Για μια χούφτα λιγνίτη!

Ο τίτλος δεν είναι δικός μου. Είναι γραμμένος στον τοίχο των επειγόντων του νοσοκομείου της πόλης Soma της Τουρκίας, βορειοανατολικά της Σμύρνης. Ναι, εκεί που έγινε το δυστύχημα των εκατοντάδων ψυχών, που χάθηκαν στα ερείπια του ορυχείου λιγνίτη της περιοχής.

 

Δεν ξέρω πόσους από τους νεκρούς μεταλλωρύχους θα ανακοινώσει αυτή τη φορά ο κύριος Ερντογάν ως “usual casualties”. Μέχρι τώρα έχει ανακοινώσει «πάνω από 200». Πάντως, η αλήθεια είναι ότι  οι νεκροί θα ξεπεράσουν τους 350 από το σύνολο των 787 σχετικών και ασχέτων, ανηλίκων και ενηλίκων, εργολάβων και μη, που βρέθηκαν εκεί στην αποφράδα αλλαγή της βάρδιας που «έτυχε»(!!) να πάρει φωτιά ο μετασχηματιστής. Ας πούμε εμείς ορισμένες αλήθειες αφού δεν πρόκειται να τις πει ούτε ο αμετροεπής κύριος Ερντογάν, ούτε φυσικά ο υπουργός ενέργειας της κυβέρνησής του:

1. Τα δυστυχήματα στα ανθρακωρυχεία της Τουρκίας είναι συνηθισμένα. Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) τοποθετεί την Τουρκία στην τελευταία θέση σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο ως προς θέματα προστασίας της εργασίας. Πέρυσι,  95 εργαζόμενοι σκοτώθηκαν σε ατυχήματα στα ορυχεία, ενώ την δεκαετία 2002-2012 έχασαν τη ζωή τους πάνω από 1.000 Τούρκοι μεταλλωρύχοι. Το 1992, στην επαρχία Zonguldak στη Μαύρη Θάλασσα, ανάλογη έκρηξη σε άλλο ανθρακωρυχείο, είχε στοιχίσει τη ζωή σε 263 ανθρακωρύχους. Tο 2010 στο ίδιο ορυχείο στη Μαύρη Θάλασσα, όταν 30 ανθρακωρύχοι είχαν χάσει τη ζωή τους, ο τότε υπουργός Εργασίας, είχε προκαλέσει την κατακραυγή της κοινής γνώμης, δηλώνοντας με αφοπλιστική ηλιθιότητα: «Στους πρώτους 19 ανθρακωρύχους, δεν υπήρχαν σημάδια από εγκαύματα -έχασαν τη ζωή τους όμορφα!». Φέτος από την αρχή της χρονιάς έχουν σκοτωθεί πάνω από 15, αλλά καθώς φαίνεται η φετινή χρονιά θα σπάσει το ρεκόρ...

2. Πού οφείλονται τα ατυχήματα/δυστυχήματα; Φυσικά δεν οφείλονται στην «κακιά ώρα». Σε όλες τις περιπτώσεις οφείλονται στον ίδιο λόγο, την ελλιπή τήρηση των κανονισμών ασφαλείας, τις ανασφαλείς συνθήκες εργασίας και τις ανασφαλείς ενέργειες και όχι σε «τυχαία» συμβάντα που είναι αδύνατον να προβλεφτούν! Μπορεί οι συνθήκες στα υπόγεια ανθρακωρυχεία να είναι οδυνηρές, εντούτοις δεν είναι ανεξέλεγκτες. Η αποφυγή των εκρήξεων είναι εφικτή όταν εφαρμόζονται αυστηρά τα μέτρα ασφάλειας για τον έλεγχο των αερίων, τον εξαερισμό και τον κλιματισμό των στοών, την πυρασφάλεια και πυρόσβεση και γενικότερα την υγεία και ασφάλεια στον τόπο εργασίας. Και χωρίς να απαιτείται η θυσία των καναρινιών πλέον…

3. Ο ορυκτός πλούτος της Τουρκίας είναι σημαντικός, πλην όμως η εκμετάλλευσή του είναι σε μεγάλο βαθμό ληστρική και δίχως ικανοποιητικούς δείκτες ασφαλείας και περιβαλλοντικής προστασίας. Ο λιγνίτης αποτελεί την πιο σημαντική πηγή ενέργειας για την Τουρκία και τα συνολικά του αποθέματα υπολογίζονται στα 8 δισ. τόνους. Η χώρα διαθέτει επίσης βιομηχανικά ορυκτά (πχ. το βόριο, 72% των παγκοσμίων αποθεμάτων), πετρέλαιο σε περιορισμένες ποσότητες, φυσικό αέριο, σιδηρομεταλλεύματα, μεταλλεύματα χρωμίου (χρωμίτες), χαλκού, μολύβδου, ψευδάργυρου, αντιμόνιου, μαγγάνιου, χρυσού κ.ά.

4. Δυστυχώς οι Τούρκοι, άρτι αφυπνισθέντες από λήθαργο δεκαετιών για τον ορυκτό τους πλούτο, δεν απέφυγαν τις υπερβολές, τόσο στα θέματα ασφαλείας όσο και στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Το ίδιο, σε μεγαλύτερο βαθμό, συμβαίνει και στην Κίνα όπου ο μεταλλωρύχος έχει καταντήσει να θεωρείται αναλώσιμο είδος και οι αρχές κάθε χρόνο ανακοινώνουν ότι 2.800-3.000 άτομα χάνουν τη ζωή τους στα ανθρακωρυχεία (οι πραγματικοί αριθμοί είναι υπερδιπλάσιοι!). Τα κινεζικά ανθρακωρυχεία είναι διαβόητα για την παραβίαση των κανόνων εργασιακής ασφάλειας και θεωρούνται τα πιο θανάσιμα στον κόσμο. Κατά μέσο όρο 13-15 ανθρακωρύχοι σκοτώνονται καθημερινά μέσα στα κινέζικα ανθρακωρυχεία, αλλά αυτό δυστυχώς δεν συγκινεί κανέναν! 

Εννοείται ότι στον τόπο μας δεν θέλουμε τέτοια ανάπτυξη μακιαβελικού τύπου, που μπροστά στην όποια στοχοθεσία, δεν λογαριάζει την ανθρώπινη ζωή. Αντίθετα αγωνιζόμαστε για την εξορυκτική εκείνη ανάπτυξη που ισορροπεί ανάμεσα στην οικονομία των κοιτασμάτων, την ασφάλεια στην εργασία, το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή. Δύσκολο μεν, εφικτό δε. Άλλωστε, στην Ελλάδα δεν υφίστανται πλέον υπόγεια ανθρακωρυχεία, μετά το κλείσιμο των υπόγειων λιγνιτωρυχείων στο Αλιβέρι και στην Κύμη Ευβοίας. Υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα λιγνίτη στη λεκάνη της Κοζάνης-Πτολεμαϊδας, στο Αμύνταιο, στη Φλώρινα, στη Μεγαλόπολη, στο Αλιβέρι, στην Ελασσόνα και στη Δράμα, εκ των οποίων τα δύο τελευταία δεν έχουν υποστεί εκμετάλλευση. Η εκμετάλλευση του λιγνίτη από τη ΔΕΗ Α.Ε αλλά και τους λίγους υπόλοιπους ιδιώτες που έχουν απομείνει, ευτυχώς πραγματοποιείται με επιφανειακές εξορύξεις, οπότε τα προβλήματα μετατοπίζονται κυρίως στον περιβαλλοντικό τομέα.

Κι ακόμη στην Ελλάδα έχουμε κάθε χρόνο, κατά μέσο όρο, 6-7 θανατηφόρα ατυχήματα στον εξορυκτικό τομέα. Μάλιστα, από τα 160 «θανατηφόρα» που συνέβησαν την τελευταία 25ετία, λιγότερο από το 30% έχουν γίνει στα λιγνιτωρυχεία-μεταλλεία, ενώ πάνω από το 50% έχουν γίνει σε λατομεία και γενικότερα σε μικρές εξορυκτικές μονάδες. Αυτά για την πληρέστερη εικόνα, όχι για συμψηφισμό ούτε για εφησυχασμό! 

*Ο Πέτρος Τζεφέρης είναι δρ. Μηχ. Μεταλλείων και Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Πολιτικής Ορυκτών Πρώτων Υλών ΥΠΕΚΑ. Επίσης, ιδιοκτήτης και διαχειριστής των ιστοσελίδων: www.oryktosploutos.net και www.elladitsamas.blogspot.com