Παρατηρητήριο Μεταλιγνιτικής Περιόδου: Πόσο απέχει η Πτολεμαΐδα από τη Λουσετία και τι μας κληροδοτεί ο λιγνίτης

Το λεκανοπέδιο απέχει σχεδόν ενενήντα λεπτά από το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Η πόλη μας μετά τις τελευταίες δεκαετίες και την συνεχή εξορυκτική δραστηριότητα που έλαβε μέρος βρέθηκε περικυκλωμένη από στοιχεία τα οποία αλλοίωσαν πλήρως την αρχική εικόνα που την περιέβαλε.

Γειτονικά χωρία κατεδαφίστηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες προκειμένου να συνεχιστεί αδιάκοπα η εξόρυξη του λιγνίτη. Όσα βρέθηκαν στο κέντρο του λεκανοπεδίου εξαφανίστηκαν από τον χάρτη ήδη από τη δεκαετία του ‘80 και όσα δεν απορροφήθηκαν από τα ορυχεία είδαν μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού τους να φεύγει εξαιτίας της σκόνης, της μόλυνσης, του θορύβου και του
κινδύνου της επικείμενης καταστροφής των σπιτιών τους.

Η συνεχιζόμενη αυτή διαδικασία αλλά και η διαρκώς μειωμένη παραγωγή είχε σαν αποτέλεσμα την μείωση του πληθυσμού της περιοχής, μέχρις ότου αποφασίστηκε η διακοπή των εργασιών καθώς η διατήρηση των ορυχείων και των συγκεκριμένων εργοστασίων κρίθηκε ασύμφορη. Τότε ήταν που ο κόσμος διαισθανόμενος μια αλλαγή της τύχης της περιοχής αποφάσισε να επιστρέψει πίσω, ξαναχτίζοντας τα σπίτια του και καλλιεργώντας ξανά τα χωράφια και τους κήπους του.

‘’Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός πληγωμένου τοπίου’’ ανέφερε τότε η υπεύθυνη της εταιρίας σχεδιασμού αναζωογόνησης και ανάπτυξης της περιοχής. ‘’ Πολλοί οικισμοί καταστράφηκαν από τα ορυχεία και ο χαρακτήρας του λεκανοπεδίου άλλαξε εντελώς’’.

Παρ’ όλα αυτά ο λιγνίτης ήταν απαραίτητος για την οικονομία της χώρας, αλλά και μια ζωτική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους της περιοχής. Πριν την βιομηχανοποίηση της, η περιοχή ήταν εξαιρετικά φτωχή και ο κλάδος της ενέργειας κατάφερε να επιφέρει την αίσθηση της οικονομικής ευημερίας.

Όταν όμως τα κοιτάσματα μειώθηκαν και κρίθηκαν ασύμφορα ήρθε στην επιφάνεια το ερώτημα, ‘’τι θα γίνει με τα σημάδια που άφησαν ανεξίτηλα τόσα χρόνια τα ορυχεία στο έδαφος της περιοχής; Πως θα επαναφέρουμε το περιβάλλον στην πρώιμη μορφή του’’; Ήταν ένας γρίφος, αλλά και μια τεράστια ευκαιρία.

Προκειμένου να λύσει το πρόβλημα η κυβέρνηση δημιούργησε την Διαχειριστική Εταιρία Ορυχείων η οποία είχε ως σκοπό την αποκατάσταση και αναδιανομή όλων εκείνων των περιοχών που μέχρι πρόσφατα ήταν ανοιχτά ορυχεία λιγνίτη. Ένας μηχανικός της εταιρίας είχε αναφέρει ‘’Τα ορυχεία μπορεί να κλείσανε μα το κληροδότημα τους είναι ακόμη εδώ. Επανακαλλιέργεια, αποκατάσταση, μετατροπή. Αυτή είναι η δουλειά μας’’. Η εταιρία ήταν υπεύθυνη για την μετατροπή των ορυχείων σε λίμνες, των καθαρισμών του μολυσμένου από τα ορυχεία υδροφόρου ορίζοντα, την αναδάσωση, την πώληση γης για χρήση ανεμογεννητριών και ηλεκτρογεννητριών και την υποστήριξη της γεωργίας.

Ακόμη και ψάρια άρχισαν να εμφανίζονται στις τεχνητές λίμνες μέσω καναλιών που μέχρι πριν ήταν αδύνατον να υποστηρίξουν οποιαδήποτε μορφή ζωής εξαιτίας τη οξύτητας τους. ‘’ Δεν μπορούμε να φέρουμε την περιοχή στην πρότερη κατάσταση της, μα σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε ένα ιδανικό περιβάλλον το οποίο θα παρέχει νέες ευκαιρίες τόσο για τους ανθρώπους που ζουν εδώ όσο και για τις επόμενες γενιές. Όλες οι παλιές φυσικές λειτουργίες της περιοχής, πριν από την εξόρυξη, θα λειτουργήσουν και πάλι’’ ανέφερε εκπρόσωπος της εταιρίας.

Ήταν μια δύσκολή και μακριά διαδικασία. ‘’Όταν κοιτάξαμε για πρώτη φορά στα ορυχεία, ήταν σαν να βρισκόμασταν στο φεγγάρι’’ αναφέρει ένας άλλος οποίος ασχολείται με τη δημιουργία δεσμών ανάμεσα στο παρελθόν και στο περιβάλλον. ‘’ Σκοπός μας δεν είναι να αποκρύψουμε το βιομηχανικό παρελθόν της περιοχής, αλλά να το αναδείξουμε.

Μετά από σχεδόν έντεκα χρόνια, τριάντα αναπτυξιακά σχέδια εμφανίστηκαν στην περιοχή. Μαρίνες και αμμώδεις παραλίες οι οποίες προσφέρουν στους τουρίστες ευκαιρίες για βαρκάδες και θαλάσσια σπορ, ένα πρώην εργοστάσιο μετατράπηκε σε εκθεσιακό κέντρο τέχνης και χώρος συναυλιών, σημεία παρατήρησης του λεκανοπεδίου δημιουργήθηκαν και ένα ορυχείο έμεινε εσκεμμένα ανοιχτό.

Η διαδικασία αποκατάστασης δεν θα μπορούσε να ήταν απαλλαγμένη από αναπάντεχα γεγονότα και προβλήματα. Ένα από αυτά ήταν η συχνή εμφάνιση ενός σκούρου πορτοκαλί χρώματος στα νερά εξαιτίας του αυξημένου υδροξειδίου του σιδήρου μετά από τόσα χρόνια εξορυκτικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα μερικοί κάτοικοι, ειδικά εκείνοι που βρίσκονταν εδώ και πολλά χρόνια στην περιοχή, αντιπαθούσαν τις αλλαγές. Ήθελαν να είναι περήφανοι για το παρελθόν τους και η διατήρηση μιας ισορροπίας ανάμεσα στη ανάδειξη της μεταλλευτικής ιστορίας με την προσπάθεια δημιουργίας μια νέας εικόνας και ενός νέου brand κρίθηκε απαραίτητη.

Σε ολόκληρη τη ζωή τους πίστευαν πως η συγκεκριμένη δουλειά ήταν ευλογία για τον τόπο. Η περιοχή ήταν βρώμικη και μολυσμένη επειδή έπρεπε να είναι. Όταν όμως έμαθαν πως το κράτος είχε όμως στείλει επιστήμονες να εξετάσουν την εικόνα του χάους και της καταστροφής αισθάνθηκαν ντροπή μέσα τους.

Τέλος, πολύ είναι εκείνοι που πιστεύουν πως το μέλλον της περιοχής κρύβεται στον τουρισμό. Πεντακόσιες χιλιάδες τουρίστες διανυκτέρευσαν τον περασμένο χρόνο στην ευρύτερη περιοχή, δημιουργώντας γύρω τους μια ολόκληρη βιομηχανία. Το κάρβουνο μπορεί να σημάδεψε αυτή τη γη, μα το κληροδότημα του θα την βοηθήσει να χτίσει μια νέα πορεία. Μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια πιστεύεται ότι οι επισκέπτες θα φτάσουν τον ένα εκατομμύριο ετησίως.

Τα παραπάνω θα μπορούσαν να αποτελούν μια ιδανική εικόνα για το λεκανοπέδιο της Εορδαίας σε βάθος εικοσιπενταετίας… εάν δεν αποτελούσαν την ήδη υπάρχουσα εικόνα της περιοχής της Λουσατίας στα ανατολικά της Γερμανίας η οποία σχεδιάζει και εφαρμόζει την δική στρατηγική για τη μεταλιγνιτική περίοδο τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Μια μεταλιγνιτική περίοδο η οποία δεν θα έπρεπε να φαντάζει ως κάτι το μακρινό και για εμάς καθώς έχει ήδη ξεκινήσει.

Τέλος την ώρα που οι άλλοι καινοτομούν εμείς αδυνατούμε να διανοηθούμε ακόμη και την αντιγραφή.

http://www.theguardian.com/environment/2014/sep/10/lusatia–lignite–mining–germany–lake–district

Παρατηρητήριο Μεταλιγνιτικής Περιόδου