας, (δ) το κόστος καυσίμου (περιλαμβάνει τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (ΕΦΚ) πετρελαιοειδών) και (ε) το σχετικό κόστος αέριων ρύπων. Για το 2013 η τιμή ήταν 228,13€/MWh.

Το μέσο μεταβλητό κόστος (ΜΜΚ), βάσει του οποίου υπολογίζονται οι εισροές του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ στα ΜΔΝ, περιλαμβάνει μόνο (α) το κόστος συντήρησης και λειτουργίας, (β) το κόστος καυσίμου (περιλαμβάνει τον ΕΦΚ) και (γ) το σχετικό κόστος αέριων ρύπων. Δεν συμπεριλαμβάνει τις αποσβέσεις των παγίων και τα «έκτακτα» Η/Ζ δηλαδή! Για το έτος 2013 η τιμή ήταν 177,34€/MWh.

Για την ορθότερη όμως αποτίμηση της συμβολής των ΑΠΕ στα νησιά, θα πρέπει να συνυπολογίζονται οι αποσβέσεις των ΑΗΣ και το κόστος των «εκτάκτων» Η/Ζ (δηλαδή το ΠΚΣΠ) στις εισροές του Ειδικού Λογαριασμού των ΑΠΕ στα ΜΔΝ. Το μεγαλύτερο ποσοστό της διαφοράς μεταξύ ΠΚΣΠ και ΜΜΚ για την ενέργεια που αντικαθιστούν οι ΑΠΕ (περίπου €50 εκ. ετησίως) το «καρπώνεται» η ΔΕΗ δημιουργώντας στρέβλωση στην ανεξάρτητη αγορά των ΜΔΝ.

Το κόστος των ΑΠΕ αποτελείται από τον μέσο όρο της «ταρίφας» που πληρώνονται οι επενδύσεις αιολικών και φωτοβολταϊκών στα ΜΔΝ για να αποσβέσουν τα κόστη κατασκευής και λειτουργίας τους και να έχουν ένα εύλογο κέρδος. Για το 2013, λίγους μήνες πριν την επιβολή των άδικων για τα ΜΔΝ μειώσεων του ν.4254/2014, το κόστος των ΑΠΕ στα ΜΔΝ ήταν 190,80€/MWh, 19,5% χαμηλότερο από το ΠΚΣΠ στα ΜΔΝ.

Το ΠΚΣΠ και το ΜΜΚ επηρεάζονται κυρίως από την τιμή του πετρελαίου και κάποιος θα θεωρήσει πως αυτές οι υψηλές τιμές του 2013 δεν ισχύουν πλέον και το φθηνό πετρέλαιο θα αλλάξει την εικόνα τα επόμενα χρόνια. Αν όμως ανατρέξουμε στις μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας για την προοπτική της τιμής του πετρελαίου (βλέπε διάγραμμα), παρατηρούμε ότι πολύ σύντομα θα ανακάμψει στα επίπεδα των 70$/βαρέλι, οπότε σε συνδυασμό με την αρνητική προοπτική του ευρώ σε σχέση με το δολάριο θα επανέλθει το κόστος παραγωγής σε υψηλά επίπεδα.

Όμως ακόμα και για το 2015, χρονιά με τον μ.ο. στην τιμή του πετρέλαιο στα χαμηλότερα επίπεδα της δεκαετίας, βάσει των μηνιαίων στοιχείων εκκαθάρισης των ΜΔΝ, το ΠΚΣΠ υπολογίστηκε στα 186,11 €/MWh. Για την ίδια περίοδο το μ.ο. κόστους των ΑΠΕ στα ΜΔΝ με τις αρχικά συμβασιοποιημένες ταρίφες (προ εφαρμογής του ν.4254/2014) υπολογίζεται πως θα ήταν περίπου 188€/MWh! Η διαφορά των €2εκ. θα μπορούσε πολύ εύκολα να καλυφθεί από το συσσωρευμένο πλεόνασμα των περασμένων ετών.

Βέβαια πρέπει να τονίσουμε πως οι συμβατικές μονάδες βάσης λειτουργούν και ως εφεδρεία για τυχόν απρόσμενες αλλαγές των καιρικών συνθηκών οι οποίες επηρεάζουν άμεσα την παραγωγή των ΑΠΕ. Όμως η προσθήκη των μονάδων ΑΠΕ στα νησιωτικά συστήματα έχει ως στόχο τη μείωση της χρήσης των συμβατικών μονάδων μόνο κατά τις περιόδους αιχμής –κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες- καθώς λόγω των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων τους δεν μπορούν να τις αντικαταστήσουν πλήρως. Ως εκ τούτου οι ΑΠΕ στα ΜΔΝ εκτοπίζουν και αντικαθιστούν τις πιο ακριβές μονάδες παραγωγής των αυτόνομων νησιωτικών συστημάτων, μειώνοντας δραστικά το κόστος ηλεκτρισμού. Σε συνδυασμό όμως με συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, όπως αντλισιοταμιευτήρες, ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή και μπαταρίες, και την εφαρμογή έξυπνων ηλεκτρικών δικτύων θα μπορούσαν να πετύχουν την πλήρη αντικατάσταση συμβατικών μονάδων.

Το ίδιο αποτέλεσμα θα φέρουν και οι διασυνδέσεις των Κυκλάδων και της Κρήτης καθώς θα διοχετεύουν την περίσσια ενέργεια από ΑΠΕ στο ΔΣ και το αντίστροφο όταν αυτό χρειάζεται. Με τον τρόπο αυτό θα μειωθεί δραστικά το ετήσιο κόστος των ΥΚΩ, όπου για το 2013 ήταν κατά μέσο όρο 15€/MWh για κάθε καταναλωτή ηλεκτρισμού στην επικράτεια της Ελλάδας! Ως μέτρο σύγκρισης να αναφέρουμε ότι το αντίστοιχο ποσό για το 2008 (την χρονιά με την ιστορικά υψηλότερη τιμή στο πετρέλαιο), οπού δεν υπήρχε ο ΕΦΚ, ήταν περίπου 10€/MWh.

Είναι προφανές λοιπόν ότι δεν είναι οι ΑΠΕ στα ΜΔΝ που επιβαρύνουν τον καταναλωτή ενέργειας με δυσβάσταχτα κόστη. Αντίθετα, οι ΑΠΕ στα ΜΔΝ συμβάλουν δραστικά στην μείωση της επιδότησης των συμβατικών μονάδων πετρελαίου από τις ΥΚΩ και αν αναζητούνται τρόποι για την μείωση του κόστους ηλεκτρικού ρεύματος στους καταναλωτές, θα έπρεπε να εξετάσουμε πρώτα τις όποιες επιλογές μείωσης των ΥΚΩ όπως:

(α) την αφαίρεση του ΕΦΚ από το πετρέλαιο που καταναλώνεται στις επιδοτούμενες από τον καταναλωτή μέσω των ΥΚΩ συμβατικές μονάδες παραγωγής ενέργειας στα ΜΔΝ,

(β) την ολοκλήρωση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων των νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο,

(γ) την δημιουργία προϋποθέσεων για την περεταίρω διείσδυση των ΑΠΕ στα νησιά σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης ενέργειας και την δημιουργία «έξυπνων» δικτύων,

(δ) την επιβολή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας στους καταναλωτές ενέργειας στα ΜΔΝ,

και μετά να στραφούμε στην «εύκολη λύση» της μείωσης στις συμβάσεις αποζημίωσης των επενδύσεων καθαρής «ανανεώσιμης» ενέργειας στα ΜΔΝ. Οι πρακτικές αυτές δεν είχαν καμία λογική και συνιστούν ανασταλτικό παράγοντα στην επιχειρηματικότητα και αξιοπιστία της χώρα μας, ενώ αν μη τι άλλο, σήμερα θα έπρεπε να δίναμε έμφαση στην ενίσχυσή τους!

Έως ότου λοιπόν μειωθούν δραστικά ή εξαλειφθούν οι ΥΚΩ από τα τιμολόγια των καταναλωτών, δεν μπορούμε να μιλάμε ούτε για υπεραποδόσεις ούτε και για οικονομικές επιβαρύνσεις σχετικά με τις ΑΠΕ, ιδικά στα ΜΔΝ, καθώς αυτές καλύπτουν πλήρως το κόστος τους από τη συμβατική παραγωγή που αντικαθιστούν στα αυτόνομα νησιωτικά δίκτυα.

* του Κωνσταντίνου Φαϊτατζόγλου
ΣΠΗΕΦ Ανατολικού Αιγαίου