Τι Προσδοκά ο Ενεργειακός Τομέας το 2014

Ο ενεργειακός τομέας διέρχεται περίοδο μεγάλων αλλαγών και μετασχηματισμού των ενεργειακών συστημάτων και των αγορών με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για καθαρότερη ενέργεια και προσιτές τιμές. Πρόσφατα, σε αρκετές χώρες η πολιτική στοχεύει στην ενεργειακή αυτάρκεια και βιώσιμη ανάπτυξη, θωρακίζοντας την οικονομία και την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα του ενεργειακού τομέα και της οικονομίας σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. Η ενέργεια στις νέες συνθήκες σε συνδυασμό με την οικονομία αποτελεί έναν δύσκολο και πολύπλοκο τομέα, όπου χρειάζονται εμπειρίες, γνώση και σύνεση, διεθνείς συνεργασίες αλλά και αποφασιστικότητα για έγκαιρες αποφάσεις με βέλτιστα αποτελέσματα ώστε να αποφευχθεί μεγαλύτερο κόστος αύριο.

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια σειρά λαθών και παραλείψεων αλλά και βολικής αδράνειας κατέστησαν προβληματικό τον ενεργειακό τομέα αυξάνοντας κόστος και τιμές με δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία και την κοινωνία. Από το συνέδριο του ΙΕΝΕ «Ενέργεια και Ανάπτυξη 2013» κοινή διαπίστωση είναι ότι ο ενεργειακός τομέας με σοβαρά θεσμικά προβλήματα και υψηλές τιμές χάνει την ανταγωνιστικότητά του, ενώ ο μεγάλος ασθενής είναι η ηλεκτρική ενέργεια και η αγορά, αφού τα λάθη συνεχίζονται. Υπάρχουν συσσωρευμένα προβλήματα αφού νόμοι και αποφάσεις με προχειρότητα αντί να επιλύουν πολλαπλασιάζουν τα προβλήματα και οδηγούν σε πληθωρισμό νόμων.

Η είσοδος του νέου έτους 2014 προσφέρεται για στόχους και επιδιώξεις που θα ανταποκρίνονται στις προσδοκίες της επιχειρηματικής κοινότητας και της κοινωνίας για ένα καλύτερο μέλλον. Το πρώτο εξάμηνο του νέου έτους η Ελλάδα θα αναλάβει την προεδρία της ΕΕ και στα πλαίσια αυτά θα επεξεργασθεί προτάσεις στον ενεργειακό τομέα για υιοθέτηση από τις 28 χώρες-μέλη, αλλά για να είναι πειστική οφείλει να αντιμετωπίσει τα σοβαρά και χρονίζοντα προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας αντί να τα μεταθέτει στο απώτερο μέλλον.

Η ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας και η οικονομία ωθούν προς την αξιοποίηση των εγχώριων ενεργειακών πόρων και την ενεργειακή αυτάρκεια, σε συνδυασμό με διασυνδέσεις και διεθνείς συνεργασίες. Η Ελλάδα μετά από μακρόχρονη διακοπή ξαναρχίζει την έρευνα υδρογονανθράκων (upstream) με ένα ευρύ πρόγραμμα σε ξηρά και θάλασσα για την εκμετάλλευση εγχώριων ενεργειακών πόρων και προβλέπεται μακρά πορεία.

Για το σκοπό αυτό η οργάνωση και λειτουργία του θεσμικού φορέα με τα κατάλληλα στελέχη αποτελεί μέγιστη προτεραιότητα για να αναλάβει δράση περιορίζοντας συνάμα την άσκοπη γραφειοκρατία.

Επείγει η υπογραφή των συμβάσεων με τις εταιρείες, η οποία εκκρεμεί αρκετούς μήνες τώρα μετά τον διαγωνισμό και την αξιολόγηση, για τις περιοχές Ιωαννίνων, Πατραϊκού και Κατάκολου, ώστε να αρχίσουν σύντομα οι έρευνες και γεωτρήσεις, καθώς επίσης και η άμεση ανταπόκριση σε αιτήματα έρευνας σε άλλες περιοχές.

Σχετικά με την ανάθεση ερευνών στις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου και νότια της Κρήτης χρειάζονται στο νέο έτος συντονισμένες προσπάθειες για να καθορισθούν και να υλοποιηθούν τα επόμενα βήματα σύμφωνα με την διεθνή πρακτική.

Τα διυλιστήρια της χώρας (downstream) μετά τον εκσυγχρονισμό τους μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της εγχώριας αγοράς και στις προκλήσεις του ανταγωνισμού στις διεθνείς αγορές. Στην εσωτερική αγορά, μετά από πολυετείς και αδικαιολόγητες καθυστερήσεις άρχισε η οργάνωση και έναρξη λειτουργίας του συστήματος ελέγχου εμπορίας πετρελαιοειδών, το οποίο τελικά πρέπει να ολοκληρωθεί εντός του νέου έτους, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και ανταγωνισμό με τα αναμενόμενα δημόσια έσοδα και οφέλη στους καταναλωτές.

Στο φυσικό αέριο η αγορά αναμένει στον καινούργιο χρόνο τη μείωση των τιμών στους καταναλωτές για να φθάσει στα επίπεδα των άλλων χωρών της ΕΕ με οικονομικά και κοινωνικά οφέλη που θα συμβάλλει και στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Η διαδικασία επέκτασης της χρήσης του φυσικού αερίου και σε άλλες περιοχές της χώρας μέσω διαγωνισμών με την δημιουργία νέων ΕΠΑ πρέπει να ολοκληρωθεί και να αρχίσει να υλοποιείται

Είναι αναγκαία η άμεση απεμπλοκή της χρήσης υπόγειας δεξαμενής μετά την εξάντληση του κοιτάσματος στη Νότια Καβάλα για την αποθήκευση φυσικού αερίου, ώστε να υλοποιηθούν οι προβλεπόμενες επενδύσεις και να προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στο σύστημα φυσικού αερίου της χώρας.

Οι αναγγελθείσες ιδιωτικοποιήσεις στον τομέα των υδρογονανθράκων (ΕΛΠΕ και ΔΕΠΑ) πρέπει να ολοκληρωθούν στο νέο χρόνο στοχεύοντας στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, στις επενδύσεις και στην απασχόληση.

Ο ηλεκτρικός τομέας θα ακολουθήσει και στην Ελλάδα μια μακρά πορεία στη διάρκεια του 21ου αιώνα για τον μετασχηματισμό του δικτύου και της αγοράς, με σκοπό τη δημιουργία φιλικού περιβάλλοντος για την υποδοχή της μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ, ενώ οι Διαχειριστές των δικτύων καλούνται να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις. Οι προσδοκίες στρέφονται στη μείωση των επιβαρύνσεων του ηλεκτρικού τομέα και κατά συνέπεια στη μείωση των τιμών με την εκλογίκευση της φορολογίας και τις μεταρρυθμίσεις.

Η αξιοποίηση του εγχώριου λιγνίτη στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να συνεχισθεί με υψηλή συμμετοχή για προσιτές τιμές και θα πρέπει να σχεδιασθεί η είσοδός του σε μια νέα περίοδο με υψηλής απόδοσης ευέλικτες μονάδες σε αντικατάσταση των παλαιών, για συνεργασία με τις ΑΠΕ, που θα οδηγήσει σε προσιτές τιμές σε μακροπρόθεσμη βάση.

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να εκσυγχρονισθεί και να σχεδιασθεί σε νέες βάσεις το ρυθμιστικό πλαίσιο στο νέο χρόνο, αίροντας τις στρεβλώσεις και παρέχοντας με διαφάνεια συνθήκες ανταγωνισμού. Βασική προϋπόθεση για αυτό είναι η συμμετοχή περισσοτέρων παιχτών στην αγορά με κατάλληλο μείγμα λιγνιτικών, υδροηλεκτρικών και μονάδων φυσικού αερίου, που οδηγεί στον δραστικό περιορισμό της ΔΕΗ ως τώρα με δεσπόζουσα θέση, καθώς και στην πρόσβαση των επενδυτών σε μονάδες λιγνίτη ή άνθρακα και υδροηλεκτρικά. Οι χρεώσεις της

χρήσης δικτύων που αποτελούν φυσικά μονοπώλια επιφέρουν σημαντική επιβάρυνση στους καταναλωτές με τις ευλογίες του ρυθμιστή, ενώ χρειάζονται πρωτοβουλίες για αναδιοργάνωση και περιορισμό του κόστους.

Το έλλειμμα του ΛΑΓΗΕ θα πρέπει να μηδενισθεί μέχρι το τέλος του νέου έτους και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη σωστή βάση υπολογισμού της υπερβάλλουσας επιβάρυνσης των ΑΠΕ, από μια εύλογη συμμετοχή επενδυτών και από τους καταναλωτές, οι οποίοι βέβαια έχουν φθάσει σε οριακό σημείο. Είναι παράλογο όμως να ενοχοποιούνται οι ΑΠΕ για τη δημιουργία του ελλείμματος αφού αυτό οφείλεται σε λάθη και παραλείψεις αποφάσεων που λαμβάνονται με μεγάλη προχειρότητα, αλλά και σε έλλειψη αποφασιστικότητας. Το πρόβλημα είναι υπαρκτό αφού ποτέ δεν εκτιμήθηκαν οι επιπτώσεις νόμων και αποφάσεων στην αγορά και στην οικονομία με αποτέλεσμα νέα ελλείμματα και αβεβαιότητες στις επενδύσεις.

Οι επενδύσεις στις ΑΠΕ εισέρχονται σε μια νέα εποχή με τις δυνάμεις της αγοράς, αφού το σύστημα feed-in tariff κλείνει τον κύκλο του σε όλες τις χώρες καθώς οι ΑΠΕ καθίστανται πλέον ανταγωνιστικές και εισέρχονται στην αγορά και στο “net-metering”. Φαίνεται ότι είναι καιρός πλέον για τη μετάβαση από τα πράσινα όνειρα στην οικονομική πραγματικότητα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται στον καινούργιο χρόνο να εκσυγχρονισθεί το θεσμικό πλαίσιο με την δέουσα σοβαρότητα, περιορίζοντας την πολυνομία και τα “soft costs”, καθώς και τις δαπάνες σύνδεσης στο δίκτυο, χωρίς βίαιες παρεμβάσεις στην αγορά και αποκλεισμούς, αλλά συμβάλλοντας με όλες τις ΑΠΕ και προηγμένες τεχνολογίες στην ανταγωνιστικότητα του ηλεκτρικού τομέα με οφέλη στους καταναλωτές. Επομένως, στόχος είναι η μείωση του υπερβάλλοντος κόστους για πιο αποδοτικές επενδύσεις ΑΠΕ, καθώς και παρέμβαση της πολιτείας για δανειοδότηση από την εγχώρια αγορά με λογικό κόστος. Η ανάπτυξη των ΑΠΕ αποτελεί μονόδρομο με προοδευτική αύξηση της διείσδυσης και βιώσιμη αγορά, οπότε χρειάζονται σταθερά βήματα με το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο και συντονισμένες δράσεις προς το μέλλον. Ένα ρεαλιστικό εθνικό σχέδιο δράσης στις ΑΠΕ για την επίτευξη του στόχου το 2020 είναι απολύτως αναγκαίο μεγιστοποιώντας τα οφέλη, γιατί ακολουθεί και ο στόχος του 2030.

Θα ήταν σκόπιμο οι δαπάνες για επεκτάσεις δικτύων και υποσταθμών για σύνδεση των ΑΠΕ στο δίκτυο να αναλαμβάνονται από τους Διαχειριστές των δικτύων με την δέουσα διαφάνεια και στο τέλος του χρόνου να καλύπτονται με διοικητικές αποφάσεις όπως ορίζεται για τα φυσικά μονοπώλια.

Ο ρόλος των Διαχειριστών δικτύων είναι πολύ κρίσιμος για τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και στον καινούργιο χρόνο πρέπει να δρομολογηθούν εξειδικευμένες μελέτες και επενδύσεις για τον έναρξη μετασχηματισμού του δικτύου με ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών και τεχνικών διαχείρισης, εγκαταλείποντας την πρακτική του «κορεσμένου δικτύου».

Η επιβάρυνση των καταναλωτών με τις ΥΚΩ, που αφορούν κυρίως το υψηλό κόστος παραγωγής στα νησιά από το πετρέλαιο, δεν μπορεί να συνεχίζεται άλλο, σημειώνοντας ότι εάν οι επιβαρύνσεις ΥΚΩ χρησιμοποιούνταν για τις διασυνδέσεις, σε διάστημα οκτώ ετών θα είχαν διασυνδεθεί τα νησιά με το σύστημα για να μηδενισθούν δια παντός οι ΥΚΩ και η χρήση πετρελαίου.

Με τον καινούργιο χρόνο πρέπει να γίνει η αρχή με την ανάθεση της μελέτης διασύνδεσης της Κρήτης με το σύστημα χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνολογίες, αφού είναι ένα από τα δυσκολότερα και ακριβότερα έργα διεθνώς, ενώ θα αποτελέσει και πρόδρομο έργο για την διασύνδεση Κύπρου και Ισραήλ με το Ευρωπαϊκό σύστημα.

Οι μη ηλεκτρικές χρήσεις των ΑΠΕ για παραγωγή και χρήση θερμότητας/ψύξης (από ηλιακή ενέργεια, γεωθερμία και βιομάζα) προσφέρονται πολύ ελκυστικά για τα κτήρια, τη βιομηχανία, τη γεωργία κλπ, αφού δεν απαιτούν μεγάλες επενδύσεις, υλοποιούνται σε σύντομο χρόνο και προσφέρουν απασχόληση. Με τον καινούργιο χρόνο χρειάζονται στόχοι και πλέγμα μέτρων προώθησης ευρείας έκτασης εφαρμογών που θα συμβάλουν και στον εθνικό στόχο του 2020.

Η παραγωγή και χρήση βιοκαυσίμων στις μεταφορές με παραγωγή πρώτων υλών από εγχώριες γεωργικές καλλιέργειες μεγιστοποιεί τα οφέλη και για αυτό θα χρειασθούν συντονισμένες δράσεις τον καινούργιο χρόνο, αφού η συμμετοχή τους αποτελεί και εθνικό στόχο για το 2020.

Παρατηρείται μεγάλη καθυστέρηση στη διαχείριση και ενεργειακή αξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων με πολύ δυσμενείς περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις. Είναι πλέον καιρός τον καινούργιο χρόνο να αρχίσουν να υλοποιούνται τα σχετικά έργα με εφαρμογή των πλέον σύγχρονων τεχνολογιών.

Η ενεργειακή αποδοτικότητα και εξοικονόμηση ενέργειας μαζί με την συμπαραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής απόδοσης προσφέρουν ευρύ πεδίο εφαρμογών στη χώρα με μεγάλα οφέλη και επί μακρόν. Μετά από πολυετή καθυστέρηση έχει ήδη αρχίσει μια προσπάθεια, αλλά στον καινούργιο χρόνο απαιτείται διεύρυνση του προγράμματος και υποστήριξη καλύπτοντας όλους τους τομείς με μια προσπάθεια καταγραφής και αξιολόγησης των δράσεων.

Αυτοί οι στόχοι του νέου έτους στην ενέργεια για να υλοποιηθούν απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας της πολιτικής εξουσίας και αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Όσο διατηρείται ο σφιχτός εναγκαλισμός της πολιτικής εξουσίας με κάθε δράση και σε κάθε βήμα μέσα από ένα πλέγμα πολυνομίας και άσκοπων ή περιττών παρεμβάσεων δεν μπορεί να έχει καλύτερη τύχη ο ενεργειακός τομέας, αλλά θα συνεχίσει τον δρόμο που έχει πάρει με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Επομένως, μαζί με τις καθιερωμένες ευχές για τον καινούργιο χρόνο ας ευχηθούμε σύνεση στους αποφασίζοντες αναλογιζόμενοι τις ευθύνες τους και αντιλαμβανόμενοι την κρισιμότητα του ενεργειακού τομέα στη χώρα, ώστε να προβούν στις αναγκαίες δράσεις και μεταρρυθμίσεις για να καταστεί ανταγωνιστικός ο ενεργειακός τομέας με τους κανόνες της αγοράς σύμφωνα με την ευρωπαϊκή και διεθνή πρακτική. Ο ενεργειακός τομέας χρειάζεται ένα επιτυχημένο παρόν για να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις που έρχονται από το μέλλον, για αυτό οι προσδοκίες για το νέο έτος έχουν ιδιαίτερη σημασία.

 

του κ. Γιάννη Χατζηβασιλειάδη, Προέδρου ΙΕΝΕ http://www.energia.gr/article.asp?art_id=77735